N. M. AĞABƏyli

Qazkeçirmə. Materialın səthlərindəki təzyiqlər fərqi 
nəticəsində öz qalınlığından qaz (hava) buraxmasına qazkeçirmə 
deyilr. 
Hasarlayıcı konstruksiyaların materialından keçən qazın küt-
ləsini təyin etmək üçün Darsi-Puazeyl qanunundan istifadə edilir. 
Həmin qanuna əsasən sahəsi S (m
2
), qalınlığı a (m) və səthlərindəki 

---

11 
11 
təzyiqlər fərqi 

p olan materialdan t (saat) müddəti ərzində keçən 
qazın kütləsi V


 (dm
3
) aşağıdakı düsturla hesablanır: 
V


= k
q
St

p/a. 
Bu düsturdan
k
q
= aV

/(St

p). 
Burada k
q

qazkeçirmə əmsalıdır, q/(m

saat

Pa). 
Beləliklə, materialın qazkeçirmə göstəricisi qazkeçirmə əm-
salıdır. 
Səthlərindəki təzyiqlər fərqi 1 mm civə sütunu (133 Pa) olmaq 
şərti ilə qalınlığı 1 m, sahəsi 1 m
2
olan materialdan 1 saat ərzində 
keçən qazın miqdarına qazkeçirmə əmsalı deyilir. 
Qazın sıxlığı az olduqca materialın qazkeçirməsi çox olur. 
Məsamələr iri və bir-biri ilə əlaqəli olduqda qazkeçirmə çox, əksinə 
məsamələr xırda və qapalı olduqda qazkeçirmə az olur. 
Bəzi inşaat matğeriallarının: pəncərə şüşəsinin, metalların və 
digər çox sıx materialların qazkeçirmə əmsalı praktiki olaraq sıfır, 
ruberoidinki 

0,01, sementinki 

0,02, gil kərpicinki 

0,35, 
çoxməsaməli materiallarınkı isə təxminən 10 q/(m

saat

Pa)-dır. 

Istilikkeçirmə. Səthlərindəki temperaturlar fərqi ilə əlaqə-
dar olaraq materialın istiliyi öz qalınlığından ötürmə qabiliyyətinə 
istilikkeçirmə deyilir. Materialın istilikkeçirmə dərəcəsi istilikkeçirmə 
əmsalı ilə xarakterizə olunur. 
Qalınlığı a (m) və sahəsi S (m
2
) olan hər hansı materialdan 
olan müstəvi divar nəzərdə tutaq. Divarın səthlərində sabit t
1
və t
2
tem-
peraturu və t
1 

t
2
olarsa, divardan daima istilik cərəyanı keçəcəkdir. z 
saat ərzində divardan keçən istiliyin Q (C) miqdarı belə ifadə olunur: 
.
)
(
2
1
a
z
t
t
S
Q






Həmin ifadədən istilikkeçirmə əmsalı 

 [Vt/(m

0
S)] belə tapı-
lır: 
.
)
(
2
1
z
t
t
S
a
Q







---

12 
12 
Əks səthlərində temperaturlar fərqi 1
0
S olmaq şərti ilə qa-
lınlığı 1 m, sahəsi 1 m
2
olan divardan 1 saat ərzində keçən Coul ilə 
istilik miqdarına istilikkeçirmə əmsalı  deyilir.
Materialların istilikkeçirmə qabiliyyəti, başlıca olaraq, onun 
təbiətindən, 
quruluşundan, 
məsaməliliyindən, 
məsamələrin 
xarakterindən, nəmlikdən və temperaturdan asılıdır.
Məsaməli materiallarda istilik cərəyanı bərk maddədən və ha-
va ilə dolu məsamələrdən keçir. Havanın istilikkeçirməsi [

= =0,023 
Vt/(m

0
S)] çox azdır, ona görə də materialın məsamələrində olan hava 
onun istilikkeçirmə qabiliyyətini azaldır. Materialın məsaməliliyi çox 
olduqca, istilikkeçirmə əmsalı da az olacaqdır. 
Istilikkeçirmə əmsalının (

) dəqiq qiyməti təcrübi olaraq təyin 
edilməlidir. 
Materialda olan nəm onun istilikkeçirmə qabiliyyətinə çox 
böyük təsir edir, çünki su üçün 

= 0,58 Vt/(m

0
S), yəni havanın isti-
likkeçirməsindən 25 dəfə çoxdur. Nəm materiallar donduqda onların 
istilikkeçirməsi daha da artır. Belə ki, buzun istilikkeçirmə əmsalı 2,3 
Vt/(m

0
S)-dir, yəni sudan 4 dəfə artıqdır. 
