Mühazirələr konspekti Ümumi kurs (Elektron variantı 127 s.) Baki 2010 Ön söZ

Səthin kələkötürlülüyü - baza uzunluğunda nisbətən kiçik addımlarla səthin nahamarlıq yığınına deyilir.
Baza uzunluğu - səthin kələkötürlülüyünü xarakterizə edən nahamarlıqları aşkar etmək və onun parametrlərinin təyin edildiyi baza xəttinin uzunluğuna deyilir.
Kələkötürlülük səthin mikroqeometriyasını, forma xətası isə səthin makroqeometriyasını xarakterizə edir. Kələkötüriüyün qiymıtləndirilməsində baza uzunluğundan asılı olaraq Ra və Rz parametrlərindən istifadə medilir.
Kələkötüriüyün 14 sinfi müəyyən edilmişdir.6- dan 14-ə qədər siniflər, əlavə olaraq,üç : a, b və v dərəcələrinə bölünür.
Birinci sinfə ən böyük kələkötürlük, sonuncu sinfə isə ən təmiz səth uyğun gəlir.
Kələkötürlülüyün təyin edilməsində mikroskoplardan, profiloqraflardan və optik cihazlardan istifadə edilir.
Səthin profilinin orta hesabi meylləməsi- R_a baza uzunluğu l üzrə profilin meyllərinin mütləq qiymətlərinin orta hesabı qiyməti ilə təyin edilir.
On nöqtə üzrə profilin nahamarlıqlarının hündürlüyü

burada H_imax – profilin beş ən böyük maksimumunun sapması; H_imin – profilin beş ən böyük minimumunun sapmasıdır.


Mexaniki emal paylarının təyini.

Hazır hissə almaq üçün pəstahdan, mexaniki emaql zamanı yonylan metal təbəqəyə emal payı deyilir. Emal payının və müsaidənin düzgün təyin edilməsinin böyük iqtisadi əhəmiyyəti vardır. Emal payının artması əmək tutumunun , metal sərfinin, eləcə də,maya dəyərinin artmasına səbəb olur.

Optimal emal payı dedikdə, ən az maya dəyərinə malik, yüksək kryfiyyərtli məhsuiun hazırlanmasını təmin edən emal payı nəzərdə tuyulur.
Ümumi emal payı ayrı - ayrı keçid və əməliyyatlar üzrə emal paylarının cəmi kimimtəyin edilir.
Z₀ = Z1 +Z2+Z3 +...+Zn = _{ i}
Ümumi emal payı, hımçinin, müəyyən səth üzrə pəstahla hazır hissənin ölçülərinin fərqi kimi də təyin edilir.
Z₀ = d_p – d_h
daxili səthlər üçün aşağıdakı kimi təyin edilir.
Z_o = d_h – d_p ,
Mexaniki emal payı simmetrik və asimmetrik növlərə bölünür. Emal payı cox faktorlardan: pəstahın materialından, ölçülərindən, hazırlanma üsulundan, termiki emalından,
dəzgahda yerləşdirmə üsulundan, kəsmə recimindən və s.
asılıdır.
Verilən ölçünü tam dəqiq təmin etmək mümkün olmadığından emal paylarına müsaidələr qoyulur və əməliyyatlar üzrə maksimum və minimum emal paylarının fərqi kimi təyin edlir.
Emal payları iki üsulla tıyin edilir: statistik və analitik.