Navoiy innovatsiyalar instituti «tasdiqlayman»

13-
 
rasm. 
14-rasm. 
 
Yuqorida aytilganlardan xulosa qilib, pul taklifi miqdori foiz 
stavkasiga va demak, investitsiyalar hajmiga ham ta’sir ko‘rsatadi deyish 
mumkin. Masalan, muomaladagi pul miqdorining M
1 
dan M
2 
ga o‘sishi foiz 
stavkasini R
1 
dan R
2 
ga pasaytirdi va investitsiyalar darajasini I
1 
dan I
2 
ga oshirdi (13-14-rasmga qarang). 
Bu yerda bir muammo bor. Uni J.M. Keyns “likvidlik tuzog‘i” deb 
atagan. Uning mazmuniga ko‘ra, pul massasi ko‘payib boradi, lekin 
muayyan (foiz juda past) davrga kelib foiz me’yorining pasayishi 
to‘xtaydi. Pulni ko‘paytirish foydasiz bo‘lib qoladi. 
J.M. Keyns asarida likvidlik tuzog‘ining ikki sababini ko‘rish 
mumkin. 
Birinchidan, foiz stavkasi past bo‘lganda (va demak, obligatsiya 
qiymati yuqori bo‘lganda) qimmatli qog‘ozlar bozori ishtirokchilari uning 
oshishini kutadilar (obligatsiyalar qiymatining pasayishini). Shuning 
uchun ular bugungi kunda qimmat obligatsiyalarni sotib olmaydilar va o‘z 
aktivlarini likvidli shaklda saqlaydilar (chayqovchilik sababi). 
Ikkinchidan, past foiz stavkasi pulni qimmatli qog‘ozlar ko‘rinishida 
saqlash xatarini qoplamaydi va ehtiyotkorlik sababidan kelib chiqqan holda 
odamlar o‘z jamg‘armalarini xavfsiz bo‘lgan naqd pul ko‘rinishida ushlab 
turishni afzal ko‘radilar. 

---

312 
E.Domar (1914 - 1997) 
R.Xarrod (1900-1978) 
12.7. YANGI KEYNSCHILIK NAZARIYASI VA 
MAKROIQTISODIY MUVOFIQLASHTIRISH MUAMMOLARI 
 
50-yillarda keynschilik g‘oyalari rivojlantirilib, yangi g‘oyalar 
ilgar surildi
170
. Ularning asosiy mohiyati iqtisodiy o‘sish sur’atlari 
doimiyligini ta’minlovchi mexanizmlarni aniqlash va isbotlashdan 
iboratdir. Oqibatda «mulsipirikator-akselerator» tizimini hisoblashga 
asoslangan va o‘ziga xos keynschilikning o‘sish nazariyalari, 
jamg‘arish va iste’mol o‘rtasidagi o‘zaro bog‘lanish holatidan 
foydalanib, fanga iqtisodiy dinamikani modellashtirishni kirgizishdi. 
Demak, yangi keynschilikning ko‘zga ko‘ringan namoyandalari 
E.Xansen (1887–1975), P.Samuelson (1915–2009), E.Domar (1914– 
1997), S.Xarris (1897–1974), R.Salou (1924), ingliz R.Xarrod (1900– 
1978)lar hisoblanadi. Yangi keynschilikning asosiy tadqiqot obyekti 
makroiqtisodiy miqdorlarning (yalpi talab, yalpi taklif, jamg‘arma 
kabilar) o‘zaro ta’siri hisoblanadi. 
Yuqorida tilga olingan iqtisodiy o‘sish 
nazariyalarining asosiy vakillari Massachuset 
texnologiya instituti professor