Multi DƏrmanlara qarşi rezistent vəRƏm barəDƏ kurs dünya Tibb Birliyi
Yüklə 0,56 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
c) Dörd aylıq MDR-Vərəm müalicəsi
d) Altı aylıq MDR-Vərəm müalicəsi e) Doqquz aylıq MDR-Vərəm müalicəsi 1: e 2: c 3: b Cavablar Səhifə 96 • Multi Dərmanlara Rezistent Vərəm (MDR-Vərəm) üzrə kurs Bölmə 8 Dərmanların əlavə təs rlər Bölmə 8 Dərmanların əlavə təsirləri • Səhifə 97 1 Öyrənmə məqsədlər Bu bölməni bitirdikdən sonra siz: • MDR-Vərəm müalicəsində istifadə edilən dərmanların əlavə təsirlərini müəyyən edə biləcəksiniz • MDR-Vərəm müalicəsini qəbul edən xəstələrdə dərmanların əlavə təsirlərini tez aşkar edə biləcəksiniz • İkinci sıra dərmanların əlavə təsirlərinə nəzarət edə biləcəksiniz Bölmə 8 Dərmanların əlavə təs rlər Səhifə 98 • Multi Dərmanlara Rezistent Vərəm (MDR-Vərəm) üzrə kurs 2 G r ş MDR-Vərəm müalicəsini qəbul edən demək olar ki, bütün xəstələrdə ikinci sıra dərmanların əlavə təsirlərinə rast gəlinəcək. Əlavə təsirlərin vaxtında aşkar olunması və aradan qaldırılmasını təmin etmək üçün xəstələrin tez- tez monitorinqi vacibdir. Əlavə təsirlərin bir çoxunu tanımaq çox asandır və xəstələr çox vaxt öz istəkləri ilə bu barədə məlumat verəcəklər. Lakin, xəstəni sorğulayanda sistematik yanaşmanın olması çox vacibdir, çünki bəzi xəstələr hətta ağır əlavə təsirlər barədə danışmaqdan utana bilərlər. Bəzi xəstələr isə bir əlavə təsirdən əziyyət çəkib, digərləri barədə səhiyyə işçisini məlumatlandırmağı unuda bilərlər. İkinci sıra dərmanların əlavə təsirlərinin vaxtında və lazımi şəkildə aradan qaldırılması xəstənin müalicəyə riayətini daha rahat edəcək. 3 Ən çox rast gəl nən dərman əlavə təs rlər Dərmanların əlavə təsirləri aşağıdakı kateqoriyalara bölünə bilər: • Cüzi əlavə təsirlər • Toksiki reaksiyalar • Hipersensitiv reaksiyalar • İdiosinkratik reaksiyalar • Digər reaksiyalar MDR-Vərəmli xəstələr kombinə olunmuş kimyaterapiyanı qəbul etdiklərinə görə, çox vaxt xoşaqəlməz əlavə təsirlərin yaranmasına hansı dərmanın səbəb olmasını müəyyən etmək çətin olur, çünki əlavə təsirlər dərmanlar bir- birinə təsir edəndə də yarana bilərlər. Bəzi əlavə təsirlər müalicə başlayandan sonra qısa müddət ərzində yox olur, bəziləri isə sonradan əmələ gəlir. Sual: MDR-Vərəm müalicəsinə müvafiq olan ikinci sıra dərmanlarının məlum əlavə təsirlərinin və hər bir əlavə təsirə aid olan dərmanların siyahısını verin. Cavab: İkinci sıra Vərəm əleyhinə dərmanların məlum əlavə təsirlərinə aşağıdakılar daxildir (qeyd olunan əlavə təsirlərlə, digər dərmanlara nisbətən, daha çox əlaqəli dərmanlar yağlı sriftlə verilib): ÜMUMİ ƏLAVƏ TƏSİRLƏR • Ürəkbulanma, qusma, ishal, anoreksiya, abdominal ağrı, qastritlər kimi qastrointestinal əlamətlər (əlaqəli dərmanlar: Eto/Pto, PAS, H,E,Z) • Artralqiya (əlaqəli dərmanlar: Z, Flx) • Baş ağrısı (əlaqəli dərmanlar: Cs) • Yuxunun pozulması (əlaqəli dərmanlar: Cs) DAHA AZ RAST GƏLİNƏN • Səpmələr (hər hansı bir dərman) • Sarılıq (əlaqəli dərmanlar: S, Km, Cm, Am, Vm) • Ototoksik təsiri (əlaqəli dərmanlar: S, Km, Am, Cm, Clr) • Periferik neyropatiya (əlaqəli dərmanlar: Cs, Lzd, H, S, Km, Am, Cm, Vi, Eto/Pto, florxinolonlar) • Elektrolit çatışmazlığın əlamətləri, məsələn, əzələ qıcolması, ürək döyünmələri (əlaqəli dərmanlar: Cm, Vm , Km, Am, S) • Psixi əlamətlər, məsələn, depressiya, həyacan, psixoz, suisidal fikirlər (əlaqəli dərmanlar: Cs, H, Flx, Eto/Pto) • Böyrək çatışmazlığı (əlaqəli dərmanlar: S, Km, Am, Cm, Vm) • Hipotiroidizm (əlaqəli dərmanlar: PAS, Eto/Pto). Bölmə 8 Dərmanların əlavə təsirləri • Səhifə 99 Dərmanların əlavə təsirləri nəticəsində əmələ gələn dəri halları pruritusdan səpmələrə və həmçinin ən ağır olan toksiki epidermal nekrozis kimi vəziyyətləri əhatə edir, bəzən qızdırma ilə müşahidə olunur və bir neçə səbəbdən baş verə bilər. Dərmanların əlavə təsirlərinə görə yaranan dəri halları ən çox HİV infeksiyalı xəstələrdə rast gəlinir. Çox vaxt, desensibilizasiya vasitəsi ilə uğurlu nəticə əldə etmək olur və bir yaxud iki həftə ərzində bütün dərmanların qəbuluna yenidən başlamaq olar. Ürəkbulanma, ağrı və qusma kimi qastrointestinal əlamətlər ümümi əlamətlərdir, lakin hepatitin prodromal əlamətlərinə oxşar olduqlarından, daha dəqiq kliniki müayinə vacibdir. Qastrointestinal əlamətlərin qarşısını almaq üçün adətən dərmanlar yağsız yeməklərlə birlikdə və ya yatmazdan əvvəl qəbul edilməlidir. Cavab reaksiyasına nəzarət etmək vacibdir. Əgər əlamətlər azalmırsa, qaraciyər toksikliyindən şübhələnib, araşdırma aparmaq lazımdır. Zəif eşitmə və ya zəif müvazinətə əsasən həmişə inyeksion dərman vasitələrdən istifadə edərkən müşahidə olunur. Bu çox vaxt (lakin həmişə yox) dozadan asılıdır. Əvvəlcədən vestibulokoxlear zəifləmə olan xəstələrdə potensial risklər müzakirə olunmalıdır və bu dərmanların istifadəsindən qabaq razılıq alınmalıdır. Eşitmənin və ya müvazinətin zəifləməsindən şikayət edən xəstələrdə dərmanların dozasının çəkiyə və yaşa müvafiq olub -olmaması yoxlanılmalıdır, çünki onlar artdıqca, toksiki təsirlər də artır. Həmçinin, xəstənin böyrək funksiyasına uyğun dərman dozasını yoxlayın (kreatininin klirensini hesablayın və qeyd olunan dərmanları nizamlayın, 9-cu Bölməyə, 3-cü Cədvələ bax). Nefrotoksiklik bütün inyeksion dərmanların (həm aminoqlikozidlərin, həm də kapreomisinin) məlum ağırlaşma halıdır. Bu əlavə təsir (xəstəlik tarixçəsində və ya fiziki müayinədə aydın qeyd olunmayan) tutma şəkilində özünü biruzə verərək ölümlə nəticələnə bilər. Görmənin zəifləməsinə ən çox etambutolunun qəbulu səbəb olur. Optik toksikliyini fundoskopik üsulla müəyyən etmək olmaz və bu səbəbdən görmə qabiliyyətinin itiliyi və rəngli görmə qabiliyyətini yoxlamaq tələb olunur. Miopiya, hiperopiya və ya presbiopiyadan başqa zəif görmə qabiliyyətli xəstələrdə etambutol yalnız oftalmoloqla konsultasiyadan sonra və əgər dərman seçimi məhduddursa, risklər və faydaları nəzarə alınaraq təyin olunmalıdır. Nevroloji əlamətlər : İkinci sıra vərəm əleyhinə olan dərmanlardan əmələ gələn perefirik və mərkəzi sinir sisteminin