Mühazirə Əməliyyat sistemi anlayışı

LİNUX əməliyyat sistemi. Hal-hazırda Unix-əsaslı əməliyyat sistemlərindən ən çox 
maraq cəlb edənləri açıq kodlu əməliyyat sistemləridir.
Bu sistemlərdən biri də Linuxdur. Linux – əvvəllər Unixin müstəqil yayılan versiyası 
kimi işlənmişdir.
1991-ci ildə Helsinki universitetinin tələbəsi Linus Torvalds Linuxun ilk versiyasını 
təqdim edir. O, Linuxu Minix ƏS-nin əsasında yaratmışdır. Minix – Unixin fərdi 
kompüterlər üçün yaradılmış məhdud analoqudur.
1992-ci ilin martında ilk “demək olar ki, səhvsiz” versiyanın buraxılmasından sonra 
dünyanın əksər proqramçıları bu əməliyyat sisteminin üzərində işləməyə başladılar və 
Linux əməliyyat sistemi inkişaf etməyə başladı. Hal-hazırda Linux tamfunksiyalı, 

---

açıq və demək olar ki, pulsuz əməliyyat sistemidir. Lakin, GNU layihəsi çərçivəsində 
proqram təminatı olmasaydı bu baş verməyəcəkdi. Linux – GNU-nun çoxlu utilitlərini 
özündə saxlayır: bir çox proqramlaşdırma dillərinin (C, C++, Fortran, Pascal, LISP, 
Ada, BASIC, SmallTalk, Perl, PHP və s.) translatorları, mətn redaktorları, çap 
utilitləri və başqaları. GNU layihəsi azad yayılan proqram təminatı fondunun - Free 
Software Foundation (FSF) hesabına inkişaf edir.
Linux – Unixin analoqudur. Unix kimi o da azad yayılan çoxməsələli, çoxistifadəçili 
ƏS-dir. Linux xüsusi olaraq, Intel prosessorlu fərdi kompüter platforması üçün 
hazırlanmışdır və arxitekturanın üstünlükləri sayəsində məhsuldarlığın artırılmasına 
imkan verir. Həmçinin, Linux digər platformalara da keçdi.
Linux-un nüvəsi. Nüvə - əməliyyat sisteminin əsasıdır. O, yaddaşın paylanması, 
proseslərin və periferiya qurğularının idarə olunmasına cavab verir. Linuxun nüvəsi 
FAT və FAT32 də daxil olmaqla bir çox fayl sistemlərini dəstəkləyir. Linuxun öz fayl 
sistemləri (ext2 və ext3) disk yaddaşından optimal istifadə üçün hazırlanmışdır.
Linux - GNU utilitlərini özündə saxlayır. Bu utilitlər olmadan ƏS-i ilə işləmək 
mümkün deyil.
Linuxda istifadəçinin qrafik interfeysi X Window vasitəsilə verilir. Müxtəlif pəncərə 
şəklində menecerlər (IceWM, WindowMaker, Fluxbox və s.), KDE və GNOME kimi 
qrafik vasitələr multimedia vasitələri ilə rahat işləməyə imkan verir.

---

Linux fərdi kompüterlər üçün yaradıldığından proqramçılar hesab edirlər ki, MS-DOS 
proqramları ilə uyğunluq yaratmaq olar. Linuxda distributivin bir hissəsi kimi DOS 
emulatoru təklif olunur. O, Linux vasitəsi ilə birbaşa olaraq DOS proqramını yerinə 
yetirməyə imkan verir. Microsoft Windowsun proqramlarının işləməsi üçün bir neçə 
vasitə hazırlanmışdır. Onlardan ən çox tanınanı Wine-dır. Wine – Windows API-ın 
sərbəst realizə edilməsidir. Wine, həmçinin, Linuxun distributivlərinin çoxunda var. 
Linux – DOS və Windows fayl sistemləri arasında faylların problemsiz ötürülməsinə 
icazə verir. Belə ki, bunu sərt diskin uyğun bölmələrinə müraciət etməklə həyata 
keçirir. Lakin, bu zaman bəzi tənzimləmələr etmək lazımdır.
TCP/IP – Unix və Linuxun istifadə etdiyi əsas şəbəkə sistemidir. TCP/IP – internet 
üçün hazırlanmış protokollar yığımıdır. Yalnız lokal şəbəkəyə birləşmək üçün Unix 
maşını da TCP/IP istifadə edir. Həmçinin, Linux IPX/SFX, AppleTalks və s. bu kimi 
protokolları dəstəkləyir.