Namangan davlat universiteti b. T. Ataxanov, M. B. Isabayev fuqarolik jamiyati fanidan

VESTERNIZATSIYA 
(ing. 
western
- g‗arbiy) — yevropasentrizm g‗oyasining 
zamonaviy ko‗rinishi bo‗lib, insoniyat erishgan barcha yutuqlarni g‗arblashtirish, G‗arb 
dunyosining o‗ziga xos tafakkuri va turmush tarsi natijasi deb ko‗rsatishga urinish, g‗arb 
mamlakatlarini ilg‗or va yetakchi kuch, ideal hodisa sifatida targ‗ib etishga qaratilgan 
buzg‗unchi nazariya va amaliyot. Mamlakatlar xalqlarini kapitalizmning iqtisodiy va 
siyosiy tizimlarining afzalliklariga ishontirish, ularni g‗arbiy taraqqiyot yo‗lini tanlab 
olishiga yo‗naltirishdir. Bu kabi mamlakatlarni tashqi siyosatida G‗arb olamiga tortishni, 
ijtimoiy-siyosiy tashkilotlarning va iqtisodiy hayotning ijtimoiy jihatlarini qabul 
qildirishni ko‗zda tutadi. 
 
VESTFALIYA SULH SHARTNOMASI
— Germaniya, Shvetsiya, Fransiya bilan 
Muqaddas Rim imperiyasi o‗rtasida Vestfaliya (Germaniya) ning Myunster sh.da 1648-
yil 24-oktabrda imzolangan sulh. Yevropadagi 30 yillik urushga barham berdi, uning 
oqibatida Yevropada sodir bo‗lgan hududiy o‗zgarishlar, imperiyadagi diniy 
munosabatlar va siyosiy tuzumga oid masalalarni hal etdi. Shvetsiya va Fransiya 
imperiyaga qarashli ayrim yerlarni o‗z tasarrufiga oldi, Shveytsariya va Gollandiya 
imperiya tarkibidan chiqib, mustaqillikka erishdi. Oqibatda Germaniya kuchsizlanib, 
parchalana boshladi
. 
VETNAM AXBOROT AGENTLIGI (VAA) 
— Vetnam matbuot agentligi,1945- 
yilda asos solingan. Shimoliy va Janubiy Vetnam hududlari qo‗shilgach, Janubiy 
Vetnamni Ozod qilish matbuot agentligi (1961-yilda tashkil bo‗lgan) bilan birlashgan 
(1976). VAA Vetnamdagi bir qancha shaharlarda, shuningdek, dunyoning ko‗pchilik 
mamlakatlarida o‗z muxbirxonalariga ega. Markazi — Xanoy shahrida. 
VETO
(lot. 
veto
- taqiqlayman) — yuqori palata yoki davlat boshlig‗ining 
tegishlicha quyi palata yoki parlament tomonidan qabul qilingan qonunni (qonun 
loyihasini) ma‘qullashni rad etishi yoki kuchga kirishga yo‗l qo‗ymaydigan harakat. Bu 
parlament yuqori palatasining quyi palataga yoki davlat boshlig‗i (monarx, 
prezident)ning parlamentga qonun chiqarish jarayonida qo‗llaniladigan ta‘sir ko‗rsatish 

---

308 
vositasi hisoblanadi. Davlat boshlig‗iga parlament qabul qilgan qonunlarga Veto qo‗yish 
(qarorlarni taqiqlash) huquqining berilishi alohida muhim ahamiyat kasb etadi. Vetoning 
mutlaq (yoki rezolotiv), bunda davlat boshlig‗i parlament qabul qilgan qonunni uzil-kesil 
qaytarish huquqiga ega bo‗ladi va nisbatan (kechiktiradigan yoki suspensiv) turlari 
farqlanadi. Bunda davlat boshlig‗ining qonunni tasdiqlashni rad etishi uning kuchga 
kirishini to‗xtatadi, xolos. Chunki, parlamentga bu qonunni ikkinchi marta ovoz berish 
bilan qabul qilish huquqini beradi. Bunda qonun loyihasini ikkinchi (yakuniy) ovoz 
berish bilan qabul qilishda qator parlamentlarda ovozlarning alohida ko‗pchiligi (mas., 
AQSH va RFda har bir palataning 2/3 ovozi) talab qilinadi. Davlat boshlig‗ining fikricha 
qonunning konstitutsiyaga zidligi, uning huquqiy hujjat sifatida takomiliga 
yetkazilmagani, boshqa qonunlarga uyg‗unlashtirilmagani, tegishli munosabatlarni qonun 
bilan tartibga solishning asossizligi, qonunning bajarilishi moddiy va tashkiliy jihatdan 
ta‘minlanmaganligi, qonunni ko‗rib chiqish va qabul qilishning belgilangan tartib-
taomiliga parlament tomonidan rioya etilmaganligi V. sabablari bo‗ladi. Ko‗pgina 
parlamentariylar va tadqiqotchilarning fikricha, qonunning davlat boshlig‗i tomonidan 
rad etilishiga faqat uning konstitutsiyaga zidligi yoki qonunni qabul qilish tartibi 
buzilganligi asos bo‗lishi mumkin. Parlament qabul qilgan qonunni imzolash va e‘lon 
qilishning davlat boshlig‗i tomonidan rad qilinishi qonunning parlamentda, uning 
palatalarida qayta muhokama qilinishi yakunlari bo‗yicha o‗tkaziladigan ovoz berish 
orqali bartaraf etilishi mumkin. Bunda ba‘zi mamlakatlarda parlament (uning palatalari) 
a‘zolari umumiy sonining oddiy (mas., Italiya, Vengriya), boshqalarida asosiy (mas., 
AQSH, RF) ko‗pchiligining ovozlari talab qilinishi mumkin. AQSHda tadqiqotchilar 
Prezidentning ―cho‗ntakdagi vetosi‖ deb atagan imkoniyat bor: agar Kongress 
sessiyasining tanaffusigacha qonun loyihasini imzolash uchun Prezidentga ajratiladigan 
10 kundan kam vaqt qolgan, Prezident uni imzolamay qoldirgan bo‗lsa, Kongress bu 
qonun loyihasini keyingi sessiyada qabul qiladi. Ba‘zi mamlakatlarda (mas., Fransiya, 
Qozog‗iston) Prezidenti tanlama V. deb ataluvchi huquq bor. Bunda u qonun 
loyihasining ayrim moddalari va qoidalariga V. qo‗yadi. Yuqori palataning quyi palatada 
qabul qilingan qonun loyihasini ma‘qullashni rad etishi ham nisbiy V. ning bir turi 
hisoblanadi: qonun (qonun loyihasi) quyi palatada qayta ko‗rib chiqilishi va ovozlarning 
asosiy ko‗pchiligi bilan qabul qilinishi mumkin - shu asnoda yuqori palataning qarori 
bartaraf etiladi. Shuningdek, umumiy va qisman (tanlov) Vetolari ham bor. Umumiy V 
faqat hujjatning hammasini butunlayicha rad etilishini, ikkinchisi esa biror hujjatning 
alohida qismi yoki moddasi rad etilganligini anglatadi. O‗zbekiston Respublikasining 
Konstitutsiyasida V. atamasi bevosita qo‗llanilmagan bo‗lsa-da, qonunning yuridik 
kuchga ega bo‗lishi bilan bog‗liq jarayon uning 84-moddasida batafsil bayon qilingan. 
Chunonchi, Qonun Qonunchilik palatasi tomonidan qabul qilinib, Senat tomonidan 
ma‘qullanib, O‗zbekiston Respublikasi Prezidenti tomonidan imzolangach va belgilangan 
tartibda rasmiy nashrlarda e‘lon qilingach, yuridik kuchga ega bo‗ladi. O‗zbekiston 
Respublikasi Oliy Majlisining Qonunchilik palatasi tomonidan qabul qilingan qonun 
qabul qilingan kundan e‘tiboran o‗n kundan kechiktirmay O‗zbekiston Respublikasi Oliy 
Majlisining Senatiga yuboriladi. O‗zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Senati 
ma‘qullagan qonun imzolanishi va e‘lon qilinishi uchun O‗zbekiston Respublikasi 
Prezidentiga o‗n kun ichida yuboriladi. O‗zbekiston Respublikasi Prezidenti tomonidan 

---

309 
qonun o‗ttiz kun ichida imzolanadi va e‘lon qilinadi. O‗zbekiston Respublikasi Oliy 
Majlisining Senati tomonidan rad etilgan qonun O‗zbekiston Oliy Majlisning 
Qonunchilik palatasiga qaytariladi. Agar O‗zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining 
Senati tomonidan rad etilgan qonunni qayta ko‗rib chiqishda Qonunchilik palatasi 
deputatlar umumiy sonining uchdan ikki qismidan iborat ko‗pchilik ovozi bilan qonunni 
yana ma‘qullasa, qonun O‗zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi tomonidan qabul qilingan 
hisoblanadi hamda imzolanishi va e‘lon qilinishi uchun O‗zbekiston Respublikasi 
Prezidentiga Qonunchilik palatasi tomonidan yuboriladi. O‗zbekiston Respublikasi Oliy 
Majlisining Senati tomonidan rad etilgan qonun yuzasidan Qonunchilik palatasi va Senat 
yuzaga kelgan kelishmovchiliklarni bartaraf etish uchun Qonunchilik palatasi deputatlari 
va Senati a‘zolari orasidan tenglik asosida kelishuv komissiyasini tuzishi mumkin. 
Palatalar kelishuv komissiyasi takliflarini qabul qilganda qonun odatdagi tartibda ko‗rib 
chiqilishi kerak. O‗zbekiston Respublikasi Prezidenti qonunni o‗z e‘tirozlari bilan 
O‗zbekiston Respublikasi Oliy Majlisiga qaytarishga haqli. Agar qonun avvalgi qabul 
qilingan tahririda tegishincha O‗zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Qonunchilik 
palatasi deputatlari va Senati a‘zolari umumiy sonining kamida uchdan ikki qismidan 
iborat ko‗pchilik ovozi bilan ma‘qullansa, qonun O‗zbekiston Respublikasi Prezidenti 
tomonidan o‗n to‗rt kun ichida imzolanishi va e‘lon qilinishi kerak. Qonunlarning va 
boshqa normativ-huquqiy hujjatlarning matbuotda e‘lon qilinishi ular qo‗llanilishining 
majburiy shartidir.