toksikliyi bir-birindən fərqləndirilməlidir. Periferik neyropatiya adətən ayağın aşağı hissəsindən başlayaraq proksimal istiqamətdə davam edib, sancma və keyləşmə ilə olan paresteziya şəkilində özünü biruzə verir. Mialgiya, zəiflik və ataksiya bu əlamətlərlə birgə ola bilər. Periferik neyropatiya adətən sikloserin və terizidon qəbulu ilə əlaqəli olur və zəif qidalanan və ya spirtli içkilər qəbul edən xəstələrdə baş verir. Piridoksin periferik neyropatiyanın müalicəsində effektlidir. Nadir hallarda sikloserin və terizidon qəbul edəndə toksiki psixoz və epileptik konvulsiyalar baş verə bilər. Piridoksin bu halların müalicəsində effektli olmasına baxmayaraq, əgər bu hallar müşahidə olunubsa, çox vaxt sikloserin və ya terizidonun qəbulunu dayandırmaq və dozasını azaltmaq lazımdır. Həmçinin, sikloserin və terizidon böyrək vasitəsilə xaric olduğuna görə, və əgər ciddi əlavə təsirlər müşahidə olunursa, kreatininin klirensini yoxlayın – kreatininin aşağı klirensi bu əlavə təsirlərə cavabdeh olan dərmanların qanda səviyyələrin artmasına səbəb ola bilər. Sümük-oynaq ağrısı : Artralgiya pirazinamid qəbulu ilə əlaqəli sidik turşusunun yığılması ilə müşahidə edilən dərman əlavə təsiridir. Adətən asetilsalisil turşusu bu əlamətləri azaldır. Pirazinamidin qeyri-müntəzəm təyini sidik turşusunun bədəndə saxlanmasını azaldacaq. Allopurinol effektli deyil. Elektrolitlərin çatışmazlığı inyeksion dərman vasitələrin (ən çox kapreomisinin) məlum ağırlaşmasıdır. Bu ümumiyətlə müalicədən bir neçə ay sonra əmələ gələn gecikmiş təsirdir və inyeksiyanın vurulmasını dayandıran kimi, aradan qalxır. Elektrolit çatışmazlığı çox vaxt başlanğıc mərhələlərdə baş verir. Hipotiroidizm PAS və etionamid qəbulu ilə əlaqəli gecikmiş təsirdir və fiziki əlamətləri hiss edilməyə bilər. Səhifə 100 • Multi Dərmanlara Rezistent Vərəm (MDR-Vərəm) üzrə kurs 4 Dərmanların əlavə təs rlər nə nəzarət Sual: Siz MDR-Vərəm müalicəni qəbul edən xəstərdə dərman əlavə təsirlərinə necə nəzarət edəcəksiniz? Cavab: Laborator skrininq daha gizli olan əlavə təsirləri aşkar etmək bacarığına malikdir. Əsas laborator skrininqin minimal tezliyi üçün məsləhətlər Cədvəl 1-də verilir. Dərmanların əlavə təsirlərinin rast gəlinmə ehtimalı çox olan və HİV-ə yoluxan xəstələrdə skrininqləri daha tez-tez aparmaq məsləhətdir. Dərmanların əlavə təsirlərinin qiymətləndirilməsi aşağıdakı kimi olmalıdır: • Müalicədən əvvəl (Əsas xətt); • Müalicənin ilk bir neçə ayı ərzində minimum hər ay (kultura konversiyasına kimi olsa yaxşı olar); • Kultura konversiyasından sonra minimum iki ay. Müalicəyə nəzarət edən şəxslər hər dəfə xəstə ilə görüşəndə dərmanların əlavə təsirləri barədə xəstələrdən məlumat almalıdırlar. Cədvəl 1. Dərmanların əlavə təsirlərinin laborator nəzarəti Nəzarət qiymətləndirilməsi Tezlik Həkim tərəfindən qiymətləndirilmə Müalicədən əvvəl (əsas həttdə) və konversiyanın olmasına gədər ən azı hər ay, və konversiyadan sonra hər 2-3 ay DOT işçisi tərəfindən skrininq zamanı Hər DOT qarşılaşmada