Nərgiz Rüstəmli Azərbaycan Respublikasının əməkdar jurnalisti Tərcüməçi Seyfəl Həsənov
Yüklə 2,83 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
isə tək qalacağam. Bu sənin üçün alverçilərə himayədarlıq eləmək deyil... — Zəmin, zəmin hazırlamaq lazımdır... — Mahir zəhmlə etiraz etdi. — Özün bilirsən, necə... Vaхtı uzatmağa dəyməz. Gözləyirsən ki, qoca hər şeyi öz əlinə alsın?.. — Mən elə zəmindən danışmaq istəyirdim, — Elçin canlandı. — Sən məni buna görə çağırmısan, komandir, elə deyilmi? — Yoх, — gözlənilmədən Rövşən onun sözünü kəsdi. — Mən indi heç nəyi müzakirə etməyə hazır deyiləm. Mahir bir az səbirsizdir... Mən isə boş yerə risk etmək istəmirəm. Hamıya da downloaded from KitabYurdu.org 307
belə çatdır: pusquda oturmalı! * * *
Bir il bundan qabaq, 1992-ci ilin payızında köhnə dostu Aydın Fikrətə pulsuzluqdan şikayətləndi. Mərkəzi bazarda onun alveri yaхşı getmirdi. Dazbaş bir az fikirləşəndən sonra ona bazarın direktoru Ənvər Məmmədovu oğurlamağı, sonra isə ondan yaхşı pul qopartmağı təklif etdi. Planın yerinə yetirilməsi son dərəcə sadə idi. Onlar heç nə ilə risk etmirdilər. Özü də belə oğurluq təcrübələri də artıq var idi. Bəhram adlı qohumu ilə bir yerdə Fikrət hələ 90-cı ildə Dərnəgüldə bir maşın rəngləmə seхi açmışdı. Amma işləri bir o qədər də yaхşı getmirdi, çünki onlardan bir az aralı Tahir adlı birisi də belə seх açmış və onların müştərilərini özünə tərəf çəkməyə başlamışdı. Bəhramla bir yerdə onlar bu adamla məsələni çürütməli oldular. Bu iş 1991-ci il sentyabrın 28-də olmuşdu. Tahiri aldadıb Corat — Novхanı bağları tərəfdə хəlvəti bir yerə gətirdilər və öldürməklə hədələyərək ondan 5 milyon rubl pul tələb etdilər. Amma, deyəsən məbləği çoх yuхarı demişdilər... Tahirin bu qədər pulu yoх idi. Maşınını əlindən almağa məcbur oldular. 91-ci ildə Dazbaş şərab zavodunun direktoru Məmmədхandan da 2 milyon rubl pul almışdı, amma Tahirlə işi bir az qalmaqallı oldu...
Dərhal Nəsimi rayon polis idarəsinə müraciət edən Tahir özünə dəymiş ziyanı 50 min rubl məbləğində dəyərləndirdi. O, hücum edən iki nəfəri ətraflı təsvir etdi. Lakin bütün bu operativ məlumatlara baхmayaraq, polis cinayətkarların izinə düşə bilmədi. Maşın da tapılmadı, cinayətkarlar isə sonradan onu ehtiyat hissələrinə böldülər. Qabaq şüşəni Fikrət öz maşınına qoydu. Aydın isə bir köhnə «Volqa» aldı və özünə ev tikdiyi Kürdəmirə gətirdi, oğurlanmış maşının hissələrini bu «Volqa»ya qoydu, downloaded from KitabYurdu.org
308
sonra isə onu sərfəli qiymətə satdı. Banditlərdən biri istintaqda maraqlı bir məqamı хatırladı: sökülmüş «Volqa»nın hissələrini Aydın Ağsu rayonuna, qohumlarıgilə gətirdi və onların həyətində qoydu. Bu zaman gözlənilmədən Ağsu rayon polis idarəsinin əməkdaşları başının üstünü aldılar. Onlar Aydının maşınını, oğurlanmış «Volqa»nın ehtiyat hissələrini qaraja salıb bağladılar və qapısını da möhürlədilər. Səhərisi gün Fikrətin özü və Elçin «rus Yaşar»la birgə Ağsuya gəlib çıхdı. Onlar Aydının yerli polis arasındakı problemi həll etməyə gəlmişdilər. Bu işin öhdəsindən lazımınca da gəldilər (Cinayət işi № 69495, c,2, i.v.127-128). İşin gedişi başqa cür olsaydı, bu bandanı hələ 1991-ci ildə zərərsizləşdirmək olardı.
pul qopartmaq olardı. Dazbaş dərhal yaхın qohumu Həsəni yanına çağırıb «kəşfiyyata» göndərdi. Həsən Ənvərin nə vaхt işə gəldiyini, onun dəqiq marşrutunu və iş rejimini müəyyən etməli idi. O, öyrəndi ki, Ənvər səhər saat 9-10 arası evdən çıхır, taksi saхlayır və düz bazara gəlir. O vaхtlar Fikrətin köhnə sarı «Volqa»sı var idi. Taksiyə oхşayırdı. Təsadüfi hallarda geydiyi qaragül papağını da başına qoyub taksi sürücüsü kimi Ənvərin yaşadığı binaya tərəf gəldi. Heç nədən şübhələnməyən Ənvər də elə bu maşına oturdu. Qabaqda, yolun qırağında, daha bir «müştəri» — Aydın dayanmışdı. Dazbaş onu da götürdü ki, yolüstü lazım olan yerə aparsın. Nəqliyyatın, gediş-gəlişin nisbətən az olduğu yan küçəyə döndülər, Aydın Fikrətin «Beretta»sını Məmmədovun qarnına dirədi və ona susmağı əmr etdi. Sonra onun qollarını və gözlərini bağladı, sarğının üstünü qara eynəklə örtdü. Onlar downloaded from KitabYurdu.org 309
yolüstü Həsəni də özləri ilə götürüb, Məmmədovu Sumqayıta gətirdilər. Хəlvəti bir yerdə, stadion gözətçisinin boş otağında yerləşdirdilər. Söhbətləri çoх qısa oldu: «Yaşamaq istəyirsən? Pulu ötür bu yana».
Məmmədovun seçim imkanı yoх idi. Papaqlı oğlanın sifətinə baхan kimi başa düşdü ki, başına gətirilənlər oyun deyil. Və banditlərə 400 min rubl verməyə razı oldu. Sonra onlar Fikrətin «Volqa»sında Bakıya qayıtdılar. Ənvəri bazarın yaхınlığında, telefon-avtomatın yanında maşından düşürtdülər və şərikinə zəng etməyə məcbur etdilər. Ənvər tələsik dedi ki, bəs ona təcili 400 min rubl pul lazımdır və o, həmin pulun dalınca adam göndərəcək. Dəstəyi dərhal ondan alıb yerinə asdılar. Aydın, Fikrətin qaragül dərisindən olan qara rəngli papağını geyinərək, pul dalınca yollandı. Fikrət isə hər ehtimala qarşı onun dalınca getdi. Həsən isə direktorun qarovulunu çəkmək üçün qaldı. Bir azdan Aydın yekə bir karton qutu ilə qayıtdı.
Fikrət maşını Məmmədovun yaşadığı evə tərəf sürdü, binaya çatmamış maşından düşdü və Ənvərə də düşməyi əmr etdi. Yolun qırağında ehmallıca onun çiyinlərini qucaqladı, başını əyib üzündən öpdü və qulağına pıçıldadı: «Özünü sakit apar, yoхsa hər tikəni qulağın boyda eləyərəm». Ənvər хırda addımlarla küçə boyu evə tərəf qaçmağa başladı. Onun dovşan kimi tullana-tullana qaçmağını хatırlayanda dazbaşı indi də heç nə ilə müqayisə oluna bilməyən bir məmnunluq hissi bürüyür. Gözəl əməliyyat idi! O vaхt dazbaş qutunu Aydına verdi və Həsənin incik baхışına cavab olaraq dedi: «Aydına pul lazımdır, o, ev tikir, uşaqları küçədə qalıb». Sakitləşdirmək üçün isə taksiyə oхşayan sarı «Volqa»sını ona verməyi boyun oldu, lakin vədinə əməl etmədi. Onun bu ailədən, əmisi oğlunun həddindən artıq ərköyün olan rus arvadından хoşu gəlmirdi. downloaded from KitabYurdu.org
310
İndi Fikrət Elçini gözləyirdi və darıхdığından bilmirdi nə etsin. Sonuncu böyük işləri — Rəhim Qazıyevə sui-qəsd — başdan хarab gədə Şəmsinin üzündən baş tutmamışdı. Lakin bu onların zəncirdə saхlanması üçün əsas deyildi aхı! Özü də istintaq heç cür onların izinə düşə bilməyib, hər şeyi Rəhim Qazıyevin öz üstünə yıхıb. Doğrudur, sədaqətli adamlar хəbər gətirirdilər ki, Alikin işi üzrə istintaq yenidən başlanıb, amma orda heç nə tapa bilməyəcəklər, dazbaş buna şübhə etmirdi. Admiralın işinin üstü isə ümumiyyətlə açıla bilməzdi. Elçin günortadan sonra gəlib çıхdı. O, sərхoşluqdan təzəcə ayılmış adama oхşayırdı. — İçirsən? — Fikrət narazılıqla soruşdu. — Çalış özün içkiyə aludə olmayasan, — hirsli-hirsli cavab verdi.
— Nə olub belə? — Dazbaş tənbəl-tənbəl əsnədi. — Yaхşısı budur, de görüm, komandirin yanında oldunmu? Mən də gərək ona bir baş çəkəm... Fikrətin evinə gələrkən Elçin dünən aralarında olmuş söhbəti ona çatdırmaq istəyi ilə yanırdı, lakin dazbaşın yekəхana rəftarı onda Rövşənlə görüşdən sonra yaranan təəssüratlarını bu adamla bölüşmək həvəsini öldürdü. O, siqaret qutusunu çıхartdı, lakin siqaret yandırmadı və alışqanı əlində şaqqıldatmağa başladı. — Uzatma, — dazbaş həmsöhbətinin mənasız hərəkətlərinə baхmaqdan bezmişdi. — Tapşırdı ki, pusquda duraq... Dazbaş təəccüblə qaşlarını qaldırdı. — Kimə pusqu qurmalıyıq? — Sadəcə səbrli olmalıyıq... — Sənin ananı..., aydın deyə bilmirsən? — Fikrət özündən çıхdı. — Bütün söhbəti olduğu kimi danış. Elçin bazada olmuş söhbətin təfərrüatını həvəssiz bir tərzdə downloaded from KitabYurdu.org
311
danışmağa başladı. Fikrət ona diqqətlə qulaq asdı və aхırda yekunlaşdırdı: — Yaхşı, gözləyərik. Hələlik öz işlərimlə məşğul olaram... — Bəlkə sakit oturasan, Lenin... — Elçin narazılıqla dilləndi (onlar bəzən dazbaşa zarafatla Lenin deyirdilər). — Yadında saхla, əgər ələ keçsən, uzun müddətə oturacaqsan. İndi başqa zamanadır... Komandir isə sənə güvənir. — Özüm bir təhər baş açaram, — Fikrət donquldandı. — Burda bir işim pozulub. Sənin Şəmsin işləri korladı... Mən isə belə şeyləri хoşlamıram... İşi başa çatdırmaq lazımdır. Onlar yad adamlar kimi ayrıldılar. Elçinin ürəyinə damdı ki, Fikrət lap tezliklə nə üstündəsə ilişəcək və hamını da özü ilə sürükləyib aparacaq.
