N. X. Ermatov, N. M. Avlayarova, D. G’. Azizova, A. T. Mo’minov, M. X. Ashurov

ta’sirida quduq uskunasining yemirilishi 
Ishlatish quduqlarini asoratlashgan sharoiti oltingugurtli gaz konlarini ishlash 
natijasi deb hisoblanadi, chunki gaz tarkibida yemiruvchi komponentlar mavjud 
bo‗ladi (H
2
S va CO
2
). Bu komponentlar quduqni ishlash jarayonida quduq uskunasi 
bilan kimyoviy reaksiyaga kirishadilar va uskunaning u yoki bu yemirilish jadalligini 
yuzaga 
keltiradi. 
Yemirilish 
jadalligi 
yemiriluvchi 
komponentlarning 
konsentratsiyasiga, atrof-muhitning bosimi va haroratiga, quduq mahsuloti 
tarkibidagi namlik miqdoriga, uning mineralizatsiyasi, quduq va yer usti uskunasi 
metallarning tuzilishi va tasnifi; kondensat tarkibi; gaz oqimini tezligi; quduq 
uskunasining yemirilishiga qarshi himoya uskunasiga bog‗liq. Yemirilish jadalligini 
aniqlovchi ko‗rsatkichlar qatoriga yemiruvchi komponentlarning konsentratsiyasi 
muhitning bosimi va harorati, gaz oqimining tezligi, suv minerallashi, quduq 
uskunasining texnik tasnifi kiradi. Karbon kislotali yemirilish jadalligi karbonat 
angidrid gazining parsial bosimi va haroratiga bog‗liq (parsial bosim va harorat 
oshsa, yemirilish tezligi ham o‗z – o‗zidan ortadi). Ishlash jarayonida karbonat 
angidrid gazining parsial bosimi kamayadi, suvli kondensat hajmi esa ortadi. Shu 
sababli karbon kislotali yemirilish jadalligi pasayadi. 
Quduq uskunasining 
yemirish 
jadalligini 
yuzaga 
keltiruvchi, 
yuqori 
yemiruvchanlikga ega bo‗lgan komponent – oltingugurtdir. Oltingugurtli 
yemirilishning tasnifiy holati bu – yorilish, darz ketishdan iborat. Oltingugurt metall 
bilan o‗zaro ta‘sirida namlikning mavjudligi, temir sulfidini va atomar vodorodni 
hosil qiladi, bu esa molekulalarga birikmasidan metall ichiga kiradi va uni bo‗sh 
hamda mo‗rt bo‗lishiga olib keladi.

---

187 
Karbon kislotali yemirilishdagi kabi, yemirish jadalligini asosiy ko‗rsatkichi 
gaz tarkibidagi oltingugurtning parsial bosimi hisoblanadi. Haroratning oshishi bilan 
oltingugurtli yemirilishning tezligi ortadi. Yemirilish jadalligiga oltingugurtning 
ta‘siri, karbonat angidrid gaziga nisbatan ko‗proq. Metall yemirilishning asosiy 
sharoitlaridan biri – qazib olinayotgan mahsulotda namlik mavjudligidan iborat.