Bəlğəm yaxmaları və əkmələr Müalicə vaxtı bəlğəm yaxmalarına və əkmələrə hər ay nəzarət edin. (Qeyd: resursları məhdud olan proqramlar bəlğəm yaxmalarını hər ay, lakin əkmələri yalnız ay aşırı edilməsini seçə bilərlər) Bədənin çəkisi Müalicədən əvvəl və sonra hər ay Dərmanlara həssaslıq Fərdi müalicə aparan proqramlarda müalicədən qabaq yoxlanılır və ya standartlaşdırılmış müalicələr aparan proqramlarda MDR-Vərəmi təsdiq etmək ehtiyacı olan zaman edilir. Kultura- müsbət qalan xəstələr üçün müalicənin ən azı 3 ay müddətindən tez DHT təkrar edilməsinə ehtiyac yoxdur Döş qəfəsinin radioqrafiyası Müalicədən əvvəl və sonra hər 6 ay Kreatinin qanda Müalicədən əvvəl, sonra inyeksion dərman qəbul edən vaxt ərzində mümkün olsa hər ay. HİV-ə yoluxan, şəkərli diabeti və digər yüksək riski olan xəstələrdə hər 1-3 həftə Kalium qanda İnyeksion dərman qəbul edən vaxt ərzində hər ay. HİV-ə yoluxan, şəkərli diabeti və digər yüksək riski olan xəstələrdə hər 1-3 həftə Qalxanvarı vəzini stimullaşdıran hormon (TSH) Əgər etionamid\protionamid, hormon və\ya PAS qəbul edilirsə hər 6 ay və hipotiroidizmin əlamətlərinə hər ay nəzarət edilməlidir. hipotiroidizmi skrininq etmək üçün TSH qanda səviyyəsini yoxlamaq kifayyətdir; qalxanvarı vəzinin hormonların qanda səviyyələrinin ölçülməsinə ehtiyac yoxdur Qaraciyərin fermentləri qanda Uzun müddət pirazinamid qəbul edən və ya hepatit riski və ya hepatit əlamətləri olan xəstələrdə dövri nəzarəti (hər 1-3 ay) nəzərə alın. HİV-ə yoluxan xəstələr üçün aylıq nəzarət edin Bölmə 8 Dərmanların əlavə təsirləri • Səhifə 101 Cədvəl 1. Dərmanların əlavə təsirlərinin laborator nəzarəti Nəzarət qiymətləndirilməsi Tezlik HİV skrininqi Müalicədən qabaq və kliniki göstəriş olsa, təkrar edin Hamiləlik testləri Uşaq doğmaq üçün yaşı uyğun olan qadınlarda müalicədən qabaq və göstəriş olanda təkrar edin Hemoqlobin və qanın ağ hüceyrələrinin sayı Linezolid qəbuluna nəzarət edən zamanı birinci dəfə hər həftə, sonra hər ay və ya əlamətlərdən asılı olaraq lazım olduqca; üzunmüddətli istifadəsinə dair az kliniki təcrübə var. HİV-ə yoluxan xəstələrdə AZT qəbulunu nəzarət edən zaman əvvəl hər ay və sonra əlamətlərdən asılı olaraq lazım olduqca. Lipaza Linezolid, D4T, ddl, ddc qəbul edən xəstələrdə əmələ gələn abdominal ağrısı olan zaman pankreatiti istisna etmək üçün göstərişdir. Laktosidoz Linezolid və ya ART qəbul edən xəstələrdə laktosidoz əmələ gələndə göstərişdir. Qanda qlükozanın səviyyəsi Əgər qatifloksasin qəbul olunursa, qanda qlükozanın səviyyəsinə tez-tez (hər həftə) nəzarət edin və xəstəni hipoqlikemiya və hiperqlikemiya əlamətləri barədə məlumatlandırın Kapreomisin qəbul edən bütün xəstələrdə qanda kalium ən azı hər ay yoxlanmalıdır. 5 Dərmanların əlavə təs rlər n n darəed lməs İstifadə edilən müalicə strategiyasında ən mühüm tərəf təyin edilən dərmanların əlavə təsirlərinin uyğun şəkildə idarəedilməsidir. İkinci sıra vərəm əleyhinə dərmanlar birinci sıra dərmanlara nisbətən daha çox əlavə təsirlərə malikdir; lakin buna baxmayaraq, əlavə təsirlərin idarəedilməsi hətta resurslar məhdud olan yerlərdə də mümkündir. Əlavə təsirlərin xüsusi idarəedilməsi xəstənin müalicədən qabaq təlim alması ilə başlanır. Təyin olunan dərman rejimi nəticəsində əmələ gələ bilən potensial əlavə təsirlər və səhiyyə işçisinə nə vaxt xəbər verməsi barədə xəstəyə ətraflı məlumat verilməlidir. Əlavə təsirlərin vaxtında və dəqiq idarəedilməsi vacibdir. Bunlar olmadan, o cümlədən xəstənin müalicəyə riayətin olmaması, xəstəliyin xroniki hala çevrilməsi və ölümlə nəticələnə bilər. Hətta əlavə təsirlər təhlükəli olmasa da, cəld müdaxilə vacibdir. Xəstələr əmələ gələn əlavə təsirlərin səbəbini anlamayanda böyük həyacan keçirə bilərlər. Bu isə əlavə təsiri ağırlaşdıra (məsələn, ürəkbulanma və qusma) bilər. Dərmanların əlavə təsirlərinin idarəedilməsində aşağıdakı ardıcıl addımlar məsləhət görünür: • Standartlaşdırılmış alqoritm vasitəsilə əlavə təsirlərin idarəedilməsi: Əlavə təsirlərin çoxu adi və reseptsiz verilən dərmanlarla idarə oluna bilər. Əgər əlavə təsir(-lər) orta dərəcədədirsə və təhlükəli deyilsə, onda müalicəni davam etmək, lazım gələrsə əlavə dərmanlardan da istifadə etmək ən yaxşı seçimdir. Əlavə təsirlərin çoxu vaxt keçdikcə yoxa çıxır və ya azalır və təsirlər azalana kimi xəstələri dözümlü olmağa ruhlandırmaq lazımdır. Psixososial dəstək əlavə təsirlərin idarəedilməsinin vacib bir hissədir. MDR- Vərəmdə əlavə təsirlərin necə idarəedilməsi barədə nəşr edilmiş diaqramlar axınını bu saytda tapa bilərsiniz ( The PIH Guide to the Medical Management of Multidrug-resistant Tuberculosis) . • Şübhəli dərman (-lar) dozasının azaldılması: Bir neçə ikinci sıra vərəmə qarşı dərmanların əlavə təsirləri dozalardan çox asılıdır. Əgər xəstə müalicə rejiminə dözə bilmirsə, əlavə təsirlər yox olana kimi şübhəli olan dərmanın (-ların) dozası azaldıla bilinər. Əlavə təsirə (-lərə) səbəb olan dərman aydın deyilsə, hər dərmanın dozası, səbəbkar dərmanı müəyyənləşdirənə qədər, tədricən azaldıla bilər. Bu halda ikinci dərmanın dozası azaldılanda, birinci dərmanın azaldılmış dozasını normal dozaya qaytarmaq lazımdır. Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı. Dərmanlara qarşı rezistent vərəmin proqramlaşdırılmış idarəolunmasına dair təlimatlar: 2008-ci ildə təcili olaraq yenidən işlənmiş versiyası (ÜST/HTM/Vərəm/2008.402). Cenevrə, İsveçrə: Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı; 2008 Səhifə 102 • Multi Dərmanlara Rezistent Vərəm (MDR-Vərəm) üzrə kurs Əgər fərdi dərmanların dozalarının azaldılması əlavə təsirin (-lərin) yoxa çıxması ilə nəticələnmirsə, onda bir neçə dərmanın dozalarını birlikdə azaltmaq lazım gələr. Lakin, ikincı sıra dərmanların məhdud terapevtik hüdudlarına görə dozanın azalması müalicənin effektinə təsir edə bilər, bu səbəbdən hər təyinat bədənin çəkisinə əsasən müvafiq dozanı saxlamaq üçün edilməlidir. • Dərmanın (-ların) xaric edilməsi: Əgər azadılmış doza əlavə təsiri (-ləri) aradan qaldırmırsa, onda müalicə rejimindən dərmanı çıxartmaq və