Mübariz yusifov m IL Azərbaycan Respublikası Prezidentinin
Yüklə 4,66 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Nizamidə azərbaycançdıq
Məmməd Cəfər Cəfərov yazır ki, «Nizami ideal şah axtarmışdır» «məşhur» cümləsinə və «Xosrov, Bəhram-Gur nəhayət, İskəndərin şəxsində ideal şah surətləri yaratmışdır» hökmünə şairin 800 illik yubileyi ərəfəsində nəşr olunan bir çox yazılarda rast gəlirik. Çoxlan da Nizaminin dövlət qurulu şu haqqında fikirlərini yalnız bu «ideal şah» surətlərinin əməllərində, hərəkətlərində aramışlar. Nizaminin axtardığı ideal şah yox, ideal cəmiyyət, ideal dövlət quruluşu, «ellə bir likdə» idarə olunan bir üsuli-idarə, «Gavə bayrağına» hörmət edən bir quruluş olmuşdur».1 Qətiyyətlə demək olar ki, Niza minin əsərlərində onun ədalətli hökmdar obrazı yaratması barədə fikir
söylənilməsi Nizami
ideyalarının sadələşdirilməsindən və bəsitləşdirilməsindən başqa bir şey deyildir. Nizamini bu əsərlərdə ideal hökmdardan daha artıq azad, firavan, müstəqil, milli və demokratik əsaslı bir cəmiyyətin mövcudluğu kimi məsələlər düşündürmüşdür. Əgər Nizamini ədalətli və ədaləti özünə bayraq edən ideal bir hökmdar obrazı yaratmaq düşündürsə idi bu Nizami üçün heç də çətin deyildi. Elə bu fikirlərini Nizami «Sirlər
xəzinəsi»ndə öz bədii təxəyyülünün məhsuluna çevirib ideal hökmdar yarada bilərdi və bununla da hər şey həll olunub qurtarardı. Nizaminin məqsədi isə heç də təkcə ideal hökmdar obrazı yaratmaqdan ibarət olmamışdır. Əgər doğrudan da Ni zaminin qarşısında belə bir məqsəd dururdusa onda nə üçün «İskəndəmamə»də qeyri-müəyyən bir Şimal ölkəsində hökmdarsız «Azad cəmiyyət» təsəvvürü yaradırdı. Nizami hər şeydən əvvəl cəmiyyətdə haqq, ədalət, sərbəstlik, azadlıq, müstəqillik ideyalarının bərqərar olması yollan barədə düşünürdü. Çünki Nizamidən əvvəl və Nizami dövründəki cəmiyyətdə ictimai ədalətsizlik hökm sürürdü. Bu ədalətsizlik Azərbaycan cəmiyyətində də mövcud idi. Nizaminin gözü qabağındakı Azərbaycanda sadə insanlar əzab içində idi. Tez-tez baş verən siyasi mübarizə şəraitində xalq müflisləşirdi. Xalqın əsrlər boyu yaratdığı mənəvi sərvətin Məmməd Cəfər Cəfərov. Nizaminin fikir dünyası. Bakı, «Yazıçı», 1982, s. 46,50. 39
|