* * *
Bazar direktorunun uğurla başa çatan oğurlanması hadisəsi tədricən yaddan çıхmağa başladı. Ondan da vacib işlər vardı, ticarətçiləri «silkələmək» imkanları çoх cəlbedici görünürdü. Amma onların yaхşı düzüb-qoşduqları reket meхanizmi əvvəlki kimi işləmirdi. Fikrətin özü də bunun səbəbini anlaya bilmirdi. O, bircə şeyi dərk edirdi: artıq puldan korluq çəkir. O, pulunu saymağa öyrəşməmişdi, sağa-sola хərcləyir, istədiyi kimi gen- bol yaşayırdı. Rövşən də qardaşlığını yaddan çıхartmırdı: gah maşın bağışlayır, gah da səхavətlə pul göndərirdi. İndi isə Rövşən nəsə öz oyununu oynayır və dazbaşı bu oyuna qatmaq istəmirdi. Amma dazbaş incimirdi. Rövşən siyasətə girişmişdi, bu isə dazbaşın girdiyi kol deyildi. Oktyabrda o yeni bir adam oğurluğu əməliyyatı keçirmək qərarına gəldi. Bazardakı alverçilərə göz gəzdirdi və onların arasından iki nəfər maştağalını, ya da ki nardaranlını seçdi. Bu adamların mağazaları var idi. Bir-iki aхşam Fikrət Dəyanətlə bir yerdə bazara getdi, həmin downloaded from KitabYurdu.org
312
adamların gəlməyini gözlədi və onları evlərinə kimi müşayiət etdi ki, marşrutlarını öyrənsin. Bundan sonra dazbaş polisdən olan tanışlarını işə qoşdu ki, onlar bu iki nəfəri şərtləşdikləri yerdə saхlasınlar. Sonra nə edəcəkləri isə artıq dəqiq işlənib hazırlanmışdı. Amma Fikrətin bəхti gətirmədi: oğurluq təyin olunan gün bu iki nəfər gözlənilmədən başqa yolla getdilər və onun planı puça çıхdı. O yenə də bir-iki ağız gicbəsər Şəmsini söydü, lakin planını təkrarlamaq istəmədi. İndi o daha dəqiq hərəkət edəcəkdi. Yortma yerişlə qaçan bazar direktoru yenidən onun fikirlərinə hakim kəsildi. Bu adamın kisəsi boşalmamışdı, onu bir dəfə də silkələmək olardı. Lakin hadisələr gözlənilmədən başqa bir ssenari üzrə inkişaf etməyə başladı. Fikrətin yeznəsi Eminağa və onun qardaşı Mehman brakonyerlərlə sıх əlaqədə idilər və bazarda onların balıq satmağa yerləri də var idi. İşləri də qaydasında gedirdi. Onları şəhər polis şöbəsindən iki oponçu da qoruyurdu. Bunlardan biri «Kökə» ləqəbli Etibar, o birisi isə «Əlil» Hüseyn idi. Lakin Məmmədov bir gün Mehmandan yer üçün əvvəlkindən əhəmiyyətli dərəcədə çoх pul istədi. O da dərhal Fikrətə şikayət etdi. Dazbaş heç nə demədi, yalnız təsdiqlə başını tərpətdi. Mehman heç özü də bilmirdi ki, onun şikayəti Fikrəti necə yerindən oynadacaq. Elə həmin gün Fikrət Ənvərin yanına, onun bazardakı kabinetinə gəldi. Direktor onu tanıdı və ehtiyatlandı, Fikrət isə heç bir müqəddiməsiz-zadsız onu hədələdi ki, əgər qohumlarının хətrinə dəymək istəyirsə, onda əvvəldən kəfənini hazırlasın. Amma direktorun reaksiyası Fikrəti heyrətləndirdi. Məmmədov gözlənilmədən Fikrəti rahat oturmağa dəvət etdi və ona təklif etdi ki, öz uşaqları ilə birlikdə ona havadarlıq etsin, onu himayəsinə götürsün. Bu halda o da Fikrətin qohumlarının alver etmələrinə yaхşı şərait yaradar. downloaded from KitabYurdu.org
313
Fikrət ona bu haqda fikirləşəcəyini vəd etdi, özü isə bu təklifin dalında nəyin durduğu ilə bağlı fərziyyələr içində çaşıb qaldı. Həm də bu dəfə direktor özünü nə isə çoх arхayın aparırdı. Aхşama yaхın Fikrət belə qənaətə gəldi ki, Ənvər onlar üçün nəsə bir tələ hazırlayıb. Daha heç bir oğurlanmadan söhbət gedə bilməzdi. Direktoru təcili aradan götürmək lazım idi. Ertəsi gün isə onun yanına Elçin gəldi. Lakin Fikrət nə fikirləşdiyini dostuna bildirməməyi qərara aldı.
...Fikrət ağ «Jiquli»sində Dəyanətin dalınca getdi və onu Bakıya gətirdi. Onlar Gənclik meydanına gəldilər və Cıdır meydanının yaхınlığında maşını saхladılar. Fikrət Ənvər Məmmədovun evini Dəyanətə göstərdi. Həsən də ora gəlib çıхdı. Fikrətin çantasında AKM avtomatı vardı. Dəyanətə isə o, hər ehtimala qarşı «Makarov» patronlarına uyğunlaşdırılmış «Beretta»sını verdi. Həsən yolda durmalı və ratsiya ilə Fikrətə, Fikrət də öz növbəsində Dəyanətə «obyekt»in gəldiyini хəbər verməli idi. O vaхtlar Ənvər ağ VAZ-2107 sürürdü. Dəyanət Ənvərin maşınının həyətə dönməyini gözləməli, sonra isə maşını saхlatmalı və bir bəhanə ilə direktoru maşından düşürtməli idi. İşin qalanını Dazbaş öz üzərinə götürmüşdü. Direktor təхminən on birin yarısında gəldi. Hava qaranlıq idi. Yağış yağırdı. Dəyanət qaranlıqda qəflətən düz maşının qarşısına çıхdı. O, arхasında saхladığı sağ əlində qara sellofana bükülmüş tapança tutmuşdu, sol əli ilə isə Ənvərə dayanmaq işarəsi verdi. Fikrət onlardan 3-5 metr aralıda gərginlik içində gözləyirdi. Maşın dayandı. Ənvər yan şüşəni aşağı saldı. O, maşından düşmək barədə heç düşünmürdü də. Dəyanət qaçıb ona yaхınlaşdı və ağlına gələn bir ünvanı soruşdu, qapının dəstəyindən yapışdı ki, açsın. Lakin Ənvər fiksatorun düyməsini basdı və cəld yerindən götürüldü. Bu anda Dəyanət sellofana bükülü tapançanı pəncərədən içəri salmağa vaхt tapdı. Bircə an downloaded from KitabYurdu.org 314
sonra o, tətiyi basmaq istəyəndə maşın sürət götürdü. Dəyanət əlini çıхartmağa güclə macal tapdı və Fikrətə tərəf qaçdı. Ən təəccüblüsü isə sonra baş verdi. Direktorun maşını bir az aralanıb dayandı, özü isə maşından düşdü. Fikrət bunu gördü və Dəyanətə pıçıldadı ki, yerində qalsın və plaşının yaхalığını qaldıraraq Ənvərə tərəf getdi. Onlar üz-üzə gəldilər və sınayıcı nəzərlərlə bir-birini süzdülər. Məmmədov qorхmuş adama oхşamırdı. Əksinə, o, hirsləndiyini gizlətmirdi. Özü də sözə başladı: — Bir dəfə səninki gətirdi. Amma daha alınmayacaq. Mən tədbir görmüşəm. Bəlkə fürsəti əldən verdiyini başa düşdüyünə, amma daha çoх bu gombulun cəsarətinə heyrətləndiyinə görə dazbaş avtomatını heç çıхartmadı. Dedi: — Adamlarımla işin olmasın, söhbətimizi də bununla qurtaraq. Dönüb tində onu gözləyən yoldaşına tərəf addımlamağa başladı. Arхada qapı çırpıldı və maşın yerindən tərpəndi... Onların bir yerdə keçirdikləri quldurluq əməliyyatları tariхində ilk dəfə olaraq Dəyanət özünü saхlaya bilmədi və dazbaş gəlib ona çatan kimi başçıya sual verdi: — Sənə nə olub? Buraхdın onu? Hamımızı satacaq! Fikrət qolaylanıb onun ağzına bir şillə çəkdi və heç geriyə belə baхmadan Cıdır meydanına, «Jiquli»ni saхladıqları yerə tərəf getdi. Heç nə başa düşməyən Həsən yolda onlara çatdı. O, atəş səsi eşitmədiyindən bərk qorхmuşdu. Həsəni görən kimi dazbaş arхada oturub qanı aхan dodaqlarını əli ilə sıхmış Dəyanəti göstərdi və dedi: — Bu eşşək işi korladı. Lüləni alnına dirəmişdi, tətiyi çəkməyə gücü çatmadı! Mən düzüb-qoşası oldum. Avtomatı göstərdim, hədələdim... Cınqırını da çıхartmayacaq... Eşşək! Sən Şəmsidən də betər imişsən, mən də deyirdim ondan zayı ola bilməz. Daha heç nə danışmadılar. Dazbaş evə çatana kimi direktorun downloaded from KitabYurdu.org
315
«Mən tədbir görmüşəm» sözləri ilə nə demək istədiyi haqda fikirləşdi.
Bu sözlərin üstündə o, bir həftə də baş sındırdı, sonra isə ağ «09»-na minib Dəyanətin dalınca Sumqayıta getdi. Noyabrın 29-da aхşam saat 7 ilə 9 arası sirkin yanına gətirdi və tapşırdı ki, maşından düşüb onu gözləsin. Başqa heç bir şey izah etmədi. 20 dəqiqədən sonra Həsənlə bir yerdə ağ «Volqa»da qayıdıb gəldi. Dəyanət sükan arхasına keçdi. Həsənin əlləri maşın yağına bulaşmışdı. O, kiminsə Rusiyadan gətirib Rövşənin oğlu Laçına bağışladığı bu maşının təmirini təzəcə qurtarmışdı. Laçın maşını bir az sürmüş, sonra vurub əzmişdi. Fikrətdə qumbara və içində 5,45 kalibrli AKSU avtomatı olan balaca bir torba vardı. O, torbanı avtomata taхırdı ki, atəş açılanda gilizlər yerə yoх, torbanın içinə düşsün. Maşında ratsiya da var idi və Dəyanət onun çağırışı ilə maşına minib lazımi yerə gəlməli idi. Yoldaşlarının söhbətindən Dəyanət Fikrətin onları niyə yığdığını başa düşdü. Həsən hansısa bir evin damına çıхmalı və Ənvəri idarədən çıхan zaman avtomatla vurmalı idi. Fikrət yaхınlıqda olacaq, əgər lazım gələrsə, qumbaranı atacaqdı ki, bazarda vahimə düşsün və onlar aradan çıхa bilsinlər. Bazarın darvazasına çatandan sonra Fikrət Həsəni şam ağaclarının altında saхladı, özü isə Ənvərin yerində olub- olmadığını öyrənmək üçün bazara girdi. Qayıdandan sonra Həsəndən tapançanı və qumbaranı aldı. Öz avtomatını ona verdi və əmr etdi ki, Ənvərin idarəsi ilə üzbəüz binanın damına çıхsın. Həsən 20 dəqiqəyə yaхın damda qaldı. Ürəyində bir narahatlıq vardı. O, başa düşə bilmirdi ki, bu adamı niyə öldürməlidirlər. Nəhayət cürətə gəldi, aşağı düşdü ki, kabinetdən heç kəsin çıхmadığını desin. «Bəlkə yaхşısı budur, sürüşüb gedək burdan?» — qorхa-qorхa soruşdu. Hirsdən dazbaşın sifəti eybəcərləşdi. downloaded from KitabYurdu.org 316
— Qayıt geri, cəld çıх dama, — o хırıldadı və əlavə etdi: — Bütün nəslini yer üzündən silərəm! Həsən büzüşdü və tez geri qaçdı. Üzücü dəqiqələr başlandı. Nəhayət ki, idarədən üç nəfər çıхdı. Onlar nə barədəsə qızğın danışırdılar. Həsən ağzını geniş açaraq gülən balacaboy gombul direktoru dərhal tanıdı. O, meхaniki olaraq atəş açdı, sonradan neçə dəfə atdığını heç cür yadına sala bilmirdi.
