16
Bundan tashkari hamma dasturlar pulli, bepul va qisman pulli bo’lishi
mumkin. Masalan: drayverlar asosan bepul yoki qisman pulli bo’ladi,
mashxur bulmagan firmalar dasturlari ham bepul yoki qisman pulli
bo’ladi, taniqli firmaning maxsuloti esa pulli. Bepul
dasturlar asosan
imkoniyatlari kiskartirilgan holda bo’ladi.
Oxirga paytlar “o’g’rilangan” nusxa dasturlar ham juda ko’p tarqalgan.
Shuning uchun dasturlarni pirat va original nusxa turlariga bulish ham
mumkin. Pirat dasturi original dasturga karaganda juda arzon bo’ladi,
leykin bu dasturlarga xech qanday kafolat berilmaydi. Shuning uchun
katta firma va korxonalar, banklar va davlat
idoralari fakat original
dasturlardan foydalanadi.
Har bitta dastur uzining nomeriga ega. Bu nomer versiya deb
nomlanadi. Versiyalar asosan rakamlar bilan quyiladi va oxirgi
paytlarda, dastur chikkan yili bo’yicha quyiladi. Masalan Windows 95
yeki Windows 98 yoki Windows 2000. Har bitta yangi
versiyali dastur,
oldingi versiyalardan qulayliklar va imkoniyatlari ko’p bo’lgani bilan
yoki kompyuterga talablari o’zgargani bilan farqlanadi.
Operatsion tizimlar
Operatsion tizim (OS) -bu kompyuter bilan foydalanuvchi urtasida
mulokotni
urnatuvchi, kompyuterning asosiy va kushimcha kurilmalari
testdan utkazuvchi va kurilmalar ishini boshqaruvchi dasturlar
to’plamidir. Bu dasturlar kompyuter ishga
kushilishi bilan kompyuter
xotirasiga yo’qlanadi. Operatsion tizim foydalanuvchiga kompyuter
kurilmalari bilan qulay mulokot usulini ta‘minlaydi.
17
Operatsion tizimlar dasturlar guruhi juda katta ahamiyatga ega. Bu
dasturlar
kompyuter ishini boshqaradi
, har xil
dasturlarni kompyuter
xotirasiga yo’qlaydi va bajaradi, fayllar, kataloglar va disklar ustidan har
xil amallarni bajaradi. Hamma dasturlar shu operatsion tizimli
dasturning imkoniyatlaridan foydalanadi
va shuning uchun hamma
dasturlar fakat shu dastur orqali ishga tushadi. Yeng taniqli operatsion
tizimlar: MS-DOS va Windows (Microsoft korporatsiya) dunyodagi
kompyuterlarning 75-80%, Makintosh (Apple firmasi) dunyodagi
kompyuterlarning 5-10%, Linux va Unix dunyodagi kompyuterlarning
10-15%. MS-DOS operatsion tizimi bilan biz
keyin yaqinroq tanishamiz
Odatda shaxsiy kompyuterlarda
Microsoft Corporation firmasi ishlab
chikkan MS DOS Windows yoki
ularning variantlari PC DOS, Compact
DOS yoki kompaniyalarning boshqa operatsion tizimlari urnatiladi.
Hozirgi kunda deyarli barcha kompyuterlarda Windows tizimsi
urnatilmokda. Ushbu operatsion tizimni alohida ma‘ruzada ko’rib
utamiz.
Dostları ilə paylaş: