Mübariz Yusifov
rəvayətlərlə ört-basdır etməyə çalışır. Nizami isə bu dəlillərin
sübutsuz olduğunu göstərmək üçün İskəndəri Daranın qızı
Rövşənəklə evləndirir. Həm də bunu Daranın özü İskəndərə
öz dili ilə təklif edir. Bu o deməkdir ki, Nizami öz əsərini fars
dilində
yazmış
olsa
da
onlara
o
dərəcədə rəğbət
göstərməmişdir. İskəndəri isə türk idealına yaxın olan ədalətli
bir şəxsiyyət kimi fərqləndirir. Bu məsələ barəsində Nizami
tədqiqatçılarının pozitiv fikirlərini xüsusilə təqdirəlayiq hesab
etmək lazımdır.1 İskəndərin Hindistana və Çinə səfərlərində
döyüş səhnələri yoxdur. Çünki Hindistan və Çin hökmdarları
İskəndərin ədaləti iliyindən məmnundurlar. Nizami çox vaxt
hindlilər barədə «oğru», «qarətçi» kimi sözləri işlətsə də
onlar İskəndərin ədalətini ədalətliliklə qarşıladığı üçündür ki,
şair hind hökmdarından İskəndərə göndərilən bir hind
gözəlini «türk» kimi təsvir edir:
Türk şimalı idi o hindli afət
Şaha hind elindən vermişdi cənnət
Yox, hindli deyildi, o türk dilbəri
Hindlitək çalırdı bu könülləri.
O rumlu üzüylə, hindli diliylə
Etmiş Rum şahını özünə kölə.
İ, 1, 2004, 265-266.
Çinə səfərində isə Çin xaqanı İskəndərin ədalətliliyini
qəbul etdiyi üçün Nizami də onu türk gözündə görür:
Madam ki, sülh ilə göyərər dilək
Döyüşə at çapmaq daha nə gərək?
Çin, Turan taxtını məndən istəsən
Boynumu çəkmərəm bu itaətdən.
Türklərin xaqanı dünya şahından
Daşqın bir sevinclə oldu kamiran.
İ, I, 2004, 290-291.
1
Məmməd Əmin Rəsulzadə. Azərbaycan şairi Nizami. Bakı, «Azəməşr», 1991, s.
136-140. Məmməd Cəfər Cəfərov. Nizaminin fikir dünyası Bakı, «Yazıçı», 1982, s.
41-43.
Dostları ilə paylaş: |