ya digər dərmanla əvəz etmək lazımdır. Bu son variant müalicə rejiminin effektinə təsir edə biləcəyi üçün yalnız axırıncı bir vasitə kimi seçilməlidir. Dərmanların əlavə təsirlərinə nəzarət və idarəedilməsi aşağıdakı yanaşı vəziyyətlərlə olan xəstələrdə daha dəqiq olmalıdır: • Hamiləlik və laktasiya • Şəkərli diabet; • Böyrək çatışmazlığı; • Kəskin və ya xroniki qaraciyər xəstəliyi; • Qalxanvari vəzin xəstəliyi; • Ruhi xəstəlik; • Narkomaniya və ya alkoqolizm; • HİV infeksiyası; Bu vəziyyətlərdə MDR-Vərəmin idarəedilməsi 9-cu və 10-cu Bölmələrdə təsvir olunub. MDR-Vərəm müalicəsində istifadə olunan dərmanlar adətən müvafiq idarəedilmə tələb edən əlavə təsirlərə səbəb olur Cədvəl 2-də ümumi əlavə təsirlər, buna görə məsuliyyətli dərman vasitələr və təklif olunan idarəedilmə strategiyaları yekunlaşır. Ağ ciyər Sağlamlığı üzrə Kitabxana Bölmə 8 Dərmanların əlavə təsirləri • Səhifə 103 Cədvəl 2: Dərmanların ümumi əlavə təsirləri və idarəetmə strategiyaları Əlavə təsir Dərman vasitəsi* İdarəetmə İzahatlar Tutmalar Cs, H, Flx 1. Tutmaların həll olunmasını ləngidən şübhəli dərman vasitəsinin qəbulunu müvəqqəti olaraq dayandırmaq. 2. Antikonvulsant terapiyasına başlayın (məsələn, fentoin 3-5 mq/kq/gündə; valproik turşusu 750-1250 mq/kq/gündə; karbamazepin 600-1200 mq/gündə; fenobarbital 60-120 mq/kq/gündə). 4. Piridoksinin gündəlik dozasını maksimal dozasına artırmaq (gündəlik 200 mq). 5. Əgər müalicə rejimi üçün əhəmiyyət kəsb edirsə, qəbulunun müvəqqəti olaraq dayandıran dərman vasitəsini təkrar və ya aşağı dozada təyin edin. 6. Əgər mümkündürsə, müalicə rejiminə mane olmadan şübhəli dərman vasitənin qəbulunu dayandırın. 1. Antikonvulsant adətən MDR- Vərəm müalicəsi tamamlana və ya şübhəli dərman vasitəsinin qəbulu dayandırılanadək davam edilir. 2. Əgər xəstənin tutmalarına yaxşı nəzarət edilirsə və/və ya xəstə antikonvulsant terapiya qəbul edirsə, daha öncə tutmaların olması burada qeyd olunan dərman vasitələrin istifadəsi üçün əks-göstəriş deyil. 3. Daha öncə tutmaları olan xəstələrdə MDR-Vərəm müalicəsini qəbul edən zaman tutmaların yaranması riski arta bilər. Periferik neyropatiya Cs, Lzd, H, S, Km, Am, Eto/ Pto, Cm, Vi, Flx 1. Piridoksinin gündəlik dozasını maksimal dozasına artırmaq (gündəlik 200 mq). 2. Əgər xəstədə kapreomisinə qarşı həssaslıq aşkar olunubsa, inyeksion dərmanı kapreomisinə dəyişdirin. 3. Amitriptilin kimi trisiklik antidepressant dərmanlarla müalicəyə başlayın. Qeyri –steroid iltihab əleyhinə dərmanlar və ya asetaminofen əlamətlərin azalmasına kömək edə bilər. 4. Əgər mümkündürsə, müalicə rejiminə mane olmadan şübhəli dərman vasitənin dozasını azaldın. 5. Əgər mümkündürsə, müalicə rejiminə mane olmadan şübhəli dərman vasitənin qəbulunu dayandırın. 1. Yanaşı xəstəliklər olan xəstələrdə (məsələn, şəkərli diabet, HİV, alkoqolizm) periferik neyropatiyanın yaranması ehtimalı böyükdür, lakin burda qeyd olunan dərman vasitələrin qəbuluna bu vəziyyətlər əks-göstəriş deyildir. 2. Neyropatiya bərpa olunmayan proses ola bilər; lakin bəzi xəstələrdə səbəbkar dərman vasitələrinin qəbulunu müvəqqəti olaraq dayandırılan zaman yaxşılaşma qeyd oluna bilər. Eşitmə qabiliyyətinin zəifləməsi və vestibulyar pozuntular S, Km, Am, Cm , Clr 1. Eşitmə qabiliyyətinin zəifləməsini sənədləşdirin və mövcud olan halda müalicədən əvvəl ölcülən audiometriya nəticələri ilə müqayisə edin. 2. Əgər xəstədə kapreomisinə qarşı həssaslıq aşkar olunubsa, parenteral müalicəni kapreomisinə dəyişdirin. 3. Əgər mümkündürsə, müalicə rejiminə mane olmadan şübhəli dərman vasitəni aşağı dozada və ya azadılmış tezliklə təyin edin. 4. Əgər mümkündürsə, müalicə rejiminə mane olmadan şübhəli dərman vasitənin qəbulunu dayandırın. 1. Aminoqlikozidləri əvvəldən qəbul edən xəstələrdə eşitmə qabiliyyəti zəifləyə bilər. 2. Eşitmə qabiliyyətinin zəifləməsi adətən bərpa olunmayan proses kimi xarakterizə edilir. 3. Müalicə rejimində inyeksion dərmanın dayandırılma riskləri eşitmə qabiliyyətinin daha da zəifləmə riski ilə nəzərə alınmalıdır. 4. Eşıtmə toksikliyini yüngülləşdirməkdə eşitmə qabiliyyətinin zəiflənməsi zamanı istifadə olunan dərman vasitələrin az köməyi olduğuna baxmayaraq, əgər eşitmə qabiliyyətini itirən xəstəyə bu dərmanların istifadəsindən sonra xeyirli təsir ola bilsə, onda onların sınaq istifadəsini nəzərə alın. *Dərman adlarının qısa formaların siyahısına bax, 5-ci Bölmə, Cədvəl 1. Qeyd: Yağlı şriftlə göstərilmiş dərmanlar adi şriftlə göstərilən dərmanlardan daha güclü əlavə təsirlərə malikdirlər. Səhifə 104 • Multi Dərmanlara Rezistent Vərəm (MDR-Vərəm) üzrə kurs Cədvəl 2: Dərmanların ümumi əlavə təsirləri və idarəetmə strategiyaları Əlavə təsir Dərman vasitəsi* İdarəetmə İzahatlar Psixoz Cs, H, Flx, Eto/Pto 1. Psixotik əlamətləri nəzarət altına alınana qədər qısa vaxt ərzində (1-4 həftə) şübhəli dərman vasitənin qəbulunu saxlayın. 2. Anti-psixotik dərmanların qəbuluna başlayın (məsələn, risperidon 0.5-2 mq per os gündə iki dəfə; qaloperidol 1-5 mq per os, VD və ya ƏD lazım olanda hər bir saatdan bir təkrar edilir). 2. Əgər mümkündürsə, müalicə rejiminə mane olmadan şübhəli dərman vasitənin dozasını azaldın. 3. Əgər mümkündürsə, müalicə rejiminə mane olmadan şübhəli dərman vasitənin qəbulunu dayandırın. 1. Bəzi xəstələrdə MDR-Vərəm müalicəsi müddətində anti-psixotik müalicənin davam edilməsi lazım gələcək. 2. Xəstəlik tarixçəsində əvvəldən ruhi xəstəliyin olması burada qeyd olunan dərmanların istifadəsinə əks-göstəriş de- yil, lakin psixotik əlamətlərin yaranması ehtimalını artıra bilər. 3. MDR-Vərəm müalicəsində psixotik əlamətlər adətən səbəbkar dərman vasitənin qəbulunun tamamlanması və ya dayandırılması ilə geri dönən proses kimi xarakterizə edilir. Depressiya İctimayi- iqtisadi durum, xroniki xəstəlik, Cs, Flx, H, Eto/Pto 1. İctimayi-iqtisadi vəziyyəti yaxşılaşdırın. 2. Psixoloji terapiyaya başlayın, yəni qrup və ya fərdi dəstək müzakirələrinə. 3. Anti-depressant dərmanların qəbuluna başlayın (məsələn, amitriptilin, nortriptilin, Yüklə 0,56 Mb. Dostları ilə paylaş:
|