Mühazirənin planı: Hüceyrə zədələnməsinin səbəbləri; Hüceyrə zədələnməsinin patogenetik mexanizmləri

ZƏDƏLƏNMƏYƏ QARŞI HÜCEYRƏNİN MÜHAFİZƏ SİSTEMLƏRİ

Bu mexanizmlər aşağıdakı sistemlər hesabına həyata keçirilir: sərbəst radikalları neytrallaşdıran antioksidant sistem; mutasiya əleyhinə yönəlmişDNT-nin reparasiyasısistemi; toksinləri neytrallaşdıran detoksikasiyasistemi; zülalların denaturasiyası və düzgün “qablaşdırılmaması”nın qarşısını alan istilik şoku proteinləri (HSP); asidozun qarşısını alan bufer sistemləri və s.

Antioksidant sistemi. Sərbəst radikallaşma prosesini sürətləndirən amillərə prooksidantlar, zəiflədənlərə isə antioksidantlar deyilir. Prooksidant amil­lərə ultrabənövşəyi şüaları, ionlaşdırıcı radiasiyanı, hiperoksiyanı, D hiper­vitaminozunu və s. misal göstərmək olar. Antioksidantlar ferment vəqeyri-ferment mənşəli maddələr olmaqla iki qrupa bölünür.

A ntioksidant fermentlərəsuperoksiddismutaza(SOD), katalaza, qlu­tation sistemi və s. aiddir. Superoksiddismutaza fermenti superoksidradi­kallarını neytrallaşdırır. Bu zaman əmələ gələn hidrogen peroksid katalaza fer­mentinin iştirakı ilə suya və neytral oksigen molekuluna çevrilir.

Hüceyrədə yaranan lipid peroksidlərinin artıq miqdarının neytrallaş­dırılmasında qlutation antioksidant sistemi iştirak edir. Bu sistem qlu­tationperoksidazadan və qlutationreduktazadan ibarətdir. Qlutationperoksidaza fermentinin kofaktorunun tərkibində selen elementi vardır. Selenin antioksidant təsiri bununla bağlıdır.

Qeyri-ferment mənşəli antioksidant maddələrə E, C və A vitaminləri, β-ka­rotin, ferritin, seruloplazmin, ubixinon, steroid hormonlar, tərkibində kü­kürd elementi olan sistin, sistein, flavanoidlər və s. aiddir.