Nashrga tayyorlash markazi k. B. Us mo nov

(7.2)
Kesish jarayoni amalga oshishi uchun dastgohningaylantiruvchi momenti M_ds shpindcl aylanishlal ining muayyan sonida kesishning burovchi momentidan ko'p boiishi kerak, M_ds> M.
Dastgohning cficktiv quvvati kesishning aylana kuchi bo‘yicha

aniqlanadi:

= m’“- <^7J>

bu yerda: m/min, kesish tezligi; D — ishlov berilayotgan
yuza diametri, mm; n — detaining minutdagi aylanishlari soni.
Kesishning o‘q kuchi P_x yordamida surish harakatiga sarilanuvchi quvvat aniqlanadi:


A
gar P_£ va P_x kuchlar, hatto bir-biriga teng deb iaraz qilinsa ham, qoilanuvchi kesish rejimlarida N_x quwatning tashkil etuvchisi hardoim N ning tashkil etuvchisidan ko‘p maria kichik bo'ladi. Shu sababli, dastgohning ellcktiv quvvati laqat aylana kuchi P^ bilan hisoblanadi.
85
Dastgohni asosiy harakatga keltiruvchi elektr dvigatel tomo- nidan sarflanadigan quvvat elektr dvigateldan shpindelgacha uzatishda yuz beruvchi yo'qotishlar miqdoriga sarflanuvehi effektiv quvvatidan katta. Bu yo'qotishlar harakatni uzatuvchi mexa- nizmlarning foydali ish koeffitsiyenti bilan aniqlanadi.
Nazariy keltirib chiqarilgan tenglamalar, faqat kesish kuchining rejim kuchlariga, geometrik va fizik parametrlariga bogiiqligini, sifat jihatdan tahlil qilish uchun moijallangan boiib, muhandislik amaliyotida qoihinilmavdi. Kesish jarayoni omillarining o'zgarishi bilan kesish kuchining tashkil etuvchilari orasidagi bogiiqlik tajriba yoii bilan aniqlanadi. Kesish kuchining tashkil etuvchilarini odchaydigan asboblar dinomometrlar deb ataladi. Barcha dina- mometrlarning ishlash prinsipi dinamometrning oichovchi elementlari kesish kuchining olkhanavotgan tashkil etuvchilari qiymatiga proporsional boigan qayishqoq deformatsiyani olchashga asoslangan. Bitta oichash elementi boigan va odatda, P, kesish kuchining vertikal tashkil etuvchilarini oichashda qolllanadigan dinomometrlar bir komponentli deb ataladi. Ikkita o'zaro per- pendikular joylashgan olchovchi elementi boigan, misol uchun bir paytning o'zida vertikal P va gorizontal P tashkil etuvchilarni oichashda qoilanadigan dinamometrlar ikki komponentli deb ataladi. Barcha uchta P, , P_x , P% tashkil etuvchilarni bir paytda oichash uchun o'zaro perpendicular joylashgan uchta oichash elementiga ega boigan dinamometrlar uch komponentli deyiladi.
Ishlash prinsi piga ko'ra qayishqoq-mexanik, gidravlik va qavishqoq-elektrik dinamometrlar boiadi.

2. 
   Kesish kuchlariga ta’sir qiluvchi omillar
   

Kesish kuchlariga ta’sir qiluvchi asosiy omillar quyidagilardir: ishlov berilayotgan materialning fizik-mexanik xossalari, kesuvchi asbobning geometrik parametrlari, kesish rejimi, moylash-sovitish texnologik muhiti.
0'zining kimyoviy tarkibiga ko'ra bir xil boigan materiallar guruhi uchun mustahkamlanish ortayotganda siljish zo'ri- qishlarining ortishi, odatda, qirindi kirishuvi koeffi^si^^ntining kamayishini ancha ortda qoldiradi. Shuning uchun cho'zilishdagi mustahkamlik chegarasi ortganda yoki qattiqlik Brinnel bo'yicha ortganda kesish kuchining tashk^il etuvchilari o'sadi. Plastik materiallarni kesishda kesish kuchining tashkil etuvchilari hisobi o_byoki HB bo'yicha yuritiladi, moil materiallarni kesishda asos sifatida HB qattiqlik olinadi.
Old burchak o*lchamining kichra- yishi qirindi kirishuvi va qirindi hosil bo'Iish ishi koeffitsiyentini orttiradi. Bu hoi kesish kuchi barcha tashk.il etuv- chilaming ortishiga olib keladi. Ammo bu ta'sir kesish kuchining tashkil etuvchi- lariga nisbatan bir xilda bollmaydi.
7.2-rasmda plandagi asosiy burchak
9 ning kesish kuchi P ga ta’siri ko'rsa- tilgan. Plandagi asosiy burchak 9 ning tva Vdoimiv bolganda kattalashuvi b/ c nisbatning kamayishiga sabab boladi, bu esa kucli P ning to'xtovsiz kama­yishiga olib kelishi kerak. Bu tajriba orqali tasdiqlanadi (2-egri chiziq). Oltuvchi tigli keskieh bilan yo‘nishda 9=60° burchak qiymatidan boshlab P kucli kichraymaydi, aksincha, yana o'sadi. Bu hoi slm bilan izohlanadiki, tig'ning r radiusli oliv/chi yoysimon tig’lning ahamiyati ortadi, unda defor- matsiyalanish sharoitlari va qirindi kesish asosiy tig'ga nisbatan ancha qivin kechadi.
Qirindining bo‘vlama qatlamlari olnvchi tig'ga perpendikular yolnalishlarda old yuzada siljib, bir-biriga xalaqit beradi, kesilayotgan qatlamning deformatsiyalanish darajasini oshiradi, bu esa pirovard natijada P kuclming ortishiga olib keladi. Yumaloqlanish radiusi r kattalashgan sari Py kucli ham ortadi, P_x kuch esa kamayadi.
Kesish chuquriigi / va surishning Solgaris hi kesish kuchining barcha uchta tashkil etuvchilari P , P, P_x ning o'zgarishiga ta'sir qiladi. Chuqui^lik va surish qancha katta bolsa, kesilayotgan qatlamning koiiidalang kesim maydoni va deformatsiyalanayotgan metall hajmi, kesish kuchi va qirindi hosil bolishga qarshilik ham shuncha katta boladi. Biroq kesish chuquriigi va surishning kesish kuchlariga ta^iri turlicha. Kolp sonli tajribalar shuni ko'rsatadiki, kesish chuquriigi kesish kuchining tashkil etuvchilariga surishga qaraganda kuchliroq talsir qiladi.
K esish tezligining o’zgarishi kesish kuchining tashkil etuv­chilariga, qirindi kirishuv koeffitsiyentiga ta'sir kol'satgani singari ta'sir etadi. O'simta hosil qilmaydigan materiallarni kesishda kesish
k uchining tashkil etuvchilari kesish tezligi ortishi bilan bir me'yorda kamayib boradi. O'simta hosil qiluvchi materiallarni kesishda egri chiziq / xuddi egri chiziq 2 singari bir me’yorda bollmaydi (7.3-rasm). V tez- likdan boshlab V₂ gacha o'simta balandligi o'sadi, P_l kuch kama­yadi va o'simta rivojining eng yuqori darajasida o'zining eng kam qivmatiga erishadi. V₂ dan K gacha kesish tezliklarida o'simta balandligi kamayadi P. kuch vana o'sib boradi. K dan katta kesish tezliklarida o'simta yo'qolib boradi, P/ kuch to'xtovsiz kamayadi.
Metallarni kesishda qo^lanadigan moylash-sovitish texnologik vositalari ishqalanishni kamaytiradi, qirindi hosil boiish jarayonini yengillashtiradi va demak, keskichga ta’sir qiluvchi kesish kuchlarini kamaytiradi. Bunda ko'proq, asosan, ishqalanish kuchiga bog'liq boigan kesish kuchining gorizontal proyeksivalari kamayadi.
Turli omillarning kesish kuchlariga ta’siri ancha murakkab. Shu sababli hisob-kitoblar uchun umumlashtirilgan ifodalarga ega boiish lozim, ularda kesish kuchining tashkil etuvchilari bir vaqtda barcha omillar bilan bog'langan. Umumlashtirilgan ifodalardan foydalanish amaliyoti shuni ko'rsatadiki, kesish rejimining parametrlarini ( V, £, t) bevosita, qolgan omillar bilan birga hisobga olish qulayroq. Ifodaga shunday qo'shimcha koeffitsiyentlar kiritiladiki, ular kesish kuchlariga yetarli darajada kuchli ta'sir ko'rsatishi lozim va ularni aniqlash ishlab chiqarish sharoitlarida katta qiyinchiliklar tug'dirmaydi. Masalan, kesish kuchining asosiy tashkil etuvchisini hisoblash formulasi quyidagi ko'rinishga ega: