Mustafa İslamoğlu



Yüklə 2,8 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə5/10
tarix24.04.2017
ölçüsü2,8 Kb.
#15622
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10

 
 
 
48 
 
«teoloq»dur,  yәni  «ilahiyyatçı»…  Din  sanki  dәzgahdan  satışa 
çıxarılmaq  üçün  araşdırılır.  Bu  elmin  fәlsәfәsinә  görә  Quran  vә 
sünnәt  iman  mövzusu  olaraq  deyil,  ixtisas,  tәdqiqat  obyekti, 
akademik  karyera  mövzusu  kimi  araşdırılır.  Quranın  üzәrindә 
işlәyәrkәn  vәhyin  ağıla  vә  qәlbә  toxunmaması  üçün  xüsusi  sәy 
göstәrilir. Hәkimlәrin әmәliyyat zamanı geyindiklәri әlcәk, maska, 
önlük kimi dezinfeksiya edilmiş qoruyucu lәvazimatların qarşılığı 
olan  müccәrәd  şeylәri  müasir  din  tәdrisindә  insanın  qәlbinә, 
beyninә,  şüuruna,  bәsirәtinә  keçirirlәr.  Vә  nәticәdә  Qurandan, 
onun  ruhundan,  hәyat  fәlsәfәsindәn,  hidayәt  vә  nurundan  bu 
«ilahiyyatçı»lara  heç  bir  şey  toxunmaz.  Bağlama  içindә  gәlәr, 
bağlama  içindә gedәr. Quran,  onun  mәnliyinә, xarakterinә, özünә 
vә  üzünә,  duyğusuna  vә  düşüncәsinә,  evinә  vә  çevrәsinә, 
xanımına,  övladına,  bir  sözlә  hәyatına  tәsir  etmәz.  Ayәlәrin 
arasında  kәndirbazlıq  edib,  jonqlyorluq  edәr,  yaxud  ayәlәrlә 
jonqlyorluq  edәrlәr.  Bu  tip,  «Quran  mütәxәssisi»dir.  Söz    yerinә 
dilindәn «mәal» axar. Tapmaca yozur kimi zövqlә açar ayәlәri:  
«Sәn  onları gördükdә  cüssәlәri xoşuna  gәlir (çünki  zahiri 
görünüşlәri  gözәldir),  danışanda  (gözәl  danışarlar)  sözlәrinә 
qulaq asırsan. Onlar, sanki (bәzәdilmiş) kötüklәrdir.» (63/4)  
Bәli,  «İmranın  Zövcәsi»  deyir  Quran.  Ad  vermir.  Xırdalıq-
larını  bilmәk istәyirsәnsә  tarixә baş  vuracaqsan,  başqa  qaynaqları 
öyrәnәcәksәn.  Müraciәt edirik  vә o  qaynaqlar da bizә bu  qadının 
adının  «Hannә»  olduğunu  söylәyirlәr.  Biz  bunu  bilmәklә  sadәcә 
«mәlumat» әldә etmiş oluruq. Qurana şübhә ilә baxan münkirlәrsә 
tarixin xırdalıqları tәqdim etmәsi qarşısında istәr-istәmәz hadisәnin 
tarixi gerçәkliyini qәbul etmәk mәcburiyyәtindә qalırlar.  
Quranın  «İmranın  Zövcәsi»  demәsi  sırf  bu  sәbәbdәn  olma-
malıdır.  Yuxarıda  incәlәdiklәrimiz
 
«niyә  belә  deyilmәdi»  sualına 
cavab  ola  bilәr.  Bir  dә  hadisәnin  «Niyә  İmranın  Zövcәsi 
adlandırıldı?»  bölümü  mövcddur  ki,  Quranın  bәyanındakı  ilahi 
ixtisarın aydın olması üçün bu  suala cavab tapmaq lazımdır.   
Quran  «İmranın  Zövcәsi»  demәklә,  bizcә  ilk
 
iki  mәqama 
diqqәt çәkir: 
                                                                                                                          
22
(fr. positivisme, lat. positivus- müsbәt) Konkret (empirik) elmlәri hәqiqi biliyin yeganә 
mәnbәyi sayan vә fәlsәfi tәdqiqatın idrakı әhәmiyyәtini inkar edәn fәlsәfi cәrәyan 

ADAYIŞ RİSALӘSİ 
 
 
 
 
49 
 
1. Bu hәrәkәti edәnin bir qadın olduğu gerçәyinә, yәni şәxsәn 
ananın adayış әmәlini gerçәklәşdirdiyi gerçәyinә diqqәt çәkilir ki, 
burada  da  düşünәnlәr  üçün  bir  çox  hikmәtlәr  vardır.  Atanın 
övladına  olan  hissi  bağları  ilә  ananın  övladına  olan  hissi  bağları 
arasında  birә  üç  fәrq  var:  ata  ideoloji  hәrәkәt  edә  bilәr.  Bu 
sәbәbdәn  övladını  ata  bilәr,  ondan  imtina  edә  bilәr.  Amma  nә 
olursa  olsun
 
ana  bunu  etmәz,  edә  bilmәz.  Belәliklә,  burda
 
öz 
ciyәrparәsini bağışlayan bir qadın, yәni bir
 
anadan söhbәt gedir.  
Daha  sonra  aydınlaşdıracağımız  kimi  bu  hadisәlәrin  cәrәyan 
etdiyi  zaman  kәsiyi,  kişilәrin  bütlәşdirildiyi  qadının  aşağılandığı 
bir zaman kәsiyi idi.  
Allah  bu  fövqәladә  әmәli  hәyata  keçirәnin  qadın  olduğunu 
vurğulamaqla  sahib  olduğu  müdhiş  imkanları  qadınlara  bir  daha 
xatırladır.  Allaha  yaxınlaşmaq  istәyәn,  Onun  üçün  bir  şey  etmәk 
istәyәn,  Onun  yolunda  bir  şey  vermәk  istәyәn,  Onu  razı  salmaq 
istәyәn,  bunun  üçün  dә  Müsәlman  kişinin  qarşısındakı  imkan 
bolluğuna  hәsәd  aparan  qadına  öz  әlindәki  imkanlar  xatırladılır. 
Deyilir  ki, «nәdәn kişilәrin  feli cihad  vә maddi  infak  vasitәlәrinә 
gözünü  dikib  durursan?  Allahı  razı  etmәk  üçün  sәnin  dә  özünә 
mәxsus imkanların var. Qulluq yarışında irәli keçmәk üçün kişinin 
әrazisinә girmәyinә, öz әrazini daraltmağa lüzum yoxdur. O imkan 
artıqlaması ilә sәnin dә әlindә var!...» 
Qadına,  әlindәki  imkanlardan  istifadә  etdiyi  tәqdirdә  «xeyir 
yarışında»  Müsәlman  kişidәn  heç  dә  geri  qalmayacağı,  hәtta 
rahatlıqla keçәcәyi öz
 
qaynaqları xәbәr verilir.  
2. «İmranın Zövcәsi
» 
tamamlığının «tamlayan»ı
 
olan «İmran» 
hәqiqәtәn  dә  hadisәnin  tamamlayıcısı,  bütünlәşdiricisidir.  Qadına 
yuxarıda izah etmәyә çalışdığımız orjinal qaynaqları xatırladarkәn, 
bu  qaynağa  sahib  olması  üçün  dә  hadisәnin  tamamlayıcısı  olan 
«kişi» xatırladılaraq bir «ailә» önә çıxarılır. Ailәnin rәisi vә adayan 
Hannәnin әrinin adı zikr edilәrәk mövzu tarazlaşdırılır. Hadisәlәrin 
qәhrәmanı  Hannәnin  ismi  deyil,  cinsiyyәti  diqqәtә  çәkilmәklә 
kifayәtlәnilir. Bununla da bitmir, hadisәnin baş qәhrәmanı, hadisә 
daxilindә  arxa planda qalan İmranın  adına  nisbәt edilir: «İmranın 
Zövcәsi»... 
Belәcә  örnәk  ailә  modeli  önә  çıxarılaraq  «Ali-İmran» 
tәrkibindә  etalon  ailә  modeli  diqqәtә  çatdırılır.  «İmran  ailәsi» 

ADAYIŞ RİSALӘSİ 
 
 
 
 
50 
 
deyiminin önә çıxardılmasının bir başqa hikmәti dә belә bir әmәlin 
gerçәklәşmәsinin  cәmiyyәtin  bünövrә  daşı  olan  örnәk  ailә 
modelinin gerçәklәşdirilmәsiylә mümkün olacağı hәqiqәtidir.  
«İmranın Zövcәsi», adının ölümsüzlәr Kitabına qeyd etdirәcәk 
adayış  mәktәbini  «Ey  Rәbbim,  bәtnimdәkini  tamamilә  hür  biri 
olaraq  yalnızca  Sәnә  adadım»  deyәrәk  gerçәklәşdirir.  Hannә  bu 
әmәli  gerçәklәşdirәrkәn  heç  şübhәsiz  hәyatda  sahib  olduğu  әn 
dәyәrli varlığını verdiyinin şüurunda idi.  
Tarixdәn  dә  mәlumdur  ki,  qurban  verilәn  bu  dәyәrli  varlıq 
yeganә  idi.  Yәni  «nәzir»,  Hanәnin  uzun  illәrin  hәsrәtindәn  sonra 
sahib olduğu tәk ciyәrparәsi idi.   
Bu  sahib  olmaq,  adi,  normal  bir  sahib  olmaq  da  deyildi. 
Övladsız  keçәn  bir  ömürdәn  sonra,  son  anda  bir  dua  nәticәsindә  
Rәbbi  tәrәfindәn  bağışlanmışdı.  Bu  sәbәbdәn  Hannәnin  adadığı 
övladın onun gözündәki qәdri–qiymәti dә bir başqa idi.  
Hannә dә onun duasını qәbul edәn, ixtiyar yaşına nisbәtәn ona 
övlad  verәn  Allaha  tәşәkkür  etmәyin,  verilәn  nemәtin  davam 
etmәsinin hәtta, daha da artmasının şәrtlәrindәn olduğunu bilirdi. 
İkrama
23
 ikram  gәrәkdir,  Lütfә  şükür,  nemәtә  tәşәkkür 
gәrәkdir.  Hannә  bu  fövqәladә  nemәtin  әvәzindә  Rәbbinә  necә 
tәşәkkür etmәli idi?  O  bilirdi ki, Allah heç bir şeyә möhtac deyil, 
acmaz, susamaz, darda qalmazdı… 
Lakin  o  yenә  bilir  vә  inanırdı  ki,  Allahın  dininә,  beytinә, 
kitabına, yәni Onun sevdiklәrinә xidmәt birbaşa Allaha xidmәtdir. 
Bu  sәbәblәdir  ki,  әslindә  yardıma  ehtiyacı  olmayan  Allah, 
möminlәrә  yardım  bәhanәsi  olmaq  üçün  insanları  belә  ilahi 
dәyәrlәrә  yardıma  çağırırdı:  «Ey  iman  gәtirәnlәr!  Әgәr  siz 
Allaha  yardım  etsәniz,  O  da  sizә  yardım  edәr,  addımlarınızı 
möhkәmlәdәr vә sizi sabitqәdәm edәr» (47/7) 
 
Hannә: Fәdakarlıq abidәsi 
 
Şübhәsiz  ki,  Hannә  nәzirin  O  qapıya  vermәsinin  lazım  ol-
duğuna  inanmışdı.  Lakin  İmranın  Zövcәsinin  gerçәklәşdirdiyi  bu 
fövqәladә әmәlinin necә böyük bir fәdakarlıq olduğunu daha yaxşı 
                                                             
23
 (әr) Hörmәt, tәzim, әzizlәmә, hörmәt, nişanәsi olaraq bir şey bağışlama 

ADAYIŞ RİSALӘSİ 
 
 
 
 
51 
 
anlaya  bilmәyimiz  üçün  bu  әmәli  hansı  şәrtlәr  altında 
gerçәklәşdirdiyinin tәhlilini dә düzgün aparmağımız vacibdir. 
Qarşımızda iki seçim var: Hannә (1) Ya malı, mülkü, sәrvәti 
olan biri idi, (2) Ya da heçbir şeyi olmayan biri. 
I  vәziyyәtdә  İmranın  Zövcәsi  Allah  üçün  verә  bilәcәk  başqa 
şeylәri  olduğu  halda,  onlar  vasitәsilә  deyil,  sahib  olduqlarının  әn 
dәyәrlisini vermәklә Rәbbinin rizasını qazanmağı ümid etmişsә, bu 
fәdakarlığın zirvәsidir. 
Bu  vәziyyәtdә,  o  bilirdi  ki,  qiymәtli  mәqamlara  qiymәtli 
hәdiyyәlәr tәqdim olunur. Fәdakarlığın dәrәcәsinin sevgi vә itaәtin 
mükәmmәl  ölçüsü  olduğunu  da  bilirdi.  Bu  halda  çox  sevdyi 
Rәbbinә olan itaәtini layiq bir şәkildә isbat etmәlidir. O bilirdi ki, 
böyük  lütüflәrә  böyük  tәşәkkürlәr  gәrәkir  vә  böyük  tәşәkkürlәr 
daha  böyük  lütüflәri  doğurur.  Tәşәkkürün  mәqbulu  isә  yalnız  dil 
ilә deyil, hәm dil, hәm hal, hәm әmәl ilә olandır. Vә yenә bilirdi ki, 
bir  nemәtin  şükrü  ödәnmәyincә  sahibi  üçün  min  bir  bәlaya  dönә 
bilәr. 
Bunları bildiyi üçün başqa adaya bilәcәk şeylәri, malı, mülkü, 
sәrvәti  olmasına baxmayaraq, әlindә olanları  Onun  qapısına  layiq 
görmür,  Ona  olan  itaәtinә  vә  sevgisinә  layiq  başqa  bir  hәdiyyә 
düşünә  bilmir,  yaraşdırmır  vә  sahib  olduğu  şeylәr  içәrisindәn  әn 
qiymәtli  olanını  (ciyәrparәsını)  seçib  qurban  verir.  Qısacası, 
malından bir parçanı deyil, canından bir parçanı verir. 
II  vәziyyәtdә,  yәni  hәyatda  sahib  olduğu  tәk  varlığı,  hәlә 
üzünü  belә  görmәdiyi  bәtnindәki  körpәsini  nәzir  verә  bilibsә,  bu 
birincisindәn heç dә az fәdakarlıq deyildir. 
Bu  halda  da  әn  azı  birinci  vәziyyәtdәki  kimi  böyük  fәda-
karlıqdan  söhbәt  gedir.  Bu  isә  fövqәladә  bir  sәdaqәt  vә  sevgi 
ifadәsidir. Real olaraq övladının olması mümkün deyil. Çünki, yaşı 
çox ötmüşdü. Bu gerçәyә rәğmәn Allahın hәr şeyә qadir olduğuna 
inanmış vә istәmiş, Allah da ona – (tәrif yerindәsә) – fövqәladә bir 
lütf  olaraq  vermişdi  bu  uşağı.  Yәni  hәr  kәsdәn  fәrqli  bir 
münasibәtә müxәtib  olmuşdu.  Bu fәrqli vә  qeyri-adi  lütfün fәrqli 
bir  tәşәkkürü  olmalıydı.  Hannә  dә  onu  etdi.  Gözünü  qırpmadan 
bağışladı. Heç bir şeyi olmasa da bağışladı. 
Ağıllı  iş  gördü.  Hәr  şeyin  gerçәk  sahibi  Allah  deyilmi?  «O-
ndan gәldik vә yenә dә O-na da dönәcәyik!» (2/156), «Hәr şey 

