Şəkil 14.16. Sahədə rəqabət üstünlükləri - kiçik müəssisələrdədir
Bir çox sahələrdə uzunmüddətli orta xərclər əyrisinin üfüqi hissəsi kifayət qədər uzun olur. Bu o deməkdir ki, müəssisənin ölçülərinin texniki-iqtisadi optimumu kifayət qədər sərt müəyyənləşdirilməyib. Miqyasın müsbət effekti istehsalın hələ nisbətən kiçik həcmlərində əldə olunur və sonradan istehsal həcmi xeyli artdıqda belə qalmaqda davam edir. Yalnız istehsalın çox böyük həcmində xərclər qabaqlayıcı tempdə artmağa başlayır. Belə vəziyyətdə sahədə həm kiçik, həm də böyük müəssisələr uğurla yanaşı fəaliyyət göstərirlər. Buna misal pendir, pivə, çörəkbişirmə və s. sənaye sahələrini göstərmək olar (14.17).
Qısamüddətli dövr üçün səciyyəvi olan orta xərclər və son hədd xərclərinin qarşılıqlı əlaqəsi uzunmüddətli dövrdə də qalır. Son hədd xərcləri orta xərclərdən aşağıdırsa orta xərclər artır. Və əksinə. Bu tezisi şəkil 14.18 -14.21 şərh etməyə kömək edər.
Uzunmüddətli istehsal xərclərinin təhlilinin bu və ya digər sahədə rəqabətliliyin quruluşu və səviyyəsi üçün böyük əhəmiyyəti var. Rəqabətli sahələr bütün digər bərabər şərtlərlə yanaşı çoxsaylı kiçik və orta firmalardan ibarət olacaqlar, təmərküzləşmiş sahələrdə isə cəmi bir neçə iri və çox iri istehsalçı hökmran olacaq. Amma sonuncu halda bütün istehsalın bir nəhəng müəssisədə cəmləşdirilməsi vacib deyil. İri firmanın tərkibində müxtəlif istehsal miqyaslı çox sayda
14.5. İstehsal xərclərinin minimumlaşdırılması. İzokosta
İstehsal xərclərinin təhlilinin qrafik alətlərindən biri izo- kostadır (şəkil 14.22).
İzokosta eyni dəyərə malik iki resursun bütün kombinasiyalarına müvafiq nöqtələrin həndəsi yeridir. İzokosta istehlakçının büdcə xəttinə bənzəyir. İzokostanın mailliyi düz xətt boyu sabitdir və hər iki resursun qiymət münasibətlərinə bərabərdir (PL/PK)*
Bir sıra paralel izokostlar amillərin qiymətlərinin dəyişməzliyi və ya qiymətlərin eyni nisbətdə dəyişməsi şəraitində məcmu xərclərin müxtəlif səviyyələrini səciyyələndirir. İzo- kostanın mailliyi dəyişirsə, bu bütün digər şərtlər bərabər olmaqla amillərdən birinin qiymətinin dəyişməsini (və ya hər iki amilin qiymətinin, lakin müxtəlif nisbətlərdə, dəyişməsini) göstərir.
Səmərəli davranış prinsipinə riayət edərək sahibkar nəzərdə tutulmuş məhsul həcminin istehsal xərclərini minimal- laşdırmağa can atır. Bu məsələnin qrafik həlli bir neçə izo- kost və verilmiş istehsal həcminə müvafiq izokvantdan istifadəni nəzərdə tutur. Standart izokvant üçün (Kobb-Duq- las istehsal funksiyası) həlli şəkil 14.23-də qeyd olunub.
Dostları ilə paylaş: |
