Nerv (asab) sistemsi

7-rasm. 
M-miyacha; K-bosh miya yarim sharining po`stloq qismi; T-
talamus; Mo-Miya ko`prigi; P-uzunchoq miya; S-orqa miya. 
Dorboz qizning tana muvozanatini miyacha tomonidan 
boshqarilishi tasvirlangan. 
Miyacha bosh miya yarim sharlari ensa bo'lagining ostida joylashgan, massasi 150 g. U ning ikkita 
yarim sharlari va ular o'rtasida chuvalchangsimon qismi bor (6- rasm). Miyacha tashqi tomondan 

---

kulrang modda bilan qoplangan bo'lib, u kichik egat va pushtalarga bo'lingan. Kulrang modda nerv 
hujayralari to'plamidan tashkil topgan. Miyachaning ichki qismida oq modda joylashgari bo'lib, u 
nerv tolalaridan iborat.Yuqoridagilardan ko'rinib turibdiki, miyachaning tuzilishi va shakli bosh 
miya yarim sharlariga o'xshash bo'ladi. U uch juft: yuqorigi, o'rta va pastki oyoqcha yordamida orqa 
miya, uzunchoq 
miya, miya ko'prigi, o'rta miya va bosh miya yarim sharlari bilan bog'lanadi (7- rasm). Miyacha 
oyoqchalaridagi nerv tolalari orqali orqa miyadan muntazam ravishda impuls olib turadi. U odam 
tanasidagi barcha muskullarning tarangligini va harakatlarini tartibli bajarilishi, muvozanatda 
bo'lishini ta'minlaydi. Agar miyacha shikastIansa yoki kasallansa, tana muskullari bo'shashadi va 
odam tik turish, yurish, sakrash, yugurish kabi harakatlarni bajarishi qiyinlashib, mast odamga 
o'xshab gandiraklab harakat qiladi. 
Po'stloq osti Derv markazlari. Bosh miya yarim sharlari oq moddasining orasida, oraliq miyaning 
ustki qismida kulrang modda to'plami bo'lib, u ikki qismdan iborat: oqimtir yadro va targ'l tana. 
Oqimtir yadro tana muskullari tarangligini va harakatini bl shqaruvchi nerv markazi hisoblanadi. U 
o'zidan pastida joylashgan oraliq va o'rta miya funksiyalarini boshqarad Oqimtir yadro zararlansa, 
tana muskullarining tarangligi ortib qo'l-oyoqlarning harakati qiyinlashadi, yuz musklla"ininj 
tarangligi ortib, go'yo yuzga niqob kiygandek bo'ladi, ya'n, odamning har xii emotsional (xafa, 
xursand) holatlarini aniqlab bo'lmaydi. 
Targ'il tana oqimtir yadro ishini boshqaradi. Targ'iI tana kasallansa oqimtir yadroning ishi 
kuchayib ketadi va tana mus¬kullarining tarangligi pasayib, ixtiyorsiz harakatlar paydo bo'ladi. Bu 
nerv sistemasining revmatizm kasalligida sodir bo'ladi. Bu kasallik xoreya deb atalib, u ko'proq 
bolalarda uchraydi. Bunda bemorning qo'l-oyog'i vaqt-vaqti bilan o'z-o'zidan ixtiyorsiz silkinib 
qimirlaydi, ko'zi ixtiyorsiz yumilib¬ochiladi. Ba'zida tilini ixtiyorsiz chiqaradi. Odam qo'li 
qaltiragani uchun xat yozishi buziladi. Ba'zi tushunmagan ota-onalar, hatto o'qituvchilar bunday 
kasal bolaga tanbeh berishadi. Vaholanki, bu tartibsiz harakatlar uning ixtiyoriga bog'liq emas. O'z 
vaqtida shifokorga murojaat qilib davolansa, bemor tez orada tuzaladi.