MühaziRƏ MİkrobiologiYA, sanitariya və GİGİyenanin iNKİŞAF tariXİ VƏ VƏZİFƏLƏRİ

Salmonella  –  qısa  sporsuz  çöp  olub,  tənəffüs  üsuluna  görə  –  fakultətiv 
anaerobdur.  Onlar  otaq  temperaturunda  yaxşı,  lakin  ən  intensiv  isə  37°C  inkişaf 
edir. Onların bir çox növləri – 48-82°C donmada məhv olmurlar və qurumanı yaxşı 
keçirir.  Samonellalar  xörək  duzunun  təsirinə  çox  davamlıdır.  Onlar  suda  və 
müxtəlif əşyalarda otaq temperaturunda 45-90 gün sağ qala  bilirlər. Salmonellalar 
temperaturun  təsirinə  müxtəlif  davam  gətirirlər.  Belə  ki,  salmonellanın  ayrı-ayrı 
növləri  60°C  qızdırmaya  1  saat  müddətində  sağ  qalır.  75°C-də  –  5-10  dəqiqəyə, 
100°C-də onlar 10 saat məhv olur. Samonellalar qida məhsullarında çox qalırlar və 
orada  həyat  fəaliyyətini  saxlamaqla  bərabər  eyni  zamanda  məhsulun  orqanoleptik 
xassəsini  dəyişdirmədən  çoxalırlar.  Belə  ki,  quru  yumurta  tozunda  salmonellalar 
70°C  temperaturda  8  saat,  75°C  2  saat,  80°C  42  dəqiqə,  90°C  3,5  dəqiqə,  100°C  
20 saniyə müddətində tələf olur. 
Təbiətdə salmonellalar  geniş  yayılmışdır.  Onları əsas törədicilərinin  mənbəyi 
heyvanlar,  (iribuynuzlu  malqara,  donuz,  qoyun,  at),  quşlar,  xüsusilə  suda  üzənlər 
(ördək,  qaz)  və  göyərçinlər,  həmçinin  pişik,  it,  siçan,  siçovuldur.  Salmonellaların 
mənbəyi bu infeksiya ilə xəstələnmiş xəstə insanlar və bakteriyadaşıyıcılar da olur. 
Salmonellaların  törədiciləri  xarici  mühitə  nəcislə,  sidiklə,  südlə,  heyvan  seliyi  ilə 
ifraz olunur. 

---

91 
 
Xəstəliyə ən çox heyvanın diri zamanı yoluxucu əti səbəb ola bilir 9endogen). 
Heyvanın  kəsməzdən  əvvəl  ac  saxlanılması,  yorğunluğu,  xəstələnməsi,  yəni 
orqanizmin immunbioloji vəziyyətinin zəifləməsi nəticəsində orqan və toxumalara 
salmonella deyilə bilər. Ətin xırdalanmasından (qiymə) hazırlanmış məmulatlar ən 
çox  təhlükəlidir.  Belə  ki,  xırdalanma  prosesində  limfa  düyünlərindəki 
salmonellalar  qiymənin  bütün  kütləsi  üzrə  yayılır  və  düzgün  saxlanılmadıqda 
intensiv çoxalırlar. 
Salmonellalar  ən  çox  qida  məhsullarının  birinci  növbədə  ətin  hazırlanma 
texnologiyasının 
pozulması 
nəticəsində 
də 
baş 
verir. 
Salmonella 
toksikoinfeksiyaları  yumurta  və  yumurta  məhsullarını  istifadə  edərkən  də  yarana 
bilər.  Süd  və  süd  məhsulları  da  «salmonellanın»  tez-tez  təsadüf  olunan  keçirici 
amilidir. 
Salmonellanın  inkubasiya  dövrü  10  saatdan  48  saata  qədər  davam  edir. 
Xəstəlik  kəskin  başlayır:  temperatur  38-40°C  qalxır,  baş  ağrısı,  qarında  ağrılar, 
ürək  bulanma,  qusma,  qarın  işləməsi  baş  verir.  Xəstəlik  3  gündən  7  günə  qədər 
davam edir.