Navoiy kon-metallurgiya kombinati

Temur va temuriylar talim-tarbiya va pedagogik fikrlar taraqqiyoti
XIV asrning ikkinchi yarmida Movarounnahrning feodal tarqoqligiga barham berildi, mamlakat mo’g’ul bosqinchilaridan tozalandi. XIV asrning oxiri - XV asrlarda Markaziy Osiyoda feodal munosabatlar rivoj topa boshladi.
Sohibqiron Temur va dastlabki temuriylar hukmronlik qilgan davr Movarounnahr tarixida alohida o’rin egallaydi.
Markazlashgan buyuk Temur davlatining barpo etilishi bilan Movaro-unnahrda yana fan va madaniyat, maorif qaytadan ravnaq topa boshladi.
Shuning uchun ham XIV asrning ikkinchi yarmi - XV asr tarixda Sharq Uyg’onish davrining ikkinchi bosqichi deb ataladi. Chunki bu davr madaniyati o’z yo’nalishi, iqtisodiy asosi jihatidan IX-XII asrlar madaniyatining davomi sanaladi.
Madrasalar muayyan darajada ixtisoslashgan edi. Masalan, boshqaruv kadrlarini tayyorlash Muhammad Sulton madrasasida, diniy muassasalar uchun kadrlar tayyorlash mavlono Qutbiddin Sadr madrasasi, umumiy mutaxassislar, ya'ni ziyoli, imom, olim, maktab o’qituvchisi tayyorlashga Idigu Temur, Saroymulkxonim madrasalari ixtisoslashgandi. Lekin ularning hammasida Qur'on, Hadis, fiqh o’rganilgan. Madrasalarning ixtisosligiga ko’ra umumi aqliya, umumi askariya, umumi ma'muriyalar ham o’rgatilgani haqida malumotlar bor.
Madrasalarda darslar arab, fors, turkiy (o’zbek) tillarida olib borilgan.
Samarqand shahrida X asrda 17 madrasa bo’lib, ularda yirik olimlar dars bergan bo’lsa, XIV-XV asrlarga kelib ular soni yanada ortdi. Tabobat ilmi, tarix, adabiyot va san'at rivojlandi. Boysunqur Mirzo davrida saroy kutubxonasi keng rivoj topadi.
Alisher Navoiy ham masjidlar, madrasalar, hammomlar, kasalxonalar, hovuz va ko’priklar, rabotlar qurdirgan. U shaharning eng xushhavo joyida barpo etgan Xalosiya va Ixlosiya binolari guruhi fan, adabiyot, san'atga xizmat qiladigan madaniy markazga aylangan.
Bu davrda bir qancha ilm maskanlari bunyod etildi. Jumladan: Shayboniyxon madrasasi, Abdurahim Sadr madrasasi, Mirarab madrasasi, Masjidi Kalon va boshqa inshootlarning qurilishi ta'lim-tarbiya jarayonida muhim bosqich boldi.
Aholining savodxonligini oshirish, bolalarga ta'lim-tarbiya berish borasida ham muayyan darajada imkoniyatlar yaratildi. Xususiy maktablar yuzaga keldi, muallim yollab bolalarni uyda o’qitish tadbirlari odat tusiga kirdi.
Shahar va qishloqlarda, ovullarda ochilgan maktablarda bolalarni o’qitish 6 yoshdan boshlandi. Olti yoshli bolalar maktabga borib, alifbeni o’rganar, uning ayrim harflarini chizishni mashq qilar edilar. o’quvchilar maktablarda savod chiqarganlaridan keyin madrasaga kirib ham diniy, ham dunyoviy fanlardan bilim olar edilar.
Shulardan kelib chiqqan holda aytish mumkinki, XIV-XVI asrlarda Movarounnahrda ta'lim-tarbiya va pedagogik fikr yuksak taraqqiyot bosqichiga ko’tarildi.