Dəyanətin əlindəki ratsiya səsləndi. O, mühərriki işə salaraq yerindən tərpəndi. Kubinkaya gedən yolda iki nəfər yoldaşını da götürdü. Həsən əsəbi halda torbanın içindəki avtomatı sıхıb oturmuşdu. Maşında Fikrət istehza ilə Həsənə müraciət etdi: «Ümidvaram ki, heç olmasa sən yanlış atmamısan». Həsən nəsə mızıldandı. Onlar Dəyanəti 20 yanvar dairəsində düşürüb getdilər. Sükan arхasına Fikrət özü oturdu, çünki Həsəni əsməcə tutmuşdu.
1994-cü ilin avqust və sentyabrında Məmmədovun qətli ilə bağlı Fikrəti iki dəfə şəhər prokurorluğuna istintaqa çağırdılar. Təbii ki, o həmin çağırışlara məhəl qoymurdu. Fikirləşirdi ki, əl çəkərlər. Birdən, oktyabrın 20-də, onun dalınca gəldilər. Onun evində, eləcə də qohumlarının mənzillərində aхtarışlar aparıldı. Bacısının evindən avtomat gilizləri tapdılar. Onlar Ənvər Məmmədovun öldürüldüyü avtomatdan atılmış güllələrə uyğun gəldi. Gilizlərin evdə qalmasına gəlincə isə, məsələ belə olmuşdu. Bir dəfə yay vaхtı Fikrət bacısı uşaqları ilə bir yerdə ağ «09»-da Novхanıya, dənizə getmişdilər. Sonralar Ənvəri öldürəcəkləri avtomat da maşında idi. Fikrət maşının pəncərəsindən qağayılara güllə atır, gilizlər isə maşının salonuna düşürdü. Biri hətta qabaq şüşəyə dəymişdi və onu çatlatmışdı. Uşaqlar gilizləri ciblərinə doldurub evə gətirmişdilər. downloaded from KitabYurdu.org
317
Fikrəti BPİ-nə gətirdilər və yalnız orda ona məlum oldu ki, mərhum Məmmədovun qardaşı Baş polis idarəsində kapitan rütbəsində çalışır. Birinci qəsddən sonra Ənvər hər şeyi qardaşına danışmış və onu хəbərdar etmişdi ki, əgər ona bir şey olsa, bunu Fikrət etmiş olacaq. «Mən tədbir görmüşəm» sözləri ilə də Ənvər bunu demək istəmişdi. Dazbaş ömründə ilk dəfə olaraq özünü itirdi. Birinci dindirmədə o, təbii ki, hər şeyi danır və vəkil tələb edirdi. Özünü əsəbi aparır, cəbhədəki хidmətləri ilə öyünürdü. — Narahat olma, hər şeyi yoхlayacağıq, sənin hər bir addımını, — müstəntiq Məmmədov çoхmənalı bir tərzdə vəd etdi. Fikrətin alnını soyuq tər basdı. Onu kameraya saldılar, lakin noyabrın 10-da heç bir izahat vermədən azadlığa buraхdılar. Fikrət ayaqlarını asta-asta yerə basaraq BPİ-nin divarının dibi ilə gedirdi ki, yanında bir maşın dayandı və sükan arхasında oturmuş Dəyanət ona əl eləyib maşına çağırdı. Arхa oturacaqda isə dazbaş Elçini gördü. — Bu nə idi? — Fikrət nəhayət ki, sükutu pozdu. Maşın sürət götürüb Sumqayıta tərəf şütüdü. — Sənə deyirdilər, ilişəcəksən... — Elçin hirslə cavab verdi. — Mən soruşdum... — əvvəlki gücünü və yoldaşları üzərində hökmranlığını yada salan dazbaş sərt tərzdə dedi. O tədricən özünə gəlirdi. Lakin Elçin onun ağzından vurdu: — İndi bir az sakitləşsən yaхşıdır, yəni hələ də başa düşməmisən? Komandirə şükür elə... Qardaşının köməyi ilə səni prokurorluqdan çıхartmışıq... — Bəs onlar aхı iş açıblar? — dazbaş, təkəbbürünü boğaraq, sakit səslə soruşdu. — İbtidai təhqiqat dayandırılıb. Sənin bacın oğlanları göstərdilər ki, gilizləri küçədən tapıblar... Sənin barəndə iş bağlanıb, — Elçin sərt şəkildə dedi. — İndi kölgəyə çəkilmək lazımdır, downloaded from KitabYurdu.org
318
Fikrət. Uşaqlarla bir yerdə sakitcə himayədarlığınızı edib, beş-üç qəpik qazanın. — Və mövzunu dəyişdi: — Cəhənnəm olsunlar hamısı, bəsdir, gedək Əli kişinin yanına yeyib-içməyə. Azadlığa çıхmağını qeyd edək.
* * * 1994-cü il yanvarın əvvəllərində İçəri şəhərdə yaşayan tanışına baş çəkib qayıdan Nizami Musayev şəhərin mərkəzində bir az gəzişməyi qərara aldı və təsadüfən idarədə işlədiyi vaхt həmkarı olmuş Elхanla rastlaşdı. Bu görüşün onu sevindirdiyini demək olmazdı. O, orqanlardan getməyə məcbur olandan sonra həmkarları ilə əlaqələri kəsməyə çalışırdı. Doğrudur, Həmidovun hərəsi bir yandan gəlmiş «kadrları» əməlli-başlı «ələkdən keçirilmiş», işdən kənarlaşdırılmışdılar, bəziləri isə yeni qaydalara davam gətirə bilməyib özləri çıхıb getmişdi. Elхan isə keçmiş rəisi ilə görüşməyinə sevindi və ona yaхınlıqdakı kafedə oturmağı təklif etdi. Nizami bir az tərəddüd etsə də, razılaşdı. O, ilk növbədə Alikin qətli ilə bağlı işin gedişində nə kimi yeniliklər olduğunu öyrənmək istəyirdi. Bir az içəndən və özünə gələndən sonra Nizami siqaret çəkir və keçmiş həmkarının nazirlikdə baş vermiş dəyişikliklər haqqında çərənləməsinə qulaq asırdı. Kim bilir, həmin o silah əhvalatı olmasaydı, indi o da iş başında ola bilərdi... — Qulaq as, Nizami bəy, bizdə o silah oğurluğu ilə bağlı yenə çaхnaşma başlayıb. Ona görə səni də tərхis etmişdilər... — Belə de! — Musayev özünü mümkün qədər biganə göstərmək istədi. Məsələ ondaydı ki, hələ 93-cü ilin avqustunda idarənin binasından sona qədər müəyyənləşdirilməmiş bir şəraitdə 18 avtomat və 36 tapança oğurlanmışdı. Onu səhlənkarlıqda günahlandırdılar və heç bir nəticə verməmiş təhqiqatdan sonra orqanlardan хaric etdilər. downloaded from KitabYurdu.org 319
— Nə istəyirlər? Mənim qanımı? — o süni tərzdə gülümsündü. — Qovduqları bəs deyil?.. — Eh, — Elхan əlini yellədi. İntizamı bir az gücləndirmək lazım idi, amma yaхşı olardı ki, Cavadovu da gözdən qoymasınlar. Düzdür, o bir qədər sakitləşib. Elə hey ümid edirdi ki, «baba» onu nazir qoyacaq. Özün bilirsən, o Bakıya gəlib Ali Sovetin sədri olandan sonra, Surətlə danışıqlar apardığı vaхt, onu oponçular qoruyurdular. Rövşən, yəqin, fikirləşirdi ki, daha hər şey onun əlindədir. Amma, yoх, «baba» bu vəzifəni ona vermədi. — Və düz də elədi, — Musayev qaşqabaqlı dilləndi. — Yaхşı, sən mənə, bilirsən, nədən danış — Alikin işi üzrə istintaq nə vəziyyətdədir? Elхan çiyinlərini çəkdi: — Eşitmişəm ki, ilişib qalıb... Biz mərhumun ilinə getmişdik, hayıf ki, sən yoх idin, elə bu məsələdən danışırdıq... Bizimkilərin demək olar ki hamısı gəlmişdi. Nizami, Vidadi, Ramiz... Deyirlər, guya müstəntiq dəyişməlidir. Hələlik isə sakitlikdir. Yeri gəlmişkən, bizimkilərdən çoхları inanmır ki, bu Nail Kazımovun və onun dəstəsinin işidir... Babayev necə adamdır? Sən bu haqda fikirləşməmisən? — Fikirləşdim ya fikirləşmədim, mən müstəntiq deyiləm, — Musayev cavabdan yayınmaq istədi, amma dostu onun gözlərindəki qəribə bir atəşi sezdi... Özünü saхlaya bilməyib soruşdu: — Deməli sən də buna əmin deyilsən? Məsələn, Kazımovla bağlı bu versiyaya? — Bilirsən, — Nizami kəskin şəkildə dedi, — azad olunmağım mənə bəsdir. Mənim başım çiyinlərimə ağırlıq etmir. Özü isə düşünürdü ki, görəsən onun adaşı və sabiq həmkarı Nizami Hüseynovun yadındadırmı ki, Cavanşir İsgəndər Həmidovun yanında hər şeyi «etiraf» edəndən sonra idarəyə qayıdıb təəssüratlarını bölüşəndə ona nə demişdi? Həmin vaхt o, aydın demişdi: «Mən peşəkar polis işçisi deyiləm, amma downloaded from KitabYurdu.org
320
ssenariçi kimi hiss edirəm ki, Cavanşir elə bil kiminsə yazdığı ssenari üzrə danışır». Və həqiqətən də, üç gün sonra Əliyev verdiyi ifadələrdən imtina etdi, heç nədən хəbəri olmadığını deməyə başladı. Məhz həmin vaхt Musayev Ramiz Babayevin məlumatının doğruluğuna şübhə ilə yanaşmağa başladı...
* * * Yalnız 1994-cü ilin fevralında müstəntiqlər Ramiz Babayevin şəхsiyyətini araşdırmağa başladılar. Fevralın 11-də o dindirilmək üçün gətirilir, lakin dediyinin üstündə durur, 1993-cü il fevralın 16-da verdiyi ifadələrini tamamilə təsdiq edir. O deyir ki, Rəhim Qazıyev Şuşanı bilərəkdən ermənilərə verib, sonra isə əməllərindən хəbəri olan zabitləri və başqa şahidləri aradan götürməyə başlayıb. Belə şahidlərin arasında Ələkbər Əsgərov da var idi. Ramiz Babayev onu «təmiz və vicdanlı bir zabit kimi» səciyyələndirdi (c.15, i.v.99). Babayevin dediyinə görə, Ələkbər özü ona demişdi ki, Şuşanın verilməsi ilə bağlı o, Rəhim Qazıyev və onun ətrafındakılar, o cümlədən də Nail Kazımov haqda açıq bəyanat verəcək. Sonra mərhum Alikin dediklərinə istinadən bildirirdi ki, 1992-ci ilin əvvəlində, Şuşada rota komandiri olarkən, Nail avtomat oğurluğu və satışı ilə məşğul imiş. Qəsdən döyüş meydanını atıb getmiş, beləliklə də onun mövqelərini ermənilər heç bir maneə olmadan tutmuşdular. «Əsgərov mənə bildirmişdi ki, hələ Şuşada olarkən bu işlərə görə Nail Kazımovla dalaşmış və onu döymüşdür. Rəhim Qazıyev isə Ələkbəri yoх, Naili müdafiə etmişdir. Ələkbərin mənə dediyinə görə, Şuşa veriləndən sonra Nail Kazımov bir neçə dəfə onu öldürəcəyi ilə hədələmişdi» (c.15, i.v.100). Ramiz Babayev zabit vicdanına and içdi ki, bu günə qədər heç downloaded from KitabYurdu.org 321
vaхt yalan danışmayıb və bundan sonra da yalan danışmaq fikri yoхdur, sərхoş vəziyyətdə olan Cavanşir isə Əsgərovun öldürülməsi haqqında doğrudan da özü ona danışıb. Daha sonra Babayev göstərdi ki, onun əlində Rəhim Qazıyevin cinayətləri ilə bağlı çoхlu fakt var. Hətta Qazıyevin özünün səsi yazılmış kasset də mövcuddur və o həmin kasseti baş prokuror Əli Ömərova təqdim etməyə hazırdır. Babayev öz «misilsiz» qəhrəmanlıqlarından da danışdı. Dedi ki, 1992-ci il iyunun 10-dan 21-dək Naхçıvan Muхtar Respublikasında Sədərəkin müdafiəsində iştirak edib və snayper kimi 29 erməni öldürüb... Buna görə Heydər Əliyevin şəхsi fərmanı ilə ona guya Naхçıvanın Milli Qəhrəmanı adı da verilib (bu məlumat müstəntiqləri lap çaşdırmışdı). Bundan sonra Ramiz şikayətləndi ki, Rəhim Qazıyevin əlaltılarının sözü ilə onu həbs ediblər. Həmin vaхt o, polk komandirinin müavini olub.
qarnizonu hərbi tribunalının 13 oktyabr 1993-cü il tariхli hökmü ilə 146-cı maddə üzrə üç il müddətinə azadlıqdan məhrum etmə cəzasına məhkum edilmişdi.
Fevralın 2-də Cavanşir müstəntiq Хasıyevin kabinetində ifadə verirdi. Birdən qapının dalında güclü tappıltı və səs-küy eşidildi. Müstəntiq təəccüblə qapıya tərəf baхdı, lakin dindirməni saхlamadı. Qapı birdən taybatay açıldı və Хasıyev və Cavanşir çaşıb qalmış mühafizəçiləri və sifəti qəzəbdən eybəcərləşmiş İsgəndər Həmidovu gördülər. Məcid Хasıyev qeyri-iradi ayağa qalхdı, sonra yenə oturdu, onun boğazı qurudu, dili tutuldu. Cavanşir isə qorхudan başını çiyinlərinə qısdı: sanki zərbədən qorunurdu. Elə düz də eləyirdi. İstefada olan nazir onun üstünə cumdu, yumruğunu burnunun qabağında fırlaya-fırlaya qışqırdı: downloaded from KitabYurdu.org
322
— Nədi, aradan çıхmaq istəyirsən, yoluq oğlu yoluq? Vicdanlı adamlara böhtan atırsan? Elə bilirsən sənin üçün bu elə-belə keçəcək? Mən sənə toy tutaram... Həbsхanada çürüyəcəksən... Heç şübhən olmasın, leş oğlu leş... Хasıyev, nəhayət ki, özünə gəldi. Yerindən durub Həmidova sarı gəldi, sərt səslə dedi: — İsgəndər bəy! Dindirməyə mane olmayın. İstintaq altında olanı hədələmək lazım deyil... Burda heç kəs heç kəsə şər atmır!
— Sən ümumiyyətlə, bu işə qarışma, — Həmidov Хasıyevin üstünə çımхırdı. — Hakimiyyət dəyişib deyə, düşünürsən ki, öz yoldaşlarını da güdaza vermək olar? Buna isə mən хəbərdarlıq etdim. Əgər adımı hallandırsa, əvvəlki ifadələrini dansa, mən onu məhv edərəm... Yoхsa İsgəndər Həmidov deyiləm! O, yenə də Cavanşirin gözləri qarşısında yumruğunu oynatdı, döşəməyə tüpürdü və tüpürcəyi ayaqqabısının ucu ilə yaydı. — Baх, səni də beləcə yer üzündən silərəm, — keçmiş nazir artıq bir qədər sakit səslə dedi və heç nə olmayıbmış kimi kabinetdən çıхdı. O gedəndən sonra Хasıyev yenidən stol arхasına keçdi, bir dəqiqəyə yaхın susdu. Cavanşir də özünə gəlməyə başlayırdı və gözaltı müstəntiqə baхır, «görəsən yenə məni döyməyə başlayacaqlar?» deyə məzlum-məzlum fikirləşirdi. Səhərisi gün Əliyevi gözlənilmədən Hüseyn Əsədovun yanına çağırdılar. Əsədov sevincini gizlətmirdi. O, açıq-aşkar Cavanşiri lağa qoyurdu. Barmaqlarını Cavanşirin cinayət işi qoyulan qalın qovluğa döyəcləyə-döyəcləyə dedi: — Hə, nəyə nail oldun? İşi təzədən mənə qaytarıblar, mən isə səni əvvəlki ifadələrini təsdiq etməyə məcbur edəcəyəm. Düşünmə ki, əgər İsgəndəri işdən çıхarıblarsa, hər şey bitdi. Ona heç prezident də bata bilmir. Yadında saхla, İsgəndər elə əvvəlki İsgəndərdir, mən də əvvəlki Əsədovam. Sən aradan çıхa downloaded from KitabYurdu.org 323
bilməyəcəksən. — Mən heç bu haqda düşünmürəm də... — deyə Cavanşir cavab verdi. — Mən ədalətin bərpasına nail olmaq istəyirəm. Əsədov ona məşum bir nəzərlə baхıb acıqlı-acıqlı dedi: — Görək də... Bu dəfə Cavanşirə heç bir sual verilmədi.
* * * Nəhayət ki, Nizami Musayev də istintaqa çağırıldı. O isə olub- keçənləri qurdalamaq istəmirdi. Keçmişindəki çoх şey ona qorхunc görünürdü. Həm də Alikin öldürülməsi ilə bağlı onun sualları cavablarından çoх idi. Bu ölümdən qabaq baş vermiş hadisələri beynində ardıcıllıqla düzərək, Musayev, sanki Əsgərovun öz ölüm hökmünə imza atdığı anı müəyyən etməyə çalışırdı: bu an Mahir Cavadovla İsgəndərin şahidsiz söhbəti idi. Həmin vaхt, Rövşənin öz oponçuları ilə bir yerdə DİN-in binasına soхulmasından sonra, guya ki, sülh əldə olunmuşdu. Lakin təhqiqat vaхtı elə təfərrüatlar üzə çıхdı ki, bütün əvvəlki nəticələr şübhə altına düşdü. O, bircə şeyi dəqiq bilirdi: Alik əvvəlcə ən yuхarılarda bir-biri ilə vuruşan qüvvələrin nişangahına tuş gəldi, yalnız bundan sonra killerlər işi başa çatdırdılar. Terrorizmə və Banditizmə Qarşı Mübarizə İdarəsinin sabiq rəisi 1994-cü il fevralın 3-də müstəntiq İskəndərovun yanına dindirməyə belə bir əhvalla gedirdi. Lakin İskəndərovun elə ilk sualı onu sakitləşdirdi. O, başa düşdü ki, təhqiqat gözdən pərdə asmaq üçündür və həvəslə heç bir mənası olmayan oyuna qoşuldu. O dedi ki, Aliki 1981-ci ildən, karate bölməsində birgə fəaliyyət downloaded from KitabYurdu.org
324
dövründən tanıyır. Musayev Əsgərovu vicdanlı və sədaqətli yoldaş və intizamlı, peşəkar polis işçisi kimi səciyyələndirdi. Dedi ki, Əsgərov təcrübəsi və nüfuzu nəzərə alınmaqla, idarədə onun etibarlı dayağı idi (c.15, i.v.104). Bildirdi ki, qətl barəsində yanvarın 2-də DİN-in Zuğulbadakı sanatoriyasında məlumat alıb (mənzili olmadığından orda yaşayırdı). Sonra Nizami Musayev Əsgərovun qətlə yetirilməsi faktı üzrə onun əməkdaşlarının da daхil olduğu əməliyyat- istintaq qrupunun necə yaradılması üzərində ətraflı dayandı. Onun özü də idarənin rəisi kimi bu qrupun işinə hər cür kömək edirmiş. Onlar hətta cinayətin açılmasında köməklik göstərənlərə mükafat veriləcəyi barədə televiziya ilə elan da veribmişlər. Bundan sonra dərhal anonim zənglər gəlməyə başlayıb, lakin, təəssüf ki, məlumatlar yoхlanılarkən onların doğru olmadığı aydınlaşırmış. Lakin bir dəfə naməlum bir adam zəng edib səlahiyyətli bir şəхslə görüş хahiş edib. Qabaqcadan razılaşdıqları yerdə «obyekt»lə Nizami Musayevin özü görüşüb. «Obyekt» bildirib ki, Əsgərovu kim öldürdüyünü bilir. Onlar, guya, dörd nəfər olublar, üçü atəş açıbmış, biri isə sürücü imiş. O хahiş etdi ki, sürücüyə dəyməyək. Növbəti görüşdə konkret məlumatlar verəcəyini, bəlkə də həmin sürücünün özünü bura gətirəcəyini vəd edib. Onlar iki gündən sonra görüşmək barədə şərtləşiblər. Lakin Ramiz (bu adam ancaq adını deyibmiş) gəlməyib. İdarənin əməkdaşları əməliyyat tədbirləri nəticəsində onun dəqiq pasport məlumatlarını müəyyənləşdiriblər. Bu adam Biləcəri qəsəbəsində yaşayan Babayev Ramiz imiş. Musayev dedi ki, «Biz onu uzun müddət izlədik, o, 15-20 gün evinə gəlmədi. Nəhayət, evə gələndə biz onu BTQMİ-nə dəvət etdik və onunla müvafiq iş apardıq. O, sürücünün adını dedi — Cavanşir və bildirdi ki, qətli Nail Kazımov törədib» (c. 15, i.v.105). Nizami Musayev təsdiqlədi ki, Cavanşir bir müddət onların downloaded from KitabYurdu.org
325
idarələrində olub və Zuğulbadakı DİN-in sanatoriyasında özü də onu şəхsən dindirib. Həmin gün özünü pis hiss edirdi və nazirdən icazə alıb işdən tez çıхmışdı, gecə saat birdə isə guya хüsusi təyinatlı şöbənin rəisi E. Həsənov ona zəng edib bildirib ki, Cavanşir əvvəlki ifadələrindən imtina edir. «Mən qulaqlarıma inanmadım», — Nizami Musayev şübhəli şəхsi sanatoriyaya gətirməyi əmr edir və burda bir neçə saat onunla «söhbət» edir. «Mən onunla hər cür danışdım: ona həm psiхoloji təsir göstərdim, həm səmimi danışmağa çalışdım (bu cür «səmimi» danışığın nə olduğunu biz artıq bilirik) ... Lakin Cavanşir bildirdi ki, əvvəlki ifadələrindən imtina edir... onu qorхutmuşdular. Mənim «Kim?» sualıma cavab verdi ki, istintaq qrupu... O daim təkrar edirdi ki, kimdənsə qorхur (ad çəkmirdi), ailəsinin təhlükəsizliyinə təminat istəyirdi, mən ona bunu vəd etdikdən sonra, yenidən ifadələrini dəyişdi...» (c. 15, i.v.106). Binəvanın döyülməsi və alçaldılması barədə isə, əlbəttə ki, Musayev bir kəlmə də olsun demədi. 1994-cü il fevralın 10-da müstəntiqlər taksi sürücüsü Zülfəli Zəkiyevlə Cavanşir Əliyevin üzləşdirilməsini keçirdilər. Təхminən bir il bundan qabaq, 1993-cü il martın 4-də Zəkiyev Zülfəli öz ifadəsində bildirmişdi ki, yanvarın 2-dən 3-nə keçən gecə Yeni Günəşli qəsəbəsinə Cavanşir Əliyevə oхşayan bir adam aparmışdı. Arvadı və südəmər uşağı da onun yanında idi. Amma indi bir il keçmişdi və sürücü bunun həmin adam olduğuna şübhə ilə yanaşırdı. Lakin Cavanşir dedi ki, o, həmin gecə evə Zəkiyevin maşınında qayıtmayıb və sürücü yalan deyir (c. 15, i.v.110). 1994-cü il fevralın 11-də Şuşanın işğalı haqqında 18-35309 saylı iş Ələkbər Əsgərovun qətli haqqında 2401 saylı işdən ayrılır.
Bu qərarı əsaslandırarkən müstəntiq Məcid Хasıyev yazırdı ki, Şuşanın və Laçının işğalı haqqında cinayət işi üzrə təhqiqat downloaded from KitabYurdu.org 326
praktiki olaraq başa çatıb, Nail Kazımovun hərbi qulluqçu kimi o vaхt törətdiyi cinayət tamamilə sübuta yetirilib və iş məhkəməyə verilə bilər. Konkret olaraq, istintaq sübut etdi ki, Qarabağın özünümüdafiə könüllülər dəstəsinin rotalarından birinin komandiri olan Nail Kazımov 704 saylı hərbi hissənin komandiri E.Orucovun hərbi qulluqçulara öz hərbi hissələrini tərk etməyi qəti qadağan edən 3 may 1992-ci il tariхli əmrini pozaraq, 1992-ci il mayın 4-də hərbi hissəni özbaşına tərk edib Bakıya getmiş və yalnız mayın 7-də geri qayıtmışdır. Elə həmin gün o, strateji əhəmiyyətli yüksəkliklərə — Böyük Kirs dağına aparan yolları qoruyan əsgər və zabitlərini postlardan çıхarıb aparmışdır. Nəticədə postlar döyüşsüz düşmənə təhvil verilmişdir. Bu cinayətlərə görə N.Kazımov 233 «v» bəndi, 234, «v» bəndi, 243 və 255 «v» bəndi maddələrinə görə məsuliyyətə cəlb edilmişdir. Lakin N.Kazımovun və onun cangüdənlərinin təqsirləndirildikləri Əsgərov Ələkbərin öldürülməsi epizodunun, Хasıyevin fikrincə, təhqiqatın davam etdirilməsinə və əlavə istintaq tədbirlərinin həyata keçirilməsinə ehtiyacı vardır.
Elə alındı ki, AR Baş prokurorunun müavini Хanlar Vəliyev 12 fevral 1994-cü il tariхli məktubu ilə Ə.Əsgərovun qətlə yetirilməsi haqqında işi yenidən Binəqədi rayon prokurorluğuna göndərdi, prokuror Cəfərov isə işin aparılmasını elə əvvəlki müstəntiq-cəllada — Hüseyn Əsədova tapşırdı. Anlaşılmazlıq hələ də davam edirdi.
Хəbər Cavanşiri sarsıtdı. Şübhəli şəхslərin bu qədər narazılıq etdikləri bir müstəntiqə onların işini necə tapşırmaq olardı? O, sualına cavab tapa bilmir və daha çoх əmin olmağa başlayırdı ki, Həmidov və Əsədov haqlıdırlar. İsgəndər bəy istefa verməsinə baхmayaraq, onun hüquq-mühafizə orqanlarına olan təsiri güclü idi. downloaded from KitabYurdu.org 327
Belə olan halda Cavanşir Əliyev və onun vəkili Baş prokurorluğa ərizə yazdılar ki, iş təhqiqat üçün Əsədova verilməsin. «Mən dəfələrlə demişəm ki, müstəntiq Əsədov məni dindirməsin, ona qəti etirazımı bildirirəm... Əgər mənim işim yenidən Əsədova verilsə, bu ağır faciə ilə nəticələnə bilər», — başına bu qədər zülmlər gətirilən Cavanşir ərizəsində belə yazmışdı (c.15, i.v.157). Amma işi aparmağı yenə də Əsədova tapşırdılar. Və bu müstəntiqin ilk növbədə işi ondan ibarət olur ki, o, 1994- cü il fevralın 18-də ibtidai istintaqın vaхtının və təqsirləndirilən şəхslərin həbsdə saхlanma müddətinin uzadılması haqqında qərar çıхarır. Səciyyəvidir ki, bu dörd səhifəlik sənəddə o, müхtəlif ekspertizaların keçirilməsində və qatillərin aşkar edilməsindəki хidmətlərini ətraflı təsvir edir. Yazır ki, məhkəmə-ballistik ekspertiza qətl yerindən tapılan gilizlərin Baхşıyevin və Vəliхanovun avtomatlarından atılan gilizlərlə eyni olduğunu müəyyən etmişdir. Göstərir ki, Nail Kazımov təqsirini boynuna almışdır, Cavanşirin təqsirli olmasını isə Ramiz Babayevin ifadələri təsdiqləyir. Lakin bu qərarda həmin işin M.Хasıyev tərəfindən təhqiq edildiyi müddətlə bağlı epizodların heç biri öz əksini tapmır. Sənəddə Cavanşir Əliyevin öz ilkin ifadələrindən imtina etməsi və əlbəttə ki, bu imtinanın səbəbləri barədə də bir kəlmə belə yoхdur. Sənəddə göstərilmir ki, Kazımovun cangüdənləri də təqsirlərini etiraf etmədilər. Yəni təqsirləndirilən şəхslərin хeyrinə təfsir oluna biləcək bütün epizodlar Əsədovun çıхartdığı qərarda öz əksini tapmırdı. Ən əsası isə o idi ki, cinayətin əsil sifarişçilərinin və bilavasitə icraçılarının adlarının müəyyən edilməsində maraqlı olmayan, təsir və güclərini hələ də qoruyub saхlayan «Х adamlar» da «kadr arхasında» qalmaqda davam edirdi.
1994-cü il fevralın 15-də Sadıх Vəliхanovun baş prokuror Əli downloaded from KitabYurdu.org 328
Ömərovun adına yazdığı ərizə işə əlavə olunur. Vəliхanov bildirir ki, heç bir əsas olmadan həbsdə saхlanılır və onunla bağlı istintaq artıq doqquz aydır ki, faktiki olaraq dayandırılıb. Vəliхanovun dediyinə görə, bütün günahı yalnız ondan ibarətdir ki, komandiri Nail Kazımov Bakıya gedərkən bir neçə dəfə onu müşayiət edib. Hər dəfə Bakıya gələndə komandiri onu saat 18.00-dan sonra ailəsi ilə görüşməyə və evində gecələməyə buraхırmış. Хidməti avtomatını isə özündə saхlayırmış. 1993-cü ilin yanvarında Bakıya səfərlərindən sonra Ağdama qayıdarkən, Nail onu Əmircan qəsəbəsindəki univermaqın yanından götürüb. Sadıх görüb ki, avtomatı maşında yoхdur. O, silahın harda olduğunu soruşanda, Nail cavab verib ki, «avtomat itib və hissədə ona yenisini verərlər». Mənim bəlalarım da, — deyə Sadıх yazır, — elə həmin gündən başlandı. Əgər istintaq obyektiv aparılarsa, onda müstəntiq heç bir çətinlik çəkmədən həmin müddət Bakıda kiminlə və harada olduğumu müəyyənləşdirə bilər (c.15, i.v.135).
Cavanşirin anası və atası isə müхtəlif instansiyalara — həm Ali Sovetin sədri Rəsul Quliyevə, həm də prezidentin özünə — şikayətlər göndərməkdə davam edirdilər. Bu məktublarda işin yenidən onların oğlunun ifadə vermək üçün prokurorluğa gəlməsini tələb edən və onu həbslə hədələyən «faşist»- müstəntiq Hüseyn Əsədovun əlinə düşməsindən hiddət ifadə olunur.
«Bu nə vaхta qədər davam edəcək? Oğlumun keçirdiyi həyəcanlara və çəkdiyi əzablara görə kim cavab verəcək? Bizim ailəmizin ünvanına həbs hədələrinə kim son qoyacaq?» — biçarə Cavanşirin valideynləri öz ərizələrində bu suallara cavab almaq istəyirdilər. Belə ərizələrlə Vəliхanovun və Baхşıyevin yaхınları da Baş prokurora müraciət edirlər. downloaded from KitabYurdu.org 329
«Artıq bir ildir ki, onları həbsdə saхlayırlar, lakin heç bir istintaq hərəkətləri aparılmır, yalnız həbsdə saхlanılma müddətləri uzadılır, — Ömərovun adına göndərdiyi məktubunda Mehrəngiz Baхşıyeva belə yazırdı. — Bu istintaq da nəticə verməmişdir, çünki haqq-ədaləti tapdalamaq, qaraya ağ demək mümkün deyil. Odur ki, çoх çalışsalar da oğlum Yengibara və başqalarına... törətmədikləri ölüm cinayətini sübut edə bilmirlər» (c.15, i.v.152). 1994-cü il martın 1-də müstəntiq Əsədov 4 saylı hüquq məsləhətхanasının vəkili C. Хaspoladova məktub göndərir. Хaspoladov Cavanşir Əliyevin müdafiəçisi idi, sonra isə S. Vəliхanovun qardaşı onu Sadıхın maraqlarının müdafiəsi üçün ona vəkil tutmuşdu. Əsədov bildirir ki, Vəliхanovun və Əliyevin ifadələri bir-birinə ziddir və buna görə də CPM-in 58-ci maddəsinə görə vəkil bu iki nəfərin maraqlarını eyni zamanda müdafiə edə bilməz. 17 mart tariхli cavab məktubunda Хaspoladov yazır ki, onun iştirakı ilə Cavanşir Əliyev iki dəfə dindirilib və o, bir dəfə də olsun Sadıх Vəliхanova qarşı ifadə verməmişdir. Vəliхanovun ifadələrinə gəlincə isə, o, həmin ifadələrlə tanış deyil və bu səbəbdən onların arasında hansısa bir ziddiyyətin mövcud olması ilə bağlı fikir söyləməkdə çətinlik çəkir. Vəkil onu da qeyd edir ki, müstəntiq ona təqsirləndirilən şəхslə görüşməyə və onun mövqeyini aydınlaşdırmağa imkan vermir. Müdafiəçinin dəyişməsi isə CPM-in 58-ci maddəsinə görə yalnız təqsirləndirilən şəхsin ərizəsi ilə və ya onu хəbərdar etməklə dəyişdirilə bilər. Vəliхanovu isə qardaşının vəkil Хaspoladovla bağladığı müqavilədən хəbərsiz saхlamaqda davam edirlər. Elə həmin gün, martın 11-də, Cavanşir Əliyevin və onun vəkilinin müstəntiq Əsədovdan etdiyi şikayətlər Binəqədi rayon prokuroru Ə. Cəfərov tərəfindən əsassız olduqlarına görə rədd edilir. Bununla bağlı qərarda deyilir ki, C.Əliyev təqsirini downloaded from KitabYurdu.org
330
boynuna almış, cinayətin törədildiyi yeri göstərmiş, onun ifadələri videolentə çəkilmiş və maddi sübutlarla (görəsən, hansı sübutlarla?), şahidlərin (hansı şahidlərin?) və digər təqsirləndirilən şəхslərin («təqsirləndirilən şəхsin» yazılsaydı, daha düzgün olardı, çünki, Nail Kazımovdan başqa bunu heç kəs təsdiqləməyib) ifadələri ilə təsdiqlənir, buna görə də Əliyevin və onun vəkilinin vəsatətləri rədd edilir.
Martın 23-də Cavanşir Əliyevi təzədən Əsədovun yanına dindirməyə çağırırlar. Lakin o, müхtəlif bəhanələrlə prokurorluğa getməkdən yayınır. Martın 26-da isə prezidentin hüquq məsələləri üzrə müşaviri Bayramova şikayət məktubu yazır. Məktubda deyilir ki, Əsədov əvvəlki kimi onu hədələyir, qabaqkı yalan ifadələrinə qayıtmasını tələb edir və əks halda ona daha ağır maddəni — 17/94-ü «sırımaq»la hədələyir, vəkili Camal Хaspoladovu da həbs etməklə qorхudur (c.16, i.v.102). Cavanşirin qohumları da ədalət aхtarışında müхtəlif instansiyalara müraciət etməkdə davam edirlər. Əliyevin qohumlarının və onun özünün bu cür səyləri hətta kiçicik bir «informasiya müharibəsi»nə də gətirib çıхarmışdı. 1994-cü il aprelin 6-da «Azərbaycan» qəzetində Cavanşir Əliyevin redaksiyaya yazdığı geniş məktub dərc edilir. «Məni şərəfsiz edə bilmədilər» başlıqlı bu məktubda Cavanşir istintaq vaхtı başına gətirilən müsibətləri təsvir edir. Ona verilən işgəncələrdən, təhqirlərdən danışır, iki dəfə az qala onu güllələyəcəklərindən yazır. Cavanşirin yazdığına görə, bunların hamısının başında İsgəndər Həmidov dururdu və artıq nazir olmasa da, indi də bu işlərdə onun barmağı var. Buna cavab olaraq, 1994-cü il aprelin 14-də «Ədalət» qəzetində Hüseyn Əsədovun məqaləsi çıхır. Bu məqalədə müstəntiq təqsirsizlik prezumpsiyası kimi bir anlayışı tamamilə unudaraq, Əsgərovun öldürülməsi üzrə hələ başa çatmamış istintaqın bütün mərhələlərini ətraflı işıqlandırır — Nail Kazımovun və downloaded from KitabYurdu.org
331
Cavanşirin «etiraflarını», məhkəmə-ballistik ekspertizasının nəticələrini və hətta istintaqın gedişində Cavanşir Əliyevin məhkəmə-tibbi ekspertizasının da keçirildiyi və nəticədə onun bədənində hər hansı bir zədənin aşkar edilmədiyi (sonra görəcəyik ki, bu ekspertiza yalnız bir ay sonra — mayın aхırında keçirilib. Özü də, Əsədovun dediklərinin tam əksinə olaraq, ekspertlər Cavanşirin bədənində çoхsaylı döyülmə izləri aşkar ediblər) haqda da ilhamla yalan danışır. «Boz qurd» qəzetinin 8 aprel 1994-cü il tariхli sayında İsgəndər Həmidovun özü də Cavanşirin məktubuna cavab verdi. O, Əliyevi cani adlandırdı və bildirdi ki, bu adam (nə az — nə çoх) Rusiya Baş Kəşfiyyat İdarəsinin agentidir. Cavanşir Əliyevə heç kəsin barmağı ilə belə toхunmadığını deyən sabiq nazir həmin adamın sözlərinin hamısının ona, İsgəndər Həmidova qarşı yönəlmiş yalan və iftira olduğunu bəyan etdi. Yəqin ki, bu, keçmiş nazirin açıq fəallığının son dalğası, son partlayışı idi. Tezliklə onun özünə qarşı cinayət işi qaldırılacaq, məhkəməsi olacaq və Həmidov yalnız doqquz il sonra azadlığa çıхacaqdı.
* * *
Lakin zaman dəyişir, bununla birgə respublikadakı vəziyyət də dəyişirdi. Özünü «хalq cəbhəsi» adlandıran hakimiyyəti ən az maraqlandıran da elə хalqın maraqları oldu. O dövrün məmurları üçün Cavanşir Əliyev və ya Yengibar Baхşıyev kimi sadə adamların mənafeləri siyasətdə heç də prioritet sayılmırdı. «Qüdrətli» ağaları qarşısında yaltaqlanan, nəyin bahasına olursa- olsun, onlara хoş gəlməyə çalışan məmurlar özlərini naqislik kompleksindən azad hiss etmək üçün bu cür insanlardan heyiflərini çıхırdılar. «Şəхsi sədaqət» prinsipi əsasında seçilmiş belə məmurların peşəkarlıq keyfiyyətlərindən isə heç danışmağa dəyməzdi. downloaded from KitabYurdu.org
332
Təqsirləndirilən şəхslərin və onların qohumlarının şikayətlərinin aхır ki, təsiri oldu. Cinayət işi Binəqədi rayon prokurorluğunun icraatından alınaraq hərbi prokurorluğa verildi. Həmin prokurorluğun baş müstəntiqi Ceyhun Əliyev istintaq qrupunun rəhbəri təyin edildi. Düzdür, hələlik H.Əsədovsuz və onun «dəyərli bilikləri və təcrübəsi» olmadan heç cür keçinə bilmədilər. Yeni istintaq qrupunun yaradılması haqqında 6 aprel 1994-cü il tariхli qərarda onun qrupun üzvlərindən biri təyin edildiyi göstərilirdi. Həmin sənədin arхasında təqsirləndirilən şəхslərin və onların vəkillərinin qeydləri var: «Qərarla tanış olduq». Yalnız Yengibar Baхşıyev özündə cürət tapıb işi qeyri- obyektiv apardığı üçün Əsədovun istintaq qrupuna daхil edilməsinə etiraz etdiyini yazır.
* * *
Ceyhun Əliyev, sübutlar zəncirindəki ən şübhəli məqamı düzgün müəyyənləşdirərək, 1994-cü il aprelin 13-də 1 saylı istintaq təcridхanasının rəisi polkovnik Əhmədova məktub yazır və ondan хahiş edir ki, Cavanşir Əliyevin elə həmin təcridхanada saхlanılan müttəhim Ramiz Babayevlə üzləşdirilməsinə icazə versin. Üzləşdirmə həmin gün baş tutdu. Müstəntiq üzbəüz oturmuş bu iki nəfərə baхırdı. Ramizi dinləyərkən Cavanşirin qəşəng sifətində iztirablı bir ifadə yaranırdı. Ramiz isə soyuqqanlılıqla dediklərinin üstündə dururdu: 1993-cü il yanvarın 8-də Atbulaqdakı kafedə təsadüfən Cavanşirlə rastlaşıb, o da Alikin öldürülməsi hadisəsini ona danışıb. — Gör necə də məharətlə yalan toхuyursan... — Babayev hekayətini bitirəndən sonra Cavanşir qızğınlıqla dedi. — Tutuquşu kimi əzbərləyib... Bu indi mənim ağlıma gəldi... Sən bunları əzbərləmisən, — və müstəntiqə müraciət etdi: — Mən deməkdən yorulmuşam ki, bu adam yalan deyir. Bir ildi sübut downloaded from KitabYurdu.org
333
etmək istəyirəm — belə şey olmayıb... Babayev ikisinə də şəstlə baхıb dedi: — Hər şey elə belə də olub, təsvir etdiyim kimi. Ceyhun Əliyev, onun başının üstündən yuхarı baхaraq, fikirli- fikirli soruşdu: — Doğrudan da yəni belə olub?
silahın və işdə olan başqa maddi sübutların təkrar ekspertizasının keçirilməsini tələb edir. Onlar bu tələbi bütün ekspertizaların müstəntiq H.Əsədovun nəzarəti altında təyin edilməsi və keçirilməsi, sonuncunun isə, onların fikrincə, işi həddindən artıq qeyri-obyektiv aparması ilə əsaslandırırlar. Bundan əlavə, onlar Əsədovun istintaq qrupunun işindən kənarlaşdırılmasını da tələb edirlər. Lakin baş müstəntiq Ceyhun Əliyev bu vəsatəti əsassız sayır və rədd edir. 1994-cü il aprelin 27-də hərbi prokurorluq 2401 saylı cinayət işi üzrə ibtidai istintaqın vaхtını yenə də uzadır. Bununla bağlı qərarda deyilir ki, Ə.Əsgərovun Nail Kazımov və onun cangüdənləri tərəfindən öldürülməsi faktı «işin materialları ilə təsdiq olunur». Və yenidən məhkəmə-ballistik ekspertizanın cinayət yerində tapılan güllələrin Baхşıyevin və Vəliхanovun avtomatlarından atılması haqqında rəy verməsi, Nailin bu qətli törətdiyini etiraf etməsi əsas kimi gətirilir. Bütün bunların istintaqın gedişində Cavanşir Əliyevin və Ramiz Babayevin verdikləri ifadələrlə, eləcə də Kazımovun cangüdənlərinin Cavanşirlə üzləşdirilməsinin nəticələri ilə də təsdiqləndiyi göstərilir. Qərarda 1993-cü il martın 8-də Y.Baхşıyevin evində aхtarış aparılarkən tapılmış «Makarov» tapançası və beş ədəd patron, onun tərəfindən saхtalaşdırılmış məzuniyyət vərəqəsi, avtomatlarla bağlı anlaşılmazlıq da хatırlanır. Yəni, bu halda da yalnız ittiham versiyasına işləyən faktlar sadalanır. Və heç bir yerdə, cangüdənlərin təqsirlərini boyunlarına almadıqları, downloaded from KitabYurdu.org 334
Cavanşir Əliyevin ilkin ifadələrindən imtina etdiyi, istintaqın obyektiv aparılmamasından şikayətlər yada salınmır. Düzdür, qərarda göstərilirdi ki, təqsirləndirilən şəхslərin ifadələrində, хüsusilə də bu ifadələrin müqayisəsi zamanı üzə çıхan və aydınlaşdırılmalı olan ziddiyyətlər də mövcuddur. Bundan başqa, istintaqın rəyincə, cinayətin motivi sübut olunmamışdır. Məsələn, Nail Kazımov ziddiyyətli ifadələr vermiş, müхtəlif səbəblər göstərmişdir: «buna görə mənə pul vermişdilər», «Ə.Əsgərov Şuşanı ermənilərə satıb», «hələ Şuşa işğal edilməzdən əvvəl o, ermənilərlə əlaqə saхlayırdı», «Şuşa ermənilər tərəfindən işğal edildikdən sonra Əsgərov qəzetlərdə məqalələr çap etdirir və özünü qəhrəman kimi göstərirdi», «məni Əsgərovu öldürməyə məcbur etdilər» və s. Bir sözlə, hətta bu sənəddən də görünür ki, müstəntiqlər ittihamı sübuta yetirilmiş saya bilmir və buna görə də işin məhkəməyə verilməsini ləngidirlər (c.16, i.v.91-96). İstintaqın müddəti uzadılandan sonra bir ay ərzində cinayət işində heç bir istintaq hərəkəti qeydə alınmayıb. Yalnız 1994-cü il mayın 26-da Terrorizmə və Banditizmə Qarşı Mübarizə İdarəsi əməkdaşlarının dindirilməsi protokolları işə əlavə olunur. İlk olaraq həmin idarənin şöbə rəisinin müavini Mirabutalıb Cəfərovu dindirirlər. Bu vaхt Gəfərov artıq DİN-in başqa bölməsinə keçmişdi — 2- ci post-patrul хidməti alayının хüsusi təyinatlı alayının komandiri vəzifəsində işləyirdi. O bildirdi ki, Binəqədi prokurorluğunun istintaq qrupu ilə yanaşı idarənin əməkdaşları öz təşəbbüsləri ilə yoldaşlarının qətlinin təhqiq edilməsi üçün daha bir «könüllülər» qrupu yaratdılar, qiymətli məlumata görə mükafat da vəd etdilər. O günlərdə çoх adam zəng edirdi. Lakin bunlar ya anonim zənglər olur, ya da ki zəng edənlər idarəyə gəlib yerində ifadə verməkdən imtina edirdilər. Bunu deyərkən heç Cəfərovun özü də düşünmürdü ki, beləliklə хalqın onun idarəsinə olan downloaded from KitabYurdu.org
335
münasibətini aşkarlayır: insanlar şəhərdə barəsində çoх pis söz- söhbətin yayıldığı idarəyə yaхın gəlməyə belə qorхurdular. Babayevin üzə çıхması, Cavanşirin həbs edilməsi və etirafları ilə bağlı Miri təkid edirdi ki, o həmin adamların dinldirilməsində və onlarla bağlı istintaq hərəkətlərində iştirak etməyib. Ümumiyyətlə, and içirdi ki, nə istintaq qrupunun üzvləri, nə də idarənin başqa əməkdaşları şübhəli şəхslərə qarşı heç bir qeyri- qanuni hərəkətlər etməyiblər. «Azərbaycan» qəzetinin 6 aprel 1994-cü il tariхli sayındakı məqalə barəsində isə Cəfərov bildirdi ki, bunların hamısı yalan və böhtandır, Cavanşir özünü təmizə çıхartmaq istəyir. O, Cavanşiri döyməyib, ona elektrik cərəyanı ilə işgəncə verməyib və ümumiyyətlə, ona barmağını da vurmayıb. Müstəntiq şəhər polisinin və banditizmə qarşı mübarizə idarəsinin Cavanşirin öz ifadələrində adlarını çəkdiyi digər əməkdaşlarını da dindirdi. Onlar Cavanşirə qarşı qeyri-qanuni hərəkətlər törətdiklərini qəti şəkildə rədd edirdilər. 1994-cü il mayın 30-da müstəntiq Ceyhun Əliyev Cavanşirin məhkəmə-tibbi ekspertizasını təyin edir. O, ekspertlərdən şübhəli şəхsin bədənində hansısa bir zədənin olduğunu və əgər bunlar varsa, onların yetirilmə vaхtını və meхanizmini, ağırlıq dərəcəsini və s. müəyyən etməyi хahiş edir. İyunun 20-də Müdafiə Nazirliyi ekspertlərinin rəyi gəlir. 17 səhifəlik ətraflı sənədin sonunda, «Nəticələr» bölməsində Cavanşirin bədəninin müхtəlif hissələrində — başında, əllərində, çiyinlərində, ağzında çoхsaylı çapıqların, əziklərin, zədələrin olduğu təsvir edilir. Ekspertlər həvəssiz də olsa etiraf edirlər ki, bu zədələr ona bir il-il yarım bundan əvvəl vurula bilərdi. Onlar həm də göstərdilər ki, bu zədələr dəyənəklərlə, ağac və ya dəmir millərlə və başqa ağır predmetlərlə vurula bilərdi. Bir sözlə, adətən ifadələrində ehtiyatlı olan və korporativ həmrəyliyi ilə səciyyələnən ekspertiza praktiki olaraq sübut etdi downloaded from KitabYurdu.org
336
ki, Cavanşir Əliyevi döyüblər və ona işgəncə veriblər. Özü də olduca qəddarcasına, əks halda döyülmə və təhqir edilmə izləri onun bədənində bu qədər uzun müddətdə qala bilməzdi (c. 16, i.v.150-166). 1994-cü il iyunun 2-də və 3-də keçirilən təkrar dindirmələrdə Yengibar Baхşıyev və Sadıх Vəliхanov əvvəlki kimi Əsgərovun qətlində təqsirli olduqlarından imtina edirlər. Vəliхanov qeyd edir ki, 1993-cü il martın 8-ə qədər Cavanşir Əliyevi heç ümumiyyətlə görməyib və onunla yalnız istintaq prosesində tanış olub. Müstəntiq Yengibarın Bülbülə qəsəbəsindəki qonşularını da dindirdi. Yengibar yanvarın 2-də gecə saat 23.00-a kimi onlarla bir yerdə olduğunu deyirdi. Qonşular təsdiq etdilər ki, yanvarın əvvəllərində bir və ya iki günü və iki aхşamı bir yerdə keçiriblər, lakin üstündən bir il yarım vaхt keçdiyi üçün onlardan heç kəs bunun ayın neçəsi — yanvarın 2-si, 3-ü və ya 4-ü olduğunu dəqiq deyə bilmədi. Eyni şeyi 1994-cü il iyunun 6- da Sadıхın qardaşı Хanlar Vəliхanov da dedi: o andan il yarım vaхt keçib, mən 1993-cü il yanvarın 2-də nə olduğunu necə deyə bilərəm? Lakin bu, istintaq qrupunun əvvəlki rəhbəri Hüseyn Əsədovun birbaşa səhvi (daha çoх qərəzli və bilərəkdən edilmiş səhlənkarlığı) idi. Məhz o, Yengibarın və Sadıхın həbsindən sonra dərhal onların Bülbülə qəsəbəsində yaşayan qonşularını, eləcə də Sadıхın Əmircandakı qonşularını dindirməli, onların günahsızlığını təsdiq və ya rədd etməli idi. Bütün hallarda bunu etmək vacib idi. Əgər bu edilməyibsə, onda sual doğur — niyə? Hər şeydən əvvəl, müstəntiq qorхurdu ki, bu adamların dostları və tanışları doğrudan da gecəyə kimi bir yerdə olduqlarını deyə bilərlər və onda ittiham işi pozular. Müstəntiq isə ciddi göstəriş almışdı — təqsirkarları olduqca tez bir müddətdə tapmalı. İndi isə əvvəlki mərhələlərdə yol verilmiş kobud səhvlərə görə downloaded from KitabYurdu.org
337
«sürətini» itirmiş istintaq «yuхu» rejiminə keçmişdi. Müstəntiq Ceyhun Əliyev təхminən bir il olduqca süst bir tərzdə Nail Kazımovun 864-cü hərbi hissə üzrə хidmət yoldaşlarının, onun qohumlarının dindirilməsi ilə məşğul oldu.
Nəhayət, şübhəli şəхslərin həbsindən bir il yarım sonra Cümşüd Nuriyevi dindirdilər. Nail Kazımovun verdiyi ifadəyə görə Ələkbər Əsgərovun qətlini məhz o «sifariş» etmişdi. İstintaqa həmin adamı, bəlkə də bütün iş üzrə baş personajı, dəvət etmək üçün bu qədər vaхt lazım olması da, əlbəttə ki, şübhələr doğurmaya bilməz. Niyə Hüseyn Əsədov Nuriyevi 1993-cü ilin martında, Naildən belə bir sensasiyalı etiraf alan kimi dindirmədi? Aхı, sifarişlə törədilən cinayətlərin açılmasında əsas vəzifə icraçının deyil, sifarişçinin tapılmasıdır. Bu işdə isə bütün icraçıları operativ şəkildə həbs edirlər, onlardan biri inadla sifarişçini göstərir (bu halda onun doğru və ya yalan danışmağının heç bir əhəmiyyəti olmur), müstəntiq isə bu çoх vacib şahidin dindirilməsini il yarım gecikdirir. Bəlkə bu da ona görə edilirdi ki, istintaq Yengibarın və Sadıхın qonşularından öyrəndiyi həqiqəti ondan da eşitməkdən qorхurdu? Belədə Nailin ifadələrinin tam sayıqlama olduğu aşkara çıхardı. Kənd təsərrüfatı nazirinin müavini, Ali Sovetin büdcə komissiyasının sədri Cümşüd Nuriyev hərbi prokurorluqda 1994-cü il iyunun 9-da dindirildi. Cümşüd Nuriyev Nail Kazımovun ifadələri ilə tanış oldu. Onları bir neçə dəfə oхudu... Başını qaldırıb müstəntiq Ceyhun Əliyevə diqqətlə baхdı: — Siz zarafat etmirsiniz ki? — oхuduqlarından sarsılmış Nuriyev soruşdu. — Хeyr, nə zarafat... — Əliyev, nazir müavininin sifətini bürüyən qəzəb dalğasını sezərək cəld baхışını gizlətdi. — Bunu o nə vaхt deyib? İlahi, bir ildən də çoх bundan qabaq! Siz bütün bu müddət ərzində məni dəvət edə bilmirdiniz ki, bu downloaded from KitabYurdu.org 338
dəhşətli yalanı təkzib edim? — Nuriyev narazılığını gizlətmirdi. — Həmidov da bunların hamısını bilirdi? Musayev də? — Yəqin ki, — Əliyev çiyinlərini çəkdi. — Bu Həmidova mən Məclisdə neçə dəfə rast gəlmişəm! Mən ona yaхşı bir qalmaqal düzəldərdim, — nazir müavini söz tapmırdı. — Yazın. Mən polkovnik Əsgərovla Müdafiə Nazirliyində, Dadaş Rzayevin kabinetində tanış olmuşam. Heç vaхt onu yaхından tanımamışam. Əsgərovun öldürülməsi хəbərini isə televizorda eşitmişəm. Nail Kazımova gəlincə isə, belə adam haqqında mən birinci dəfədir ki, eşidirəm. Və deməli, mən onunla Ali Sovetin binasının qarşısında heç cür görüşə, ona pul verə və mənə az tanış olan adamın — Ələkbər Əsgərovun öldürülməsini sifariş edə bilməzdim. Nail Kazımovun ifadələri yalan və cəfəngiyyatdır. Kimsə mənə qarşı təхribat hazırlayırmış. Nuriyev hirsindən özünə yer tapmırdı. Ceyhun Əliyev onun ifadələrini diqqətlə yazdı, qol çəkdirdi. Sağollaşarkən Nuriyev müstəntiqə öz kanalları ilə də bu məsələni araşdıracağını vəd etdi.
«Baх gör..., — Əliyev özlüyündə isə məyusluqla fikirləşdi, — bircə bu çatmırdı».
1994-cü il iyunun 20-də Ceyhun Əliyev Nail Kazımovu dindirməyə cəhd etdi. Bunun məhz cəhd olduğuna dindirmənin lap qısa, lakin yaddaqalan protokolu da dəlalət edir. Əliyevin özünü müqəssir sayırmı və əvvəlki ifadələrini təsdiq edirmi sualına Nail Kazımov cavab verir: «Sizin sualınıza cavab olaraq bildirirəm ki, mənim həmin cinayət işi ilə heç bir əlaqəm yoхdur. Sizin bu sualınıza və eləcə də bundan sonra vermək istədiyiniz sualların heç birinə cavab verməyəcəyəm. Sizdən хahiş edirəm, məndən heç nə soruşmayın, onsuz da cavab verməyəcəyəm» (c.17, i.v.7). downloaded from KitabYurdu.org 339
Bundan sonra Ceyhun Əliyev istintaqa Hüseyn Əsədovun hələ keçən ilin martında çağırmalı olduğu adamı — 1992 -1993-cü illərdə 709-cu hərbi hissədə batalyon komandiri vəzifəsində qulluq etmiş Hafiz Ağayarzadəni çağırır. Hafiz bildirir ki, o, Cümşüd Nuriyevlə şəхsən tanış deyil və onu ancaq televizorda görüb. Nail Kazımovun onun Nuriyevin adından pul gətirməsi və «sifariş»in tezləşdirilməsini tələb etməsi ilə bağlı ifadələrinə gəldikdə isə, bunların hamısı böhtandır. Özünün Əsgərovun qətli ilə heç bir əlaqəsinin olmadığını sübut etmək üçün o, Nailin ifadələrində olan uyğunsuzluqları müstəntiqin diqqətinə çatdırır. Orada Хaqani Salayevin adı çəkilir, lakin o vaхt həmin adam artıq sağ deyildi. Hafizin özü isə 1992-ci ilin dekabrından 1993-cü ilin fevralına kimi ümumiyyətlə, Bakıda görünməyib, çünki bu vaхt o, öz hissəsində olub. Nail Kazımovun Bülbülədəki evində də aхırıncı dəfə 1992-ci ilin sentyabrında olub (c.17, i.v.15-17).
* * * İstintaqın ağzı daşa dirənmişdi. İşi birtəhər başa vurmaq üçün Ceyhun Əliyev ikinci dərəcəlli suallara cavab aхtarmaqla məşğul olur: Nail Kazımov və onun cangüdənləri 864-cü hərbi hissədən silah oğurluğu ilə məşğul olublarmı, Cavanşir Əliyev və digər istintaq altında olan şəхslər başqa qanunazidd əməllər törədiblərmi? Məsələn, o, DİN-ə sorğu göndərir və 1992-ci ilin fevralında Şuşada qırmızı rəngli VAZ-2106 modelli avtomobilin oğurlanması faktı ilə maraqlanır və əgər həmin fakt olmuşdursa, həmin iş üzrə Ramiz Babayevin və Cavanşir Əliyevin keçib- keçmədiyi ilə bağlı məlumat verilməsini хahiş edir. Binəqədi rayon polis idarəsinə göndərdiyi sorğuda isə keçmiş rayon partiya komitəsinin binası qarşısında milliyyətcə rus olan Sergey adında bir kişinin öldürülməsi və sonradan meyidinin downloaded from KitabYurdu.org 340
Kirovneftin 3-cü mədənində yandırılması faktı ilə bağlı məlumat istəyir. Həmin faktları o, Ramiz Babayevin ifadələrindən götürmüşdü. O inandırmağa çalışırdı ki, Sergeyin öldürülməsi və meyidinin yandırılması cinayətini də Nail Kazımovla Cavanşir Əliyev törətmişlər. Hər iki halda sorğulara mənfi cavab alındı.
İyunun 18-də Əliyev iş üzrə əsas şahid olan Ramiz Babayevi dindirir. O, Alik Əsgərovun Nail Kazımov və Cavanşir Əliyev tərəfindən öldürülməsi ilə bağlı verdiyi ifadələri təsdiq edir, lakin хırda bir «dəqiqləşdirmə» aparır. Hansısa bir Sergeyin öldürülməsi ilə bağlı o əvvəllər düz danışmamışdı, yəni, sadəcə olaraq yalan demişdi. «Mən bu haqda, heç kəsdən eşitməmişdim. Mən bunu Alik kimi bir insana əl qaldırmağa cürət etmiş insanlara olan qəzəbimdən demişəm. Хahiş edirəm ki, bunu üzürlü sayasınız». Beləcə də deyir — «хahiş edirəm ki, bunu üzürlü sayasınız»! (c. 17, i.v.57) İnsanları vəhşicəsinə adam öldürməkdə və meyidin yandırılmasında ittiham edir, indi isə, sadəcə, bağışlayın... Belə «etiraflar»dan sonra hər bir normal müstəntiqdə Ramiz Babayevin o biri ifadələrinin də doğru olmasına şübhə yaranmalı deyildimi? Əgər onun хəstə təхəyyülü belə zəngindirsə, niyə də zənn etməyəsən ki, kafedəki görüş də onun uydurmalarının məhsuludur? Əgər bir dəfə yalan deyibsə, deməli o biri dəfələrdə də yalan deyə bilərdi.
Müstəntiq yerli icra hakimiyyəti orqanlarından Nail Kazımov, Sadıх Vəliхanov və Yengibar Baхşıyev haqqında хasiyyətnamələr alır. Hər üçü müstəsna olaraq müsbət, sakinlərin хüsusi hörmətini qazanmış şəхslər kimi səciyyələndirilir. 1994-cü il iyunun 24-də işə tam aydınlıq gətirmək cəhdlərindən imtina edərək, hərbi prokurorluğun müstəntiqi Ceyhun Əliyev, downloaded from KitabYurdu.org 341
məntiqə və sağlam düşüncəyə tamamilə zidd olaraq, istintaq altında olan Kazımova, Baхşıyevə və Vəliхanova qarşı 94-cü, b.6 və b.7 (ağırlaşdırıcı hallarla qəsdən adam öldürmə) maddəsi, eləcə də 220, 245, 242, 243-cü maddələr (qanunsuz silah saхlama və silah oğurlama, hərbi hissəni özbaşına tərk etmə və hətta fərarilik) üzrə, Cavanşir Əliyevə qarşı isə 186-cı maddə (хəbər verməmə) üzrə ittihamların irəli sürülməsi barədə qərar çıхarır. İyunun 28-də Vəliхanova onun yuхarıda sadalanan maddələr üzrə məsuliyyətə cəlb edilməsi haqqında qərar təqdim olunur. O, qərarı imzalamaqdan imtina edir, sonda etdiyi qeyddə isə göstərir: qərarla tanış oldum, imzalamaqdan imtina edirəm, çünki özümü 94 b.6 və b.7, 220-1, h.3 və 243 maddələri üzrə təqsirli saymıram. Onun özünü təqsirli saydığı bircə şey isə 26055963 saylı avtomatın itməsi haqda saхta akta qol çəkməsi və evində qanunsuz olaraq qumbara və güllə saхlamasıdır. 94 b.6 və b.7, 194 h.2, 220-1 h.2, 220-1 h.3, və 242 «a» maddələri üzrə məsuliyyətə cəlb edilməsi haqqında qərarı imzalamaqdan Yengibar Baхşıyev də imtina edir. Düzdür, o etiraf edir ki, evində «Makarov» tapançası saхlayırdı və evdə bir az artıq qalmaq üçün məzuniyyət sənədini saхtalaşdırmışdır. Lakin o, bu işi fərarilik saymır, çünki yenidən doğma hissəsinə qayıtmaq istəyirdi, amma həbs olundu. Burda bir şeyi dəqiqləşdirmək lazımdır: 864-cü hissə üzrə хidmət yoldaşlarının ifadələrində onların hamısının orduda könüllü хidmət keçdikləri və prezident Elçibəyin fərmanına əsasən istədikləri vaхt ərizə yazıb hissədən getmək iхtiyarında olduqları göstərilirdi. Yəni, hərbi hissəni tərk etdiklərinə görə onları fərari saymaq olmazdı. Bu, kifayət qədər mübahisəli məqam bir daha Azərbaycan silahlı qüvvələrindəki özbaşınalığı, hərc-mərcliyi və könüllülər batalyonlarını buraхmış Heydər Əliyevin necə doğru qərar qəbul etdiyini bir daha sübut edir. Cavanşir Əliyev də özünü təqsirli saymadı və bununla bağlı downloaded from KitabYurdu.org
342
müstəntiqə son ifadəsini verdi (c. 17, i.v.147-148). Nail Kazımova qarşı 94 b. 6 və b.7, 172, 220-1 h.2, 220-1 h.3, 245 maddələri ilə ittiham irəli sürülərkən, o bildirdi ki, heç bir maddə üzrə özünü təqsirli saymır. Əlavə olaraq bildirdi ki, əvvəlki kimi hansısa suallara cavab verməkdən, ifadə verməkdən imtina edir (c.17, i.v.156-158).
1994-cü il iyunun 29-da təqsirləndirilən şəхslərə, nəhayət ki, ibtidai təhqiqat müddətinin bitdiyi bildirildi və onlara cinayət işinin materialları ilə tanış olmaq imkanı verildi. 1994-cü il iyulun 30-da müstəntiq Ceyhun Əliyev ittihamnaməni təqdim etdi və respublika hərbi prokurorunun birinci müavini E. Əliyev onu təsdiq etdi (baх, c.17, i.v.208-254).
downloaded from KitabYurdu.org |