Mühazirə Məşğələ Laboratoriya 6 7

Mövzu 12
DƏSTƏ ŞƏKİLLİ BURLMAYA MALİK KABELLƏRİN ÖZƏYİNİN HESABATI
Təbəqə şəkilində burulmuş özəklərdən fərqli olaraq, dəstə şəkilində burulmuş özəklərin mərkəzindəki təbəbəqədə dörd dəstə olur ki, buda “N+4” qanunu adlanır. Mərkəzi təbəqədəki dəstələrin sayının orta qiyməti kimi N_m=2 qəbul edilir. Onda
, (3.31)
burada N-özəkdəki dastələrin ümumi sayıdır.
Öz növbəsində N aşağıdakı kimi təyin olunur:

burada n_qr.öz.-özəkdəki qrupların ümumi sayıdır; n_qr.d.-isə özəkdəki dəstələrin sayını göstərir.
Özəyin diametri onu əmələ gətirən dəstələrin sayından və diametrindən asılı olub aşağıdakı düsturla tapılır:
D_öz.= θ ·D_dəs., mm (3.32)
burada D_dəs.-elementar və ya əsas dəstənin diametridir, mm; θ-dəstə şəkilində burulmanın burulma əmsalıdır. θ burulma əmsalını aşağldakı qayda ilə tapmaq olar:
S_öz D_öz ²
Buradan
D_öz , mm və . (3.33)
Əgər əsas dəstə (ƏD) elementar dəstələrdən (ED) ibarət olarsa, onda , mm yazmaq olar, burada N_E.D.-elementar dəstələrin sayıdır.
Onda
D_öz.= mm (3.34)
olacaqdır. Burada N_Ə.D.-özəkdəki əsas dəstələrin sayıdır; N=N_Ə.D.N_E.D.-elementar dəstələrin ümumi sayıdır.
(2+8) sxemi ilə burulmuş 10 cüt elementar dəstənin diametri, D_10x2=F·ƒ_c.d₁=(F_m.+2)ƒ_c.d₁=3,75·ƒ_c.d₁, mm olacaqdır.
5 dördlüklü elementar dəstənin diametri
D_5x4= F·ƒ_ul.d₁=F_m5·ƒ_4.d₁=2,64·ƒ_4.d₁, mm-ə bərabərdir.
Əgər plastmas izolyasiyalı damar üçün ƒ_c.=1,56 və ƒ_ul.=2,25 olduğunu nəzərə alsaq, D_10x2=5,85d₁ mm və D_5x4=5,95d₁ mm (3.35,a; 3.35,b) olduğunu alarıq.
Hər iki elementar dəstə üçün eyni vurğu qəbul etmək olar. Onda elementar dəstənin diametri
D_E.D.=5,9d₁≈6d₁, mm (3.36)
olacaqdır.
Özəkdəki elementar dəstələrin sayı cüt burulmuş qrupların sayından 10 və ulduz bürulmuş qrupların sayından isə 5 dəfə kiçikdir. Yəni N_E.D.=n_c./10 və N_E.D.=n_ul./5. Bunlara əsasən (3.34) ifadəsini (3.35) düsturunuda nəzərə almaqla aşağıdakı kimi yazmaq olar:
D_öz.c.= mm (3.37)
burada D_öz.c-cüt burulmuş özəyin diametridir; n_c.-özəkdəki cütlüklərin ümumi sayıdır;
D_öz.ul.= ,mm (3.38)
burada D_öz.ul-ulduz burulmuş özəyin diametridir, mm; n_ul.-özəkdəki dördlüklərin ümumi sayıdır.
Plastmas izolyasiyadan olan, özəkləri təbəqə və dəstə şəkilində burulmuş, 100x2 cütlüklü kabellərin özəklərinin diametrlərini hesablayıb müqayisə edək:
Təbəqə şəkilində burulmuş özəyin diametri,
cut burulma: D_100x2=(1,75+2x5)·1,56d₁=18,35d₁, mm;
ulduz burulma: D_50x4=(2,4+2x3) ·2,25d₁=18,85d₁, mm.
Dəstə şəkilində burulmuş özəyin diametri:
cüt burulma: D_100x2=1,85·10d₁=18,5d₁, mm;
ulduz burulma: D_50x4=2,65·7,07d₁=18,8d₁, mm.
Hesabatdan göründüyü kimi təbəqə və dəstə şəkilində burulmuş özəklərin diametrləri təqribən eynidir.