Mustafa Feyzullah aky\334Z. mdi
Yüklə 1,48 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
2.1. Gıda Güvenliği
Güvenli gıda üretimi toplumların sağlıklı beslenmesinde büyük önem taşımaktadır. Özellikle hayvansal gıdalar, içerdikleri üstün kaliteli ve dengeli dağılıma sahip esansiyel aminoasitler, vitaminler, mineraller ve bazı büyüme faktörleri ile beslenme fizyolojisinde vazgeçilmez öneme sahiptir. Sağlıklı olmayan hayvanlardan elde edilmeleri veya uygun olmayan işleme, üretim, muhafaza ve dağılım koşullarına bağlı olarak gıda kaynaklı salgınlara neden olmaktadır. Bu çerçevede, değişik Salmanella serotipleri başta olmak üzere, Staphylococcus aureus, Clostridium perfringens,
ve Bacillus cereus gibi patojen bakteriler, mikotoksinler ve bazı virüsler ile kontamine hayvansal gıdaların tüketilmesi sıklıkla sağlık sorunlarına neden olmaktadır. Ayrıca gıda infeksiyon ve zehirlenmelerine bağlı olarak şekillenen iş gücü ve tedavi masrafları da önemli ekonomik kayıplara neden olmaktadır. Hayvansal gıdalardan kaynaklanan sağlık riskleri arasında sadece mikroorganizmalar değil, kalıntı ve kontaminantlar da önemli bir yer tutmaktadır. Gıdaların kimyasal maddelerle kontaminasyonu, bu maddelerin kalıcılığı, biyoakümülasyonu ve insanda oluşturdukları ciddi akut ve kronik toksik etkileri yönü ile büyük önem taşımaktadır. Gıdalara katılmasına izin verilmeyen maddelerin katılması veya katılmasına izin verilenlerin limitlerin üzerinde katılması sonucu gıdalarda oluşan zararlı kalıntılar, teknolojik işlemlere bağlı olarak ortaya çıkan nitrozaminler, polisiklik aromatik hidrokarbonlar ile çevresel kirlenme sonucu gıdalara bulaşan ağır metal ve pestisitlerin gıdalar ile alınması ile başta karsinojenik olmak üzere ciddi sağlık sorunları ( intoksikasyonlar, sistemik fonksiyonel bozukluklar vd.) ortaya çıkmaktadır. Veteriner hekimlikte kullanılan ilaç ve anabolik hormon kalıntılarından kaynaklanan halk sağlığı sorunları tüm dünyada giderek artan önem kazanmaktadır (Erol, 2007). Gıdalardaki mikrobiyel patojenler, biotoksinler ve kimyasal bulaşanlar nedeniyle ortaya çıkabilecek hastalıklar insan sağlığına ciddi tehlikeler oluşturmaktadır. Geçtiğimiz yıllarda meydana gelen gıda kaynaklı hastalık salgınları; gıda kaynaklı vakaların geçmişte hiç olmadığı kadar artan bir ilgiyle izlenmesine neden olmuştur. Salgınlar, eskiye göre çok daha geniş alanlarda etkili olmakta ve daha uzun süreli problemler oluşturmaktadır. Öte yandan gıda kaynaklı hastalıklar sadece kişilerin sağlığını etkilemekle kalmayıp; ailelerin gelirine olan etkisi, iş yükü kaybı, ülkelerin sağlık 5 sistemlerine oluşturduğu yük ve ekonomik verimliliğe etkileri nedeniyle daha geniş kapsamlı sonuçlar da doğurmaktadır (Adıgüzel, 2008). Gıda zehirlenmeleri olarak bilinen ve gıdaların tüketilmelerinden kısa bir süre sonra başlıca mide, bağırsak gibi sindirim sistemi ve diğer sistemlerde farklı şiddette izlenen rahatsızlıklarda, mikrobiyel infeksiyon ve intoksikasyonların yanı sıra pek çok başka faktör etkili olabilmektedir (Uğur ve ark 1996, Tunail 2000). Günümüze kadar 250 farklı besin zehirlenmesi tanımlanmış olup, bunların 2/3’nün bakteriler tarafından oluşturulduğu bildirilmiştir (Loir ve ark 2003). Gıda kaynaklı infeksiyonlar, izole bir sporadik vaka olarak görülebilmekte veya daha az sıklıkla ortak kontamine gıdadan kaynak alan birden fazla kişiyi etkileyen bir salgın şeklinde karşımıza çıkabilmektedir. Günümüzde gıda kaynaklarının belli merkezlerden sağlanması ülke çapında salgın riskini arttırmaktadır. Gıda kaynaklarının küreselleşmesi ise dünyanın diğer bölgelerinden gıda kaynaklı patojenlere maruziyeti hızlandırmaktadır. Ayrıca artan oranda immun düşüklüğü ve endüstrileşme daha fazla insan populasyonunu gıdanın mikrobiyal kontaminasyonuna son derece duyarlı hale getirmiştir ( Kartal, 2006 ). Gıda güvenliğinin sağlanması ve halk sağlığının korunması ile gıda kayıplarının en az düzeye indirgenmesi için, üretimden tüketime kadar olan tüm aşamalarda uygun hijyenik ve teknolojik koşulların sağlanarak istenilen kalitede üretim yapılması, tüketicinin bilinçlendirilmesi, ulusal ve uluslararası düzeyde yasa ve yönetmelikler çerçevesinde gıda kontrol mekanizmalarının en etkin şekilde çalıştırılması gerekli olmuştur. Gıda üretimine yönelik hijyenik kurallara uyulması yanı sıra, iyi organize olmuş yetkili otorite tarafından, gıda mevzuatı kapsamında risk analizini esas alan kontrollerin yapılması ve tüketicinin bilinçlendirilmesi gelişmiş ülkelerde halk sağlığının korunmasında ki temel stratejiyi oluşturmaktadır ( Erol,2007). Gıda güvenliği, insan gıdası ve hayvan yemi olarak kullanılan her türlü ham, yarı mamul ve mamul gıda maddelerinin çiftlikte yetiştirilmesi, üretimi, bakımı, hasadı ve depolaması da dâhil olmak üzere işleme, paketleme, sınıflama, taşıma, hazırlama, dağıtım, satış aşamalarından oluşmakta olup, tedarik zinciri boyunca insan sağlığına zararlı olabilecek biyolojik, kimyasal ve fiziksel kökenli tehlike ve zararlıların bulaşmasından ve karışmasından korunması için tasarlanan işlemler ve uygulamalardan oluşan bir eylemler bütünüdür (Cebeci, 2006). 6 Epidemiyolojik çalışmalar ile veri tabanının iyi yapıldığı gelişmiş ülkelerden yalnızca ABD’de yıllık yaklaşık 6-80 milyon insanın gıda kaynaklı hastalıklardan etkilendiği, bunların 9000’ inin ölümle sonuçlandığı ve bunlara ilişkin ekonomik kaybın yıllık en az 6.5 milyar dolar olduğu tahmin edilmektedir. Mevcut kayıpların İngiltere’ de 300-600 milyon pound, Avustralya’ da 2.6 milyar Avustralya doları civarında olduğu bildirilmektedir (Erol, 2007). Gıda izlenebilirliği ise gıda güvenliğinin sağlanmasında en temel araçlardan biri olup herhangi bir istenmeyen durum oluştuğunda ürün ve süreçleri geriye doğru izleyerek sorun kaynağının saptanmasını; ileriye doğru izleyerek geri toplama gibi kriz yönetim mekanizmaları için gerekli bilgi sisteminin kurulmasını hedefleyen bir yaklaşımdır (Cebeci, 2006). Yüklə 1,48 Mb. Dostları ilə paylaş:
|