ADAYIŞ RİSALӘSİ 
 
 
 
 
52 
 
fani  olacaq  yalnızca  O-nun  rizası  baqidir»  (55/27).  «Mülkün 
gerçәk  sahibi  O-dur»,  «Yerdә,  göydә  vә  o  ikisinin  arasında 
olanların sahibi O-dur», Dünya hәyatı vә bu hәyatın övlad, mal, 
can  vә  s.  kimi  aksesuarları?  Onların  hamısı  «azacıq  bir  
mәnfәәtdir», (3/197) «Mal – dövlәtiniz vә övladınız sizin üçün 
ancaq bir imtahan vasitәsidir» (8/28), Hәr şeyin sahibi «nәfsinizi 
vә  ailәnizә  atәşdәn  qoruyun»  deyә  әmr  edir.  Hannә  dә 
ciyәrparәsını  Rәbbinә  nәzir  demәklә  nәfsini  vә  övladını  atәşdәn 
qorumuş,  Onun  verdiyi  әmanәti  Ona  әmanәt  etmәklә  ağıl  sahibi 
olduğunu sübut etmişdir. 
Bәli, O-nun olanı O-na verdiyi üçün ağllı bir iş görmüş oldu. 
Övladını әn böyük Tәrbiyәçinin tәrbiyәsinә vermәklә ağıllı hәrәkәt 
etdi. Başqa heç bir gücün O-nun kimi qoruya bilmәyәcәyi әmin bir 
qapıya  vermәklә  ağıllı  iş  gördü.  Özünü  vә  әhlini  atәşdәn 
qorumağın әn zәmanәtli yolunu seçmәklә ağıllı hәrәkәt etdi. 
İmranın  Zövcәsi  bu  әmәli  gerçәklәşdirmişdi.  Ayәnin  dava-
mından da aydın olduğu kimi nәzirini tәqdim etmiş, tәqdim etdiyi 
qapı tәrәfindәn dә qәbul edilmişdi. Amma qәbul edilmәsinin sirri 
olaraq ayәdә iki mәqama diqqәt çәkilir. 
1.  Tamamәn hür (azad) biri olaraq (muharraran) adamaq. 
2.  Adadıqdan sonra tәvazökarlıq vә әdәblә «Bunu mәndәn qәbul 
et»  deyә yalvarmaq. 
 
«Muharraran» 
 
Ayәdә  keçәn,  «tamamәn  hür  (azad)  biri  olaraq»  şәklindә  
türkcәlәşdirdiyimiz  «muharraran»  kәlmәsi,  nәzirin  qәbul  edil-
mәsinin açar termini kimi durur qarşımızda. 
«Muharraran» üçün әvvәlkilәrin nә dediyinә qısa şәkildә nәzәr 
yetirәk: 
İbn–Abbas; «Yalnız vә yalnız mәbәdin xidmәtinә verdim» deyә 
tәfsir edir. (Buxari) 
Mücahid;  «Sadәcә  Allah  yolunda  xidmәt  üçün,  heç  bir 
dünyәviliyә qarışmadan, xalis şәkildә» deyir, 
Şabi;  «İbadәt  üçün  farağat  durmaq  vә  imtina  etmәk» 
anlamına gәlir -  deyir, 
Süddi; «Dünya üçün çalışmamaq» deyir. 

ADAYIŞ RİSALӘSİ 
 
 
 
 
53 
 
Rebi; «Nәzirinin qәbulunu zәmanәtә almaq üçün» deyir,  
Beqavi;  «Muharrar»ı  «hәr  cür  qayğıdan  qurtarmış  olan» 
şәklindә açıqlayır.   
Kurtubi;  «Tamamilә  azad  olan  bir  övlad  nәzir  verdim» 
mәnasına gәlir - deyir.   
İbni  Arabi,  qәribә  bir  nәticәyә  gәlib  Hannәnin  azad  deyil 
cariyә olabilәcәyi fәrziyәsini irәli sürür. 
İkrimә,  «Dünyanın  bütün  narahatçılıq  vә  qayğılarından  uzaq 
olaraq Yalnız Sәnin yolunda nәzir verdim» anlamını verir. 
İstisnaları  olmasına  baxmayaraq  bütün  bu  fәrziyyәlәr  әslindә 
bir–birini  tәkzib  etmir,  vә  ya  da  bir-birindәn  fәrqlәnmir.  Әksinә 
bir–birini  tamamlayır  vә  әsas  mәğzi  dә:  İmranın  Zövcәsi  yeganә 
körpәsini  bütün  qayğılardan  azadә,  xalis  bir  niyyәtlә,  heç  bir 
dünyәvi qarşılıq gözlәmәdәn, başqa qapıya deyil, yalnız vә yalnız 
Allaha nәzir verir. 
Nәzir  verәrkәn  Allahla  sövdәlәşmir,  yәni  yәhudilәşmir. 
Bazarlıq  etmәmәyi  bir  yana,  yalvararaq  «Bunu  mәndәn  qәbul 
buyur» deyәrkәn nәzirinin qәbul edilәcәyinә dair heç bir zәmanәtin 
olmadığını da yaxşı bilir.  
İbn Arabinin tәbiri ilә desәk onun nәziri «әbrar
24
 vә ahrarın
25
 
nәzir  vermәsidir.  Yәni  nәzirin  zirvәsidir…  Mәgәr  elә  deyilmi? 
Varlıqların  әn  dәyәrlisinә,  әn  dәyәrli  varlığını,  әn  çox  möhtac 
olduğun bir zamanda, әn xalis niyyәt vә әn mükәmmәl bir üsulla 
nәzir verәcәksәn. 
Yalnız Ona nәzir verәcәksәn. 
Heç bir qarşılıq gözlәmәdәn nәzir verәcәksәn. 
Nәzir verәrkәn sövdәlәşmәyәcәk. 
Nәzir verib, bir dә rica edәcәk, yalvaracaqsan «mәndәn qәbul 
et» deyә. 
Nәzir  verdikdәn  sonra  dönüb  verdiyinin  dalınca  baxmaya-
caqsan.  Sadәcә  qovulmuş  şeytanın  şәrindәn  Ona  ismarlayacaq, 
qarşılıq gözlәmәdәn Ona tәslim edәcәksәn… 
Belәliklә,  nәzirin  zirvәsi  vә  bütün  zamanların  әn  mükәmmәl 
nәzir nümunәsi… 
                                                             
24
 doğruçu adam, nәcib adam, müqәddәs adam. 
25
 azad adamlar, hürrün cәmi 

ADAYIŞ RİSALӘSİ 
 
 
 
 
54 
 
İçindә yaşadığı şәrtlәr altında belә bir adayışı gerçәklәşdirmәsi 
üçün İmranın Zövcәsinin  «hür»  olması, hәm natamam  deyil, tam 
bir hürriyyәt içindә olması lazım idi. 
Bu  hürriyyәtdә  mәqsәd  cismani  hürriyyәt  deyil. Әlbәttә,  işin 
içinә  o  da  daxildir.  Amma  әsl  azadlıq  yemәk  –  içmәk  –  yatmaq 
azadlığı  deyil,  yәni  әtin  vә  sümüyün  azadlığı  deyil,  duyğu  vә 
düşüncәnin,  imanın  vә  ruhun  azadlığıdır.  Özünü  hür  sayan  vә 
beynәlxalq  standarlara  görә  dә  hür  sayılan  o  qәdәr  insan  var  ki, 
bütöv  bir  ömrü  kölә  olaraq,  mәhbus  olaraq,  kor  olaraq 
keçirmәkdәdir  vә  әslindә bundan  heç xәbәri  dә yoxdur.  Belәliklә 
kölәliyin bu növü әn çox yayılmış vә әn pis olanıdır. Vә tәbii ki, 
azadlığın bu növü azadlıqların әn gerçәyi vә әn dәyәrlisidir.   
İnsanın  yeganә  varlığını,  canından  bir  parçasını,  üstәlik  bu 
şәrtlәr altında nәzir verә bilmәsi belә «kamil» bir azadlığı gәrәkli 
etmirmi? 
Verә  bilmәk  üçün  sahib,  adaya  bilmәk  üçün  azad  olmaq 
gәrәkdir.  Verәcәyinizin  sahibi  deyilsinizsә  necә  verәcәksiniz?  
Vermәniz  gәrәkәn  şey  sizin  sahibinizsә  onu    necә  verәcәksiniz? 
Zatәn siz özünüzü nәzir vermәli olduğunuza vermisinizsә, onu bir 
dә başqasına necә verә bilәrsiniz? 
İnsanlar verә bilmirlәrsә vermәlәri lazım olan şeylәrin hәqiqi 
sahiblәri  olmadıqlarındandır.  Әksinә  o  şeylәr  insanların  sahibi 
olmuşdur.   
İnsanlar  qurban  verә  bilmirlәrsә,  Allahın  yoluna  qurban 
vermәk  әvәzinә  öz  hәyatlarını  o  ölümlülәrin  yoluna  qurban 
verdiklәri üçündür. Bir ömür boyu bütün varlığını, bütün enerjisini, 
qazandığı  nailiyyәtlәrini  «istiqbalını  xilas  etmә»  yalanı  altında 
imtahan vasitәsi olan övladlarının vә әhlinin ya da öz nәfsinin әn 
yaxşısını yemәk, әn yaxşısını geymәk, әn gözәl yaşama şәrtlәrinә, 
qısacası  zövq  vә  sәfasına  vә  mirasına  qurban  verәnlәrin,  bu 
dәyәrsiz qurbanlarıyla İmranın Zövcәsinin ülvi qurbanı arasındakı 
dәrin fәrqi düşünün.  
İmranın  Zövcәsi  dә  bir  insandır.  Onu  da  dünyaya  bağlayan 
xırs
26
,  nәfs,  şeytan  kimi  şeylәr  vardır.  Fәqәt  Hannә  bu  fövqәladә 
әmәli  gerçәklәşdirmәk  üçün  bir  anda  bir  çox  bağlardan  xilas 
                                                             
26
 (әr.) tamah, acgözlük, qәzәb, hiddәt, acıq, şiddәtli arzu,  

ADAYIŞ RİSALӘSİ 
 
 
 
 
55 
 
olmaq,  bütün  әsarәtlәrdәn  azad  olmaq,  bir  çox  zәncirlәri  qırmaq  
mәcburiyyәtindә idi. 
 
Zәncirlәri qırmaq 
 
İndi dә onun xilas olmaq mәcburiyyәtindә olduğu bağların vә 
qırmaq  mәcburiyyәtindә  qaldığı  zәncirlәrin  mahiyyәti  üzәrindә 
düşünәk. Bunları iki başlıq altında toplamaq olar: daxili tәzyiq vә 
xarici tәzyiq. 
1.  Daxili  tәzyiqdәn  hürriyyәt:  -  İnsanın  qulluğu  önündә  bir 
çox әngәllәr var. Bunları siniflәrә böldüyümüz zaman qarşımıza 
iki  növ  әngәl  çıxır.  Bunların  birincisi  insanın  yaradılışından 
qaynaqlanan daxili әngәllәrdir ki, şübhәsiz bunların başında nәfs 
vә  şeytan  durur.  İnsanın  әbәdi  vә  әzәli  düşmәni  olan  şeytanın 
insanı  doğru  yoldan  uzaqlaşdırmaq  üsulları  çox  müxtәlifdir. 
Quranda buyurulduğu kimi Allahın «doğru yoluna oturub» (7/16) 
o  doğru  yolda,  hәdәfә  doğru  gedәnlәri  geri  döndәrmәyә,  bacara 
bilmәsә  әngәl  olmağa,  onu  da  bacarmazsa  zәiflәtmәyә  vә  yolda 
oturtmağa çalışır.  
Әlbәttә,  İmranın  Zövcәsi  dә  Allahın  doğru  yolunda  yürü-
yәrkәn  şeytanla  qarşılaşmışdır.  Vә  әlbәttә  ki,  şeytan  onun  bu 
fövqәladә әmәlini boşa çıxartmaq üçün dә çox sәy göstәrmişdir. 
Mәsәlәn  ona  öndәn  yaxınlaşaraq  «Sәn  yalnız  bir  qadınsan. 
Yoldaşın  da  çox  yaşlıdır.  Bu  yaxınlarda  ölә  bilәr.  Ahıl  yaşında 
tәkbaşına nә edәcәksәn, gәl bu işdәn vaz keç» deyә bilәr. 
Ya da arxadan yaxınlaşaraq, ona ruzi narahatçılığı çәkdirmәk 
üçün «Ac qalarsan, açıq da qalarsan. Kim baxacaq sәnә? Hәm öz 
istiqbalını tәhlükәyә atırsan, hәm dә övladının istiqbalını…» deyә 
bilәr. 
Sağdan  gәlәrәk  «Gözlә,  qoy  hәlә  bir  doğulsun,  böyüsün, 
böyük  adam  olsun.  Oxut  onu,  diplomu,  ünvanı,  şöhrәti  olsun. 
Müdir olsun, rәis olsun, hәtta nazir belә ola bilәr. O zaman İslama 
daha çox xidmәt edәr, elә deyilmi. Bir düşün, mövqeyi nә qәdәr 
böyük olarsa, xidmәti dә o qәdәr böyük olmazmı?» deyәr. 
Soldan  yaxınlaşaraq  «Qurban  verәcәk  başqa  bir  şey  tapa 
bilmәdinmi  ki,  yeganә  övladını  qurban  verirsәn?  Sağında, 
solunda  bu  qәdәr  bilikli,  bu  qәdәr  uzaq  görәn  insan  var.  Sәn 

ADAYIŞ RİSALӘSİ 
 
 
 
 
56 
 
onlardan  daha  yaxşımı  bilәcәksәn?  Bax,  heç  biri  sәnin  kimi 
övladını  Allaha  nәzir  vermәdi.  Filan  әhbarın  üç,  filan  ruhaninin 
beş, filan alimin dә yeddi uşağı var. Sәninki isә bir dәnәdir. Hәm 
dә Allahın sәnin nәzirinә ehtiyacı varmı ki? Dünya mehvәrindәn 
çıxdı, onu sәnmi düzәldәcәksәn?» deyәr. 
Üstdәn yaxınlaşaraq «Sәn zatәn müttәqi, qәlbi tәmiz, iffәtli, 
namuslu,  abid,  zahid,  dini  kamil  bir  insansan.  Sәnin  günahın 
varsa  mәnim  olsun.  Cәnnәtә  sәn  girmәyәcәksәn,  kim  girәcәk? 
Üstәlik  Allah  vәziyyәtini  dә  bilir.  Yalnızsan,  istiqbalda  övlada 
möhtacsan,  xәstәlik  var,  qocalıq  var.  Yalançı  dünyanın  min  bir 
halı var. Düşmәyәn bilmәz» deyәr. 
Altdan yaxınlaşaraq «Bir az mәntiqli ol, ağlından istifadә et, 
nә şiş yansın, nә kabab. Allahın haqqını Allaha, Sezarın haqqını 
Sezara  ver.  Orta  bir  yol  tut,  tәmkinli,  mötәdil  bir  müsәlman  ol. 
Hәm dә hәddi aşmamağı tövsiyә edirәm» deyә bilәr. 
Tәbii  şeytan  vә  şeytanlar,  onların  daxili  vә  xarici  dostları 
bütün  bunları  vә  burda  saya  bilmәdiyimiz  daha  nәlәri  deyәrәk, 
hәr saleh qula etdiklәrini yәqin ki, ona da etmişlәr.  
Belәliklә,  Hannә  bütün  bu  zәncirlәri  qopararaq  içindәn  (vә 
çölündәn)  gәlәn  bu  kimi  mәntiqli,  parlaq,  cazibәli  sәslәrin 
hamısına  qulaqlarını  tutub  ona  atılan  hәr  kәmәndi,  imanından 
qaynaqlanan  bәsirәt  vә  fәrasәtinin  yardımı  ilә  boşa  çıxardır, 
duyğu vә düşüncәsinә keçirilmәyә çalışılan butun zәncirlәri qırıb 
hürlәşir vә «Rәbbim…» deyir… 
2.  Xarici  tәzyiqdәn  hürriyyәt:  Fәrd  üzәrindәki  iki  cür 
tәzyiqdәn  ikincisi  isә  xarici  tәzyiqdir.  Xarici  tәzyiq  çox 
müxtәlifdir.  Lakin  xarici  tәzyiqin  әn  bariz  nümunәlәri  olaraq 
toplum, mәdәniyyәt vә әnәnә tәzyiqini göstәrә bilәrik ki, bunların 
hәr biri dә «mühit» başlığı altında dәyәrlәndirilә bilәr.  
İmranın  Zövcәsi  olduqca  eqoist  vә  mәnfәәtpәrәst  olan 
yәhudilәşmiş  İsrail  oğulları  toplumu  içәrisindә  yaşayırdı.  Fәrz 
ibadәtlәrindә  belә  Allahla  sövdәlәşmәyә  qalxan,  din  vә  onun 
hökmlәrini  özlәri  üçün  bir  ticarәt  mәqsәdinә  çevirmәk  xüsusiy-
yәtindәki  qabiliyyәtlәri  ilә  mәhşur  olan  belә  bir  toplumda 
Hannәnin  әmәli  әlbәttә  çox  diqqәt  çәkәcәk  vә  әks  reaksiya  ilә  
qarşılanacaqdı.  
Sözügedәn çevrәnin reaksiyasının iki ölçüsü var idi: birincisi 

ADAYIŞ RİSALӘSİ 
 
 
 
 
57 
 
dini, ikincisi sosial-mәdәni. 
Dini  әnәnәdә  Allahın  evinә  nәzirin  şәrtlәri  tәyin edilmişdir. 
Bu  şәrtlәrә  görә  nәzirin  erkәk  olması  vacib  idi.  Qız  nәzir 
verilmirdi.  Hannә  bu  növ  reaksiyaya  hәlә  uşaq  doğulmadan 
mәruz  qalmış,  әri  onu  bu  sәbәbdәn  qınayıb,  danlamışdı.  Hәtta 
rәvayәtlәrә  görә,  toplumun  dini  öndәrlәrindәn  olan  әri  İmranın 
ölümünә  dә  övladının  qız  doğulacağı  tәqdirdә,  dini  mühitdәn 
gәlәn  reaksiyalara  dayana  bilmәmәk  ehtimalı  sәbәb  olmuşdu 
(Beqavi).  Lakin  Hannә  belә  güclü,  tәsirli  әks  reaksiyaları  lap 
başdan  gözә  almış  vә  sonuna  qәdәr  çәkinmәdәn  sinә  gәrmişdir. 
Yәni  Hannә  çevrәnin  tәzyiqinin  birinci  növü  olan  dini  әnәnә 
zәncirini lap başından parçalamış vә hür olmuşdu.  
İmranın  Zövcәsinin  çevrә  zәncirinin  qırdığı  ikinci  böyük 
halqası isә cәmiyyәtә xas mәdәniyyәt qanunlarıdır. Hadisәnin baş 
verdiyi  Fәlәstin  mәkanında  hәmin  tarixi  dövrlәrdә  Roma 
hegemon  idi.  Tәbii  olaraq  Romanın  patriarxal  ailә  modelinin 
nümunә olduğu toplumda qadın aşağılanan bir varlıq idi. Heç bir 
sosial  hüququ  yox  idi.  Bu  ictimai  sahәdә  olduğu  kimi 
әnәnәvilәşmiş  dindә  dә  belә  idi.  Rәbbi  ilә  qul  arasındakı 
münasibәtlәrdә  belә  cinsiyyәt  fәrqi,  daha  doğrusu  cinsi 
tәrәfkeşlik var idi.  Hәtta axirәtdә, erkәyә sırf erkәk olduğu üçün 
qadından  fәrqli  haqlar  tanıyan  bir  din  anlayışı  inkişaf 
etdirilmişdir. Allah toplumdakı bu cinsi tәrәfkeşliyini yıxmaq vә 
erkәk  bütünü  qırmaq  üçün  baş  rolu  oynayan  qәhrәmanların 
ikisinin dә qadın olduğu (Hannә vә Mәryәm), İlahi bir ssenarini 
dünya sәhnәsinә çıxarmışdı. 
Bu  kütlәvi  mәdәniyyәtә  vurulan  -  Hannә  vә  nәzir  qadın 
Mәryәm  sillәsinin  ardından  daha  böyüyü  gәlәcәkdir.  O  da  
qadının verdiyi  nәzir qadına ATASIZ bir erkәk verilmәsidir. Bu 
fövqәladә  möcüzәnin  bir  çox  hikmәtlәrindәn  biri  dә,  kişini 
bütlәşdirib, qadını әşyalaşdıran vә bu günkü Qәrb mәdәniyyәtinin 
dә  atası  olan  bütpәrәst  Roma  mәdәniyyәtinә  İlahi  bir  etiraz 
cavabıdır.   
Hannә  sözügedәn  bu  daxili  vә  xarici  qaynaqlı  zәncirlәri 
parçalayıb  «tamamilә  hür  biri  olan»  nәzirini  Rәbbinә  tәqdim 
etmişdir. 
Hannә  hәqiqi  hürriyyәtin  Allaha  tam  tәslimiyyat  olduğunu 

ADAYIŞ RİSALӘSİ 
 
Yüklə 2,8 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin