MUĞla üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ

 
                                                 
33
 Kıraç, Nohur Ağızlarında taş (< MK tāş) Berdiyev, R. S. Kürenov, K. Şamıradov, S. Arazkuliyev, 
a.g.e., s. 135. 
34
 Ersarı, Salır, Sarık, Kıraç, Alili, Ata, Teke Ağzılarında, Marı, Karakalpakistan Türkmenlerinin 
ağzında dört 
< tört. 
Berdiyev, R. S. Kürenov, K. Şamıradov, S. Arazkuliyev, a.g.e., 
s.134. 

 
43
I.2.2.2. Tonsuzlaşma 
 
I.2.2.2.1. -c- > -C- 
 
Bu ses olayına sadece aşağıdaki tek örnekte rastlanır. 
 
neCúŕ edäyim, diydim. 05/31, ġadınım śän neCúŕ allıŋ bunı, diydim. 05/34 
 
I.2.2.2.2. c-, -c-  > ç 
 
yeŋimiδi  çúçebuŕnu edäŕdik. 01/12
35
; yeŋimiδi çúçebuŕnu edäŕdik. 01/12; śäniŋ 
ġıyδiŋ ġudaçlıġa beŕelim; maγa beŕçäk mi? 04/5; inni xūdāyçıγım şu śalamättä, ŕāxat 
maδālï; xǒmäyni gäldi ŕāxat bōldυq. 05/43; mυγa ínçäcik çekmä díyä’lläŕ. 01/24 (ET 
yinçgä) 
 
I.2.2.2.3. d-, -d-  > D 
 
 Kelime 
başında sadece “Dαnä” ve “Da” kelimlerinde görülür. d’den t’ye 
geçişin ara merhalesini oluşturan yarı bir değişimdir. 
 
bu güŕŕüŋ beŕip otíqālā biŕ  Dαnä oġlan täδaŕŕū ediyä' şuluġluġ ediyä'. 05/5; inni 
ayıŕdıq Da śattıq Da, śeyŕini göŕüp. 01/57, inni ayıŕdıq Da śattıq Da, śeyŕini göŕüp. 
01/57; inni hämānäDän nä'me, biŕ ġıyδ öydä mi, ikki Dαnä ġoca nänä gäliyä' mυnı 
ġudaçlıġa. 04/1 
 
 
Kelime içinde ise aşağıdaki örneklerde görülür: 
 
mυγa da ġaŋŕaq díyä’lläŕ; bālıγı şēylä tu΄tmayά, onυŋ naqşini bu bālıγa ġoyıpDı΄ŕlaŕ. 
01/25; pėyġambäŕläŕ œwlaDï 10/22; kim çāγıŕśa şonnaDıŕ ey 10/11; bíŕ dαnä oγlån 
                                                 
35
 Günbed Ağzında “çúçe” olan kelime Yomut Ağzının Batı  Ağzında “çüyce / çūyçe”; Göklen 
Ağzında “çüyce / çüçe” şeklinde söylenir. bkz. Berdiyev, R. S. Kürenov, K. Şamıradov, S. 
Arazkuliyev, a.g.e., s. 153. 

 
44
gäliyä'mışDıq - bíŕ óyä gäliyä'mışDıq. 03/20; bōśtālli bőŕük, tekenaqşlï bőŕük, 
üyşüŕmäli bőŕük, o nä o tiŕāllï bőŕük,  şucúŕä bőŕük tökülüŕ  ġuŕwāllıqDa. 01/33; o 
δamanna maşín täδä çıqıptï –moDtı  dā  şucúŕü moD täδä, maşín  ġıt
ı
ŕaqtï. 04/49; 
άkitDiläŕ; αkitDiläŕ. 04/33; śeyŕiyeŕek, oynayaŕaq deŋDūşlaŕï tamām oġlanıŋ yüδünü 
śıyıŕmāna gäliyä'lläŕ, ġutlamana gäliyä'lläŕ şucúŕü hämmä δāD. 06/30 
 
I.2.2.2.4. -d- > -t 
 
Seda bakımından ortaya çıkan bir benzeşmedir. Sedasız bir ünsüz ile biten 
kelimeler sedalı d sesi ile başlayan bir ek aldıkları zaman d sesi sedasız t sesine 
değişir. 
 
män  āyttım: 05/13; cennättän cāyï bōlśın 02/21; yeŕ demiŕ  oγlan çıqtï ey 10/17; 
toynuqla΄ deptiŕmä, 04/16; õnśoŋ nä'me biδä  δōŕ ettilä' - kä'n δōŕ ettilä', eδiyät 
beŕdilä'. 05/42; śamiŕäcanï biŕ foŕmettä āyt-a.02/9; bucúŕü dāśtānlaŕ -håwa, śäŕwāδlaŕ 
gäliptiŕläŕ, kä'n bōlυp. 05/28; bulaŕ nä'me günācıktıŕ, öyüŋ içinde baxıyıŕlaŕ otiŕillά, 
díydim. 05/14, bυ ŕuhiyecan bilän menicäcān hāletti. 06/3; ā ol päŕidä dä'mi, yeddi 
ġaŕış etti ġīyδlaŕıŋ heŕ  (ġayśï?) da biŕ dä'mi śäçki  śäçtiläŕ, noγul  śäçtiläŕ. 06/4; gúl 
yaśtıqta källäśi 07/4; emmā dāiŕemde adam yōktıŕ. 10/48;ballim attan düşince 07/55; 
õnśoŋ  αliŋe Daqıliyά kümüş  ġulp, kümüştän bu büδeλüğü bōliyά,  ġoşma büδeλük 
díyä’lläŕ oŋa. 01/43; dőŕt maşín bilän αkittiläŕ. 04/35 
 
I.2.2.2.5. -d- > -y-  
 
 
ET’deki d’ler bu dönemin sonlarına doğru önce peltek z’ye daha sonra y veya 
z’ye değişmiştir. Batı Türkçesinde bu değişim y tarafında olmuştur
36
. 
 
inni ayıŕdıq Da śattıq Da, śeyŕini göŕüp. 01/57 (< ET adır-, St. Trkm. ayır-) 
 
 
 
                                                 
36
 Ergin, M. a.g.e., s.90. 

 
45
 
I.2.2.2.6. -g- > k 
 
tüŕkmänläŕ paytŏn bilän αkitiŕdiläŕ. 04/42; õnśoŋ gälini αkitip oġlånïŋ öyüŋä 
αkitiyάlάŕ. 04/46; dőŕt maşín bilän αkittiläŕ. 04/35; apaŕdılaŕ diymä, αkitDiläŕ! 
04/33; döŕt dαnäśi bilän αkittiläŕ; ama o δamanlaŕ maşín yōqtï, ġıttï. 04/40 
 
I.2.2.3. Akıcılaşma 
 
I.2.2.3.1. b- > m- 
 
Kelime başında görülen bu ünsüz değişikliğinin sebebi n ünsüzünün 
nazallaştırıcı özelliğidir
37
. 
 
ohōm  ġaŕŕı ecäm mυŋa  ŏŕuśġat beŕdi. 04/30; oġlanï ata mindi΄ŕiyä'lläŕ. 04/45; yō 
män ata minä'mōq, män maşínä mindim, -dőŕt dαnä maşínä mindim. 04/48 ( < ET 
bin-); ġıyδim, mäŋ qāqam ādï tāytişān. 10/41; śäniŋ ġıyδiŋ ġudaçlıġa beŕelim; maγa 
beŕçäk mi? 04/5; mυnï heyweŕä ġåwı tutiyaq. 09/3 
 
I.2.2.3.2. -l- > -λ- 
 
 
Kelime içinde bazı kelimelerde görülen yarı değişmedir.  
 
ġoşma biλeδük díyä’lläŕ. 01/44; mυŋa  ŕaγām  ŕaγām bā heP bíŕi äwwälki Dakiyān 
döküλmä halqa díyä’lläŕ. 01/47 
 
 
 
 
                                                 
37
 Bu ses değişimini Alili Ağzında, Stavropol, Karakalpakistan Türkmenlerinin Ağzında, Yomut 
Ağzının Batı Ağzında “boyun > moyın”; Ersarı, Salır Ağzılarında “bina > mına < Ar. benā انب”; Ersarı 
Ağzı ve Stavropol Tğrkmenlerinin Ağzında “büdüremek > müdüremek”, Salır Ağzında ve Stavropol, 
Karakalpakistan Türkmenlerinin Ağzında “bol > mol (çok anlamında)” gibi kelimelerde görürüz. bk. 
Berdiyev, R. S. Kürenov, K. Şamıradov, S. Arazkuliyev, a.g.e., a.116. 

 
46
 
I.2.2.4. Süreksizleşme 
 
I.2.2.4.1. f- > p- 
 
Standart Türkmencede genellikle Arapça ve Farsçadan alınma kelimelerdeki f 
sesleri p’ye değişir. Günbed Ağzı’nda ise bu f sesleri genelde korunmakla beraber 
bazı kelimelerde p’ye değişir. 
 
tüŕkmänläŕ  paytŏn bilän αkitiŕdiläŕ. 04/42; paytŏn díyäŕ tüŕkmänläŕ. 04/41; ā ol 
päŕidä dä'mi, yeddi ġaŕış etti ġīyδlaŕıŋ heŕ (ġayśï?) da biŕ dä'mi śäçki śäçtiläŕ, noγul 
śäçtiläŕ. 06/4 
 
I.2.2.4.2. j- > c- 
 
 
Türkçede bulunmayan “j” sesi Standart Türkmencede olduğu gibi Günbed 
Ağzı’nda da “c” sesine değişir. 
 
hā, cip dä'l, śıŕtï açıq. 04/39 
 
I.2.2.5. Dudaksılaşma 
 
I.2.2.5.1. -g- > -w- 
 
 
g sesi yumuşayarak önce y’ye daha sonra da w’ye değişir
38
.  Bu değişimin 
metinlerde tek örneği vardır: 
 
cān xudāy āwŕi bilän, āwŕi bilän. 06/17 
 
 
 
                                                 
38
 öğmek  > övmek, döğmek > dövmek vb. bkz. Ergin, a.g.e., s. 85. 

 
47
 
I.2.2.5.2. -ŋ- > -w- 
 
 ö’nün 
dudaksılaştırıcı etkisi ile bu ünlünün yanında blunan ŋ ünsüzleri 
genelde w’ye değişir. 
 
őwünçäk dä'mi göwek enäni gätiŕiyä'llä. 06/25; el çaŕpışıp tomā'şā edip toy edip 
öwünçάk āndaġïnï ġoyïyά, iδinden de bu yāγlıġï ġoy
ï
yά. 01/38; ġıyδlaŕ śaçlaŕï öwden 
öŕälläŕ.01/66; tüŕkmäniŋ  ŕαśimi nä'me inni śiδ ya‘ni oγlållaŕ  śowaDıŋıδ kä'n bōlυp 
tüŕkmän  ŕαśimläŕini öwe geçiŕśäŋiδ biδe eyė  bōluŕ, memnūn  śiδden. 01/8; gälin 
śıŕtında Daqınıŕ, ġıyδlaŕ öwläŕinde Daqınıŕ. 01/70 
 
I.2.2.6. Sızıcılaşma 
 
I.2.2.6.1. -b- > -w- 
 
 b’nin 
sızıcılaşarak w’ye değişmesi çok sık görülür
39
. 
 
yā qutlu beyk ya bawam10/13; bōśtālli bőŕük, tekenaqşlï bőŕük, üyşüŕmäli bőŕük, o 
nä o tiŕāllï bőŕük, şucúŕä bőŕük tökülüŕ ġuŕwāllıqDa. 01/33; ġuŕwāntάç ādım. 01/1; 
män díydim, nä'me günācıktırlar bular diyändä, “śäniŋ işiŋ bōlmaśın” díydi śäŕwāδ. 
05/18;  śäŕwāδıŋ  -şu  śäŕwāδ- ya‘ni ġoyυp  śäŕwāδıŋ  αlindän tutup alīp  őldürmäγä 
gittilär. 05/19; aγ öylärdä yat bä'wek 07/26, yaqaśı kirlï bä'wek 07/50; cūwśï dolu 
küncilän 07/54; oġlanlï bōlup beylä geçirännän śorā, biŕ göweği käśilännän  śoŋ, 
õnśoŋ  ġıyδıŋ  ġāyınlarï,  ġāyıntalarï hemmäśi  ǖşiş
i
yä'lläŕ. 06/27; őwünçäk dä'mi 
göwek enäni gätiŕiyä'llä. 06/25; yumŕi yumŕi şēylä yalpıllanıp duŕiyά, śaçwāγımıδa 
atıp díyä’lläŕ. 01/51 
 
 
 
                                                 
39
 Bu ses olayını Türkiye Türkçesinin ağızlarında da görürüz. Kars ili ağızlarından Terekeme 
Ağzı’nda bu değişim karekteristik olarak gerçekleşir: aravar, baravar, ġurvan, savın, növat vb. bk. 
Ercilasun, a.g.e., s.114. 

 
48
I.2.2.6.2. -ç-, -ç > ş 
 
Standart Türkmencede de görülen bu değişime Günbed Ağzı’nda da 
rastlanır.
40
 
 
şu aγaşlıq díyä’lläŕ tüŕkmänläŕ,  şu aġaśï,  şonï biŕ oloqō΄n biŕ däŕäcä  βeŕiyä'lläŕ. 
06/12; góδδä kişicikqaq doγånlaŕımıδï götēŕdik. 04/27 
 
 
Kelime sonunda aşağıdaki örnekleri vardır: 
 
ohōm śadaqa tamām molannan śōŕa boşa gitmäśin díyip heŕ kime ŕuśäŕicik bilän üş, 
dőŕt dαnä ġantı ġoyiyάllάŕ içinä. 06/15; aŕqamıδδa doġånlaŕ bōlmān bōlmān üş dαnä 
doġånım bōldï. 04/28; inni nä'me xanï, hiş δāD yōq. 01/64 
 
I.2.2.6.3. -k-, -q-, -q > h, x 
 
 
Türkmen Türkçesinin Enev, Hasar, Nohur Ağızları’nda, az da olsa Kıraç 
Ağzı’nda ve Karakalpakistan Türkmenlerinin Topar Gepleşiğinde kelime sonundaki 
q ve k’ler x sesine değişir
41
. Bu özellik Günbed Ağzı’nda da bazı kelimelerde 
görülür.  
 
yaγın yaγmax üçün. 08/16; õnśoŋ bunυŋ dőŕt töwöŕöğü döwüx ōliyά; oŕtaśınna ġıyδ 
bōliyά. 03/24 
 
Bazı Anadolu Ağızları’nda olduğu gibi kelime ortasında da bazen k ve q’lar 
x’ye değişir. 
 
                                                 
40
 Bu değişimin örneklerini Anadolu Ağzıları’nda da görürüz: geşler ‘gençler’, ağaşlar, bışxı ‘bıçkı’, 
işgi ‘içki’... vb. bk. Korkmaz, Z. (1994), Nevşehir ve Yöresi Ağzıları, Ankara: TDK. Yayınları, 
s.105. 
krş. Gülseren, C. (2000), Malatya İli Ağzıları, Ankara: TDK Yayınları, s. 84. uşkur < uçkur, üşden < 
üçten, aşmış < açmış, işlisini < içlisini, işkici < içkici genşlerde < gençlerde...vb. 
41
 çıq- > çıx-, baq- > bax-, ġorq- > ġorx-, balıq > balıx vb. Berdiyev, R. S. Kürenov, K. Şamıradov, S. 
Arazkuliyev, a.g.e., s.172. 

 
49
śüyt, çőŕäγ naśıl alıp giden, axşam bōlυptı. 05/29; biδim oġlallaŕımıδï yaγınıŋ aşaγına 
ġoyυp biŕ śa‛at, ikki śa‛at ōnnon śōŕā öyä śalıp -ōnnon śōŕā çıxıp gittilä'. 05/27; oġul 
díydim; çı'xma yoqaŕı díydim. 05/10; yoxśa  őδỉmiŋki  βā,  őyle oloqō΄n  şeyläŕ, bä'ş 
dαnä  ġuppåśï  βāŕdї. 01/58; ōnnon  śoŕā biŕ yenä wax
ı
t geçännän māmaśï öyüŋä 
αkitiyάlάŕ. 06/31 (< Ar. waqt, St. Trkm. vaġt, Az. waxt); yāddan çıxıpdıŕ inni, waxt 
geçipdiŕ. 03/31; içmα
h
dαn payï bōlśın02/22, içmα
h
dαn payï bōlśín 02/26; män de 
ginä ġoŕxtum. 05/15 
 
I.2.2.6.4. -k-, -q-, -q > ğ, γ 
 
Sedasız k ve q ünsüzleri ile biten kelimeler ünlü ile başlayan bir ek 
aldıklarında sondaki ünsüz sedalılaşır. 
 
ayaγımıŋ naqşï işliśi  βā. 01/16; biŕ gún otï`tdıq õnśoŋ bu oγlallaŕıŋ  śüydü, çőŕœγỉ 
yōqtï –çőŕöğỉ. 05/29; bőŕiği pullu bä'wek 07/51; dä'däläŕiniŋ  gėyimini, dä'däläŕiniŋ 
kǒlāxlaŕınï, dä'däläŕiniŋ papaγını  gėydiŕip bu tāyda  śätiŕ  śätiŕ  śätiŕ  ġoydï. 05/16; 
hāśśa yaśśıγıŋ haśśaśï 07/19; mυŋά  śāqçan díyä’lläŕ; tüŕkmän malaγıŋ naqşi ol 
tüŕkmän naqşidi΄ŕ, tamām. 01/21; mυγa da ġaŋŕaq díyä’lläŕ; bālıγı  şēylä tu΄tmayά, 
onυŋ naqşini bu bālıγa  ġoyıpDı΄ŕlaŕ. 01/25; nä'me yeŋimiδi naqış ediyäŕdik, 
köyneğimiδiŋ eteğini awådan ġıŕa diyyä' naqış edyärdik. 01/11; oġlanlï bōlup beylä 
geçiŕännän  śoŕā, biŕ göweği käśilännän  śoŋ, õnśoŋ  ġıyδıŋ  ġāyınlaŕï,  ġāyıntalaŕï 
hemmäśi ǖşiş
i
yä'lläŕ. 06/27; onï göŕmäśäm yüŕeğim yaniyä'ŕ” diyyä'ŕ dā 01/85; õnśoŋ 
bunυŋ  dőŕt töwöŕöğü döwüx ōliyά; oŕtaśınna  ġıyδ  bōliyά. 03/24; õnśoŋ yene 
mamaśınnan gälännän śōŕa dişçaγı  çıqïyά. 06/34; ohōm dä'mi biδ diyäm üç waqtά 
tüŕkmän ŕαśimläŕimiδiŋ biŕniçäği yitip gitti. 01/10. 
 
 Bu 
değişim kelime sonunda sadece aşağıdaki örnekte bulunur: 
 
alläy alläy aγ bä'wek 07/25; aγ öyläŕdä yat bä'wek 07/26; aγ öyümüδgä íşik 07/27 
 
 
 

 
50
I.2.2.7. Gırtlaksılaşma 
 
I.2.2.7.1. -ġ- > -γ- 
 
mυŋa  ŕaγām  ŕaγām bā heP bíŕi äwwälki Dakiyān döküλmä halqa díyä’lläŕ. 01/47; 
dä'dä diydi oγulcuq. 07/21, aγaçıŋ  eē - aγaçıŋ biŕ  şāxaśını alıp eē  dάliläŕi  şu  δikŕï 
oqıyïp dάliläŕi yençip ġåwı ediyαmışDıq. 10/4; yenä oγlallaŕ inni vilayet bilän 
ġatışanśaŋ onoŋ üçün olά edenśeŋ biδ de ediyaq. 09/6; inniki oγlållaŕ bilmäŕ onï. 
08/1; oγlållaŕ heŕ  yıl aŕaδada oqiyάllά. 08/26; biŕ gún otï`tdıq õnśoŋ bu oγlallaŕıŋ 
śüydü, çőŕœγỉ  yōqtï –çőŕöğỉ. 05/29; õnśoŋ yeddi yılda, altı  yılda oγlånı göŕüp 
bilmeyä' dā; baγŕı dāş bōliyά. 01/89; oγlanıŋ nänäśi āytiyά, nänäśi. 01/96; tāytişānıŋ 
dä'däśiniŋ adï tāγanyaδ şıyx, tāγanyaδ şıyxıŋ oγlυ atacan näcmiŋ dä'däśï. 10/41 
 
I.2.2.7.2. -ŋ- > -γ- 
 
 
“ŋ” ünsüzü tarihî gelişimi içerisinde kendini koruyamadığında “n” veya “ğ”ye 
değişmiştir
42
. Günbed Ağzı’nda ŋ ünsüzü genel olarak varlığını korumuştur. Ancak, 
aşağıdaki kelimelerde “ğ” yönünde bir değişim olduğu görülür: 
 
mυγa qa'ymα díyä’lläŕ. 01/23; mυγa ínçäcik çekmä díyä’lläŕ. 01/24; baγa āytıp duŕıŕ 
dā. 08/18; õnśoŋ gälin bōlanda bőŕük ayıŕıp ġāynaγaśıŋa ßeŕiŕdik. 01/35; śäniŋ ġıyδiŋ 
ġudaçlıġa beŕelim; maγa beŕçäk mi? 04/5; biδden śaγa kim gäŕäk, diyyä'ŕ. 03/12 
 
I.2.3. ÜNSÜZ BENZEŞMESİ 
 
Boğumlanma noktaları birbirinden farklı veya yan yana söylenmesi zor olan 
sesler kelimenin söylenişini kolaylaştırmak için yazı dilinde, özellikle ağızlarda 
birbirine yaklaştırılır veya benzeştirilir. 
 
 
 
                                                 
42
 bkz. Ercilasun, a.g.e., s.119. 

 
51
I.2.3.1. Gerileyici Ünsüz Benzeşmesi 
 
I.2.3.1.1. -nl- > -ll- 
 
bōśtālli bőŕük, tekenaqşlï bőŕük, üyşüŕmäli bőŕük, o nä o tiŕāllï bőŕük, şucúŕä bőŕük 
tökülüŕ ġuŕwāllıqDa. 01/33; emmā, oqiyāllaŕımıδ ayŕıllï. 10/63; oγlållaŕıŋ hämmäśini 
çıkaŕcaq män, öldüŕcäk, díydi. 05/12; onśōŋ nä'me gälinläŕ, ġıyδlaŕ, oġlållaŕ hediye 
gätiŕyάllάŕ. 06/10, ġıyk da çıyq oġlållaŕ düşiniyάllάŕ oŕayı, yóŕtişiyάllάŕ. 03/33; yenä 
oγlallaŕ inni vilayet bilän ġatışanśaŋ onoŋ üçün olά edenśeŋ biδ de ediyaq. 09/6 
 
I.2.3.1.2. -ŕl- > -ll- 
 
awådanlıyάllάŕ  oġlanï. 06/45; bulaŕ gäliyä'lläŕ, giDíyä’lläŕ öyläŕinä  ġatlama 
Bişiŕiyä'lläŕ; pośluq Bişiŕiyä'lläŕ; dőş getiŕiyä'lläŕ. 04/7; toylåŕda -toylåŕda  āxıŕınna 
āyDıp nemayiş edíyä’lläŕ,  şucúŕü film çekiyä'lläŕ, nemayiş edíyä’lläŕ. 10/30; beylä 
büδeλük Daqıniyάllά, õnśoŋ yüδüğünü Daqiyάllάŕ şēylä, håwa. 01/45; onυ bu ġıyδlaŕ 
āytıp gälällä', toya gidälläŕ, olaŕï Daqı΄nıŕdï. 01/69; śoŕā oŕtaśından õŋ oġlånïŋ dişiŋä 
ġawėŕγa ġoyıyάllάŕ. 06/37; nemayişí oqiyάllaŕ; emmā δikŕ βeŕmiyä'lläŕ. 10/75; śāçınï 
bu tāydan biŕ  őŕiyä'ŕ, bu tāydan biŕ  őŕiyä'lläŕ. 01/67; onna tamām edíyä’lläŕ, õnśoŋ 
güŕŕüŋ edip otıŕiyάllάŕ. 02/4; bulaŕ nä'me günācıktıŕ, öyüŋ içinde baxıyıŕlaŕ otiŕillά, 
díydim. 05/14; oġlanıŋ üśtine pul śaçïyάllάŕ. 04/45; śāy śāyάllάŕ. 08/2; xanï śoqï da 
xanï śoqï, xanï śoqï da xanï śoqï da, vuŕuşiyάllάŕ. 03/29; õnśoŋ yóŕtişiyάllά. 03/16; 
şoŋa āytıyāllaŕ: 02/2 
 
I.2.3.2. İlerleyici Ünsüz Benzeşmesi 
 
I.2.3.2.1. -ld- > -ll- 
 
mυŋ qāqaśï ki ayŕıllï, başqa hiç kimde yōq -āδ βā, o güyçdä āδ βā. 10/46; mυŋ bābaśí 
da  şēylä, dä'däśi de şēylä - dä'däśi íŕ ayŕıllï. 10/68; yumŕi yumŕi  şēylä yalpıllanıp 
duŕiyά, śaçwāγımıδa atıp díyä’lläŕ. 01/51; śüyt allım, hάlwa āllım, çőŕäγ āllım. 05/37; 

 
52
ġadınım śän neCúŕ allıŋ bunı, diydim. 05/34; yumŕi yumŕi şēylä yalpıllanıp duŕiyά, 
śaçwāγımıδa atıp díyä’lläŕ. 01/51 (St Trkm yalpılda-) 
 
I.2.3.2.2. -mb- > -mm- 
 
kümmetġawυś. 05/3 (< Günbed-i Kāwus) 
 
I.2.3.2.3. -m b- > -m m- 
 
ohōm śadaqa tamām molannan śōŕa boşa gitmäśin díyip heŕ kime ŕuśäŕicik bilän üş, 
dőŕt dαnä ġantı ġoyiyάllάŕ içinä. 06/15 
 
I.2.3.2.4. -nd- > -nn- 
 
oġlanlï bōlup beylä geçiŕännän  śoŕā, biŕ göweği käśilännän  śoŋ, õnśoŋ  ġıyδıŋ 
ġāyınlaŕï, ġāyıntalaŕï hemmäśi ǖşiş
i
yä'lläŕ. 06/27; şuluġluġ edennä yaŋqï ceng tuŕdï - 
ceng tuŕdï; tamām da halqtan gälän ādamlά hamlättilän. 05/6; onna ġıyδ - gälännä 
oġlan oŋa  āşıq  ōliyάmışDıq. 03/21; õnśoŋ üç gúnnän gäliyä'llä; bu ġıyδï alıp 
giD
i
yάllάŕ. 04/11; gäliŕ atliŋ içinne 07/38; inni hāli yōq, yaşï kä'n. 10/60; õnśoŋ 
bunυŋ  dőŕt töwöŕöğü döwüx ōliyά; oŕtaśınna  ġıyδ  bōliyά. 03/24; aŋŕıśï haδŕäti 
ośmannan gäliyä'ŕ -haδŕäti ośmannan gäliyä'ŕ- 10/37; õnśoŋ biδim bυ gälinimiδ 
beylä otυŕanna  ġāyin
än
äśi gäliyä', αlin  δāDlï  śowġatlï gäliniŋ yüzün açïyά. 01/39; 
eŕkäçi olan bōlśa biŕ yaşınna oġlånï śünnet edíyä’lläŕ. 06/39; şucúŕü ġadím δamanna 
oloqō΄n dä'däläŕ bilän ecäläŕ  βeŕiyä'ŕdi. 04/20; śäŕwāδ düşünmäδδim männä faŕśí 
bilemoq dā tüŕkmän. 05/41; bu ġıyδıŋ śoqıγınna aliyά αliŋä, ġaçiyά, ġaçänna yaŋqı 
dœwlä. 03/28; biŕbiŕläŕinnän güyç alyάn gälyä'n adamlά  tā  mυŋ  qāqaśiŋa yetiyä'. 
10/45; gälin bōlannan śoŋ āndaγïnï, -şol ālın giycαğini- āndaγïnï ġoy
ï
yά. 01/37; inni 
śännä mάniśini āytabeŕ. 10/2; āyt díy dā oġul ġıyδï ġåwı ayDaŕ mennän. 06/5. 
 
 
 
 

 
53
I.2.3.2.5. -pt- > -tD- 
 
inni olā oqiyatDılaŕ. 10/69; mυŋ biŕ ämmiśi bātdï; ġåwı oqiyatDï heyweŕä δeŕängdi. 
10/72 
 
I.2.3.2.6. -śl- > -śś- 
 
çapatï pişiŕiyä'lläŕ, pośśuq edíyä’lläŕ, ekmek pişiŕyä'lläŕ, ġatlamα edíyä’lläŕ. 06/13 
 
I.2.2.2.7. -śt- > -śś- 
 
beylä oqıyıp bucúŕü oqıyıp œwliyalaŕï çāγıŕıp biŕ deśśä  ādam olup hemmä΄śi ‘őy 
‘āhhā  ‘őy  āhhā güyç beŕiyä'ŕ. 10/26, ġıyδıl gúlüŋ deśśäśi 07/18; göδünü  āşġawaŕ 
ġoyıp källäśinä  śellä  ġoydυm; üśśüŋä dä içmäk ġoydυm. 05/21; hāśśa yaśśıγıŋ 
haśśaśï 07/19; hāśśa yaśśıγıŋ haśśaśï 07/19 (< Far. hasta, St. Trkm. hassa) 
 
I.2.3.2.8. -td- > -tt- 
 
õnśoŋ gittim - hattā şä'ŕdāŕa, şä'ŕdāŕa gittim diydim ki: 05/30 
 
I.2.3.2.9. -t- -p- > -t- -t- 
 
biŕ gún otï`tdıq õnśoŋ bu oγlallaŕıŋ śüydü, çőŕœγỉ yōqtï –çőŕöğỉ. 05/29 (< otır-ıp-dı-
q) 
 
I.2.3.2.10. -δl- > -δδ- 
 
yāγlıγï kókάt tüŕkmän tüŕkmän yāγlıq iştä góδδä. 01/30. 
 
I.2.3.2.11. -δd- > -δδ- 
 
aŕqamıδδa doġånlaŕ bōlmān bōlmān üş dάnä doġånım bōldï. 04/28 

 
54
I.2.4. ÜNSÜZ İKİZLEŞMESİ 
 
I.2.4.1. -d- > -dd-  
 
õnśoŋ taqŕïban nä'me yeddi gún geçännän śōŕa,  ġatlamα Bíşiŕip,  śāçaq edip 
māmaśınıŋ öyünä giDiyä'läŕ. 06/32; o qadímläŕ gälini kökäδmäδdiläŕ, yeddi yılda, 
śäkkiδ  yılda gälini ġaytaŕıp  αkitiŕdiläŕ. 01/86 õnśoŋ yeddi yılda, altı  yılda oγlånı 
göŕüp bilmeyä' dā; baγŕı  dāş  bōliyά. 01/89; ā ol päŕidä dä'mi, yeddi  ġaŕış etti 
ġīyδlaŕıŋ heŕ (ġayśï?) da biŕ dä'mi śäçki śäçtiläŕ, noγul śäçtiläŕ. 06/4 
 
I.2.4.2. -k- > -kk-  
 
inni hämānäDän nä'me, biŕ  ġıyδ öydä mi, ikki Dαnä  ġoca nänä gäliyä' mυnı 
ġudaçlıġa. 04/1; biδim oġlallaŕımıδï yaγınıŋ aşaγına ġoyυp biŕ śa‛at, ikki śa‛at ōnnon 
śōŕā öyä śalıp -ōnnon  śōŕā  çıxıp gittilä'. 05/27; ikki dαnä dişeti üśtünde çıqıyάŕ. 
06/35; o qadímläŕ gälini kökäδmäδdiläŕ, yeddi yılda,  śäkkiδ  yılda gälini ġaytaŕıp 
αkitiŕdiläŕ. 01/86 
 
I.2.4.3. -ŕ- > -ŕŕ-  
 
ohōm ġaŕŕı ecäm mυŋa ŏŕuśġat beŕdi. 04/30 (< MK qarı, St. Trkm. ġarı); çún ġoca- 
ġaŕŕıyıptıŕ, -ġaŕŕı bōlıptıŕ, ya‘ni ġōca bōlıptıŕ. 10/59 
 
I.2.5. ÜNSÜZ DÜŞMESİ 
 
I.2.5.1. b düşmesi 
 
ET’de kelime başında bulunan b’ler genel olarak korunurken çok nadir olarak 
düştüğü görülür. 
 

 
55
õnśoŋ bunυŋ dőŕt töwöŕöğü döwüx ōliyά; oŕtaśınna ġıyδ bōliyά. 03/24; āyDıp āyDıp 
feyδ alıp, feyδ alıp bíhūş ōliyά, hāldan giDiyä' onï ġaldıŕmaγına bíŕi gäŕäk feyδ alıp 
xūşdan gidiyά. 10/53; ġıyn ōliyά, δōŕ ōliyά.02/8 
 
I.2.5.2. h düşmesi 
 
 “h” 
düşmesi hem iç seste hem de son seste görülür. Günbed Ağzı’nda “h” 
ünsüzünün iç seste düşmesine sıkça rastlanır: 
 
bulaŕ nä'me günācıktıŕ, öyüŋ içinde baxıyıŕlaŕ otiŕillά, díydim. 05/14; onıŋ 
hıqmatınάm yetişip bilmäyä'ŕ. 10/50 (< hıkmat+ı+n+a+ham); baγa  āytıp duŕıŕ  dā. 
08/18; õnśoŋ bu oġlån gäliyä' atlayıp; bu tāy bōlmiyά; õnśoŋ bu dœw yatanmışDıq 
dā. 03/26; şükŕ edíyä’lläŕ  dā. 08/31; gitdim; şä'ŕdāŕa  βaŕdım. 05/36; bïŕ  ġıyδımıŋ 
adï δőŕä. 01/1 
 
 
“h” ünsüzünün son seste düşmesine ait tek örnek bulunmaktadır. Alınma bir 
kelime olan “allāh” kelimesindeki bu ses olayı Standart Türkmencede de vardır.  
bāqıyäśi allā āmin. 08/30