Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika

Kurs ishining maqsadi. Kichik yoshdagi talabalarni iqtisodiy tarbiyalashning psixologik-pedagogik sharoitlari va usullarini o'rganish.
Kurs ishining vazifasi.

• 
  Kichik yoshdagi talabalarni iqtisodiy tarbiyalashning nazariy asoslarini ko'rib chiqing.
  
• 
  Boshlang'ich maktab o'quvchilarining iqtisodiy tarbiyasining yosh xususiyatlarini o'rganish.
  
• 
  Kichik yoshdagi o’quvchilarni iqtisodiy tarbiyalashning psixologik-pedagogik sharoitlarini o’rganish.
  
• 
  Kichik yoshdagi talabalarni iqtisodiy tarbiyalash usullarini ko'rib chiqing.
  
• 
  Boshlang'ich maktab o'quvchilarining iqtisodiy g'oyalar darajasini tajriba yo'li bilan o'rganing.
  
• 
  Boshlang’ich sinf o’quvchilarining iqtisodiy g’oyalarini shakllantirish bo’yicha topshiriqlar, mashqlar ishlab chiqish.
  

Kurs ishining tuzilishi. Kurs ishi kirish, ikkita bob, xulosa hamda foydalanilgan adabiyotlar ro’yhatidan iborat

I.bob. Umum o’rta ta’lim maktab o’quvchilarida iqtisodiy tasavvurlarni shakllantirishning shakl, usul, vositalari
1.1. Maktabda iqtisodiy ta'lim tushunchasi
Umumiy o’rta ta’lim maktablarining boshlang’ich sinf o’quvchilarida ilk iqtisodiy tasavvurlarni shakllantirishda maktabga tayyorlov davri bolalari bilan sinovdan samarali o’tgan ta’lim-tarbiyaviy ishlar mazmuni, ularning tashkiliy shakl, usul, vositalari saqlab qolinishi, o’quvchilarga ilk iqtisodiy ta’lim-tarbiya o’quv muassasasining o’quv reja, fan dasturi va ta’lim mazmuniga iqtisodiy mavzular uyg’unlashuvida ikki yo’nalishda tashkil etiladi:

1. 
   Uning ta’limiy shakli – mujassam dars faoliyatida ifodalanadi;
   
2. 
   Tarbiyaviy shakli – ijtimoiy-foydali mehnat, o’yin va boshqa darsdan tashqari tarbiyaviy tadbirlar majmuini o’z ichiga oladi.
   

Umumiy o’rta ta’lim maktablarining boshlang’ich sinf o’quvchilarida ilk iqtisodiy tasavvurlarni shakllantirishning mazmuni, shakl, usul, vositalari, umumiy o’rta ta’lim maktablarining ta’lim oluvchilarida shakllangan ilk iqtisodiy tasavvurlarni pog’onama-pog’ona, uzviy davom ettirish bilan davom ettiriladi.
1-sinf o’quv fanlari mazmunini iqtisodiy mavzularda uyg’unlashtirishda, umumiy o’rta ta’lim maktablar ta’lim-tarbiyasiga qo’yiladigan davlat talablari, bolalar yosh xususiyati, psixik rivojlanish imkoniyatlari, tayanch dasturi asosida egallagan iqtisodiy bilim va ko’nikmalar darajasi to’liq inobatga olinishi zarur.
Faoliyatning ta’limiy shakli 1-sinf o’quv reja va fan dasturiga ko’ra
«Matematika», «O’qish va nutq o’stirish», «Ona tili», «O’zbekiston Konsgitutsiyasini o’rganish», «Atrofimizdagi olam», «Tasviriy faoliyat», «Odobnoma» fanlari, ijodiy faoliyat, nutq faolligiga qaratilgan dars mavzulari mazmunini iqtisodiyot bilan uyg’unlashtirish orqali tayyorlangan mujassam darslar matni asosida tashkil etiladi.
Boshlang’ich sinf o’qituvchisi iqtisodiy bilimlarni qaysi o’quv fani mazmuniga uyg’unlashtirish mumkinligi, mujassam dars maqsadi, unda o’quvchilar egallashi zarur bo’lgan iqtisodiy bilim, ko’nikmalarni aniq bilishi zarur. Bugungi o’quvchi – kechagi bog’cha tarbiyalanuvchisi ekani va o’quvchilar kontingenti maktabga qadar uyda, oilada tarbiyalangan bolalarni ham o’z ichiga olishi nazarda tutilsa, o’qituvchidan ularga alohida, differentsial yondashish talab etiladi.
Umumiy o’rta ta’lim maktablarining boshlang’ich sinf o’quvchilari bilan tashkil etiladigan darsdan tashqari tadbirlar maktabga tayyorlov davri bolalari bilan tashkil etilgan faoliyatning bardavomligini saqlashi, dars va darsdan tashqari topshiriqlari o’quvchilar yoshiga moslashtirilishi zarur. O’quvchilar bilan suratlarga qarab hikoyalash yoki rasmning iqtisodiy mohiyatini tushuntirish, iqtisodiy mazmunda hikoya tuzish yoki shu mavzuda ertak o’qish, so’ngra uni jamoa bo’lib tahlil qilish asosida mavzuiy rasmlar chizdirish, ko’ngilochar bayram ertaliklari, sog’lom raqobat ruhini tarbiyalovchi intellektual bahs-munozara, musobaqa va o’yinlar tashkil etish maqsadga muvofiqdir. Bularga:

• 
  tarbiyaviy tadbirlar jarayonida mavzu yuzasidan ta’lim muassasasiga yaqin hududga, kutubxona, muzey, ko’rgazma zallari kabi madaniy maskanlarga ekskursiya va sayr-sayohatlar uyushtirish;
  
• 
  joylarda amaliy mashg’ulotlar tashkil etish, tarbiyaviy soatlarda bolalarning turli kasb egalari, taniqli shaxslar, ishbilarmon, tadbirkorlar, ota-onalar bilan uchrashuvi va jamoaviy suhbatlarini tashkil etish;
  
• 
  umumiy o’rta ta’lim maktablarida ta’lim oluvchilarning ilk iqtisodiy ta’lim- tarbiyasini tashkil etishda mehnat darsining amaliy qismida ijodiy ishlarni bajarish va ularni kattalar uyushtirgan ko’rgazmalarga taqdim etish kabi faoliyatlarni tashkil etish;
  
• 
  yonma-yon xududda joylashgan umumiy o’rta ta’lim maktablarining 6-8 yoshli o’quvchilari o’rtasida iqtisodiyotga oid mazmundagi viktorina, bahs va turli musobaqalar tashkil etish kiradi.
  

Umumiy o’rta ta’lim maktablarining boshlang’ich sinf o’quvchilarida ilk iqtisodiy tasavvurlarni shakllantirishda ta’lim-tarbiya mazmunidagi davomiylikning o’zi etarli bo’lmay, bunda o’qituvchilar, shuningdek, oila, ya’ni ota-onalarning uzviy pedagogik hamkorligi ham muhim sanaladi.
Bugungi kunda farzandlari ta’lim yoshida bo’lgan ota-onalarning har ikkisi ham mehnatda band bo’lgan oilalar ko’pchilikni tashkil etadi. Bunday oilalarning 6-8 yoshli farzandlari kunning deyarli katta qismini umumiy o’rta ta’lim maktablari, boshlang’ich ta’lim-tarbiya markazi, bog’cha-maktab majmuasi yoki shunga o’xshash ta’lim maskanlarining ko’pi uzaytirilgan guruhlarida o’tkazadilar. Faoliyatning tarbiyaviy shakli – o’qituvchi, to’garak rahbarlari ota-onalar hamkorligida bolalarning darsdan tashqari faoliyatini mazmunli tashkil etishni yo’lga qo’yish ishlarini o’z ichiga oladi. Bolalarga iqtisodiyotga oid bilim, ko’nikma beruvchi tarbiyaviy tadbirlar va rasm, turli hunarmandlik faoliyatlarini tashkil etish, bolalar yaratgan ijod mahsullarini ijodiy ishlar ko’rgazmalari, turli taqdimot marosimlariga taqdim etilgan ishlarni rag’batlantirishda birgalikda harakat qilish samaralidir. Bunday uzviy pedagogik hamkorlikni quyidagicha amalga oshirish mumkin:

• 
  ta’lim muassasasida pedagoglar, ota-onalar, Respublika «Kamalak» yoshlar ijtimoiy harakati faollari ijodiy hamkorligida bolalar ijodiyotini qo’llab- quvvatlashga qaratilgan ijodiy ishlar ko’rgazmalarini tashkil etish;
  
• 
  bolalar tomonidan tayyorlangan mahsulotlarni ta’lim muassasasi va undan tashqarida ko’rgazmalarga taqdim etishga ko’maklashish;
  
• 
  iqtisodiy mavzuda ta’limiy, voqeaband-ijroli, ishchan o’yinlar, intellektual musobaqalar tashkil etish;
  

Kuzatuvlar umumiy o’rta ta’lim maktablarda tahsil olayotgan kichik yoshdagi o’quvchilarning maktab hayotiga tez moslashib ketishida iqtisodiy ta’lim-tarbiya muhim ahamiyatga ega ekanini ko’rsatdi. Boshlang’ich sinf o’quvchilariga maktabda o’zini tutish, axloq-odob qoidalari to’g’risida umumiy tushuncha berilsa- da, maktab oshxonasida sotilayotgan ovqatning narxi, o’zi sotib olishni istayotgan narsalