Kamol et kasbim, olam uyidin.
Sanga farz о ‘Imag ‘ay g ‘amnok chiqmoq
Jahondin notamom о ‘tmak biaynih
Erur hammomdin порок chiqmoq.
Kimki о ‘zluk imoratin buzdi.
Bo idi naqdi fano aning muzdi:
Ul imoratni buzmayin solik
Bo ‘la olmas bu naqdg ‘a molik.
Qit'a o‘zbek klassik she'riyatida, xususan Alisher Navoiy ijodiyotidan boshlab katta o‘rin egallaydi.
Alisher Navoiyni «Xazoyin-ul-maoniy» kulliyotining o‘zidayoq 210 ta qit'a mavjud. Shunga shoiming boshqa asarlari tarkibidagi qit'alaming ham qo‘shib hisoblasak, ulaming soni 300 dan ortadi.
Bu qit'alardan yuzlab go‘zal namunalar tahsinga sazovordir. Alisher Navoiy qit'alarida asosan, ijtimoiy falsafiy-axloqiy
mavzular badiiy aks topgan.
Jahon ganjig ‘a shoh erur ajdaho,
Ki о ‘tlar sochar qahri hangomida.
Aning komi birla tirilmak erur,
Maosh aylamak ajdaho komida.
Alisher Navoiyning «Xazoyin-ul-maoniy»sidan tashqari «Munshaot, holoti Pahlavon Muhammad», «Hamsat-ul-mutaxayyirin» va boshqa asarlarida bir qancha qit'alar bor. Qit'a ihcham boMadi. Unda fikr lo‘nda va konkret bayon qilinadi, murakkab usullar, qochiriq kinoyalar deyarli uchramaydi, tasvir
ob’ekti bevosita ko‘rsatiladi, baholanadi; voqea- hodisalar asiiga monand ifodalanadi.
Qit'aning shakliy poetik belgilari:
She'r hajm jihatidan kichikroq (2 baytdan 19 baytgacha) bo‘ladi.
She’ming matla'si bo‘lmaydi.
v) Qofiyalanishida qat'iy sxema yo‘q:
Amalda juft misralari qofiyalanib toq misralari ochiq qoladi. Umuman aytganda qit'a badi-habop janr bo‘lganligi uchun uning hajmi, vazni, mavzui, g‘oyaviy mundarijasi qat'iy chegaralanmagan.
Unda shartli tamoillar, majburiy shakliy-poetik qoliplar “temir qonun” tusini olgan emas.
0 ‘zbek adabiyotida Navoiydan tashqari yana ko‘plab shoirlar hambu janrga qo‘l urishgan. Masalan Lutfiy asarlarida ham ko‘plab qit’alami ko‘rishimiz mumkin:
Dostları ilə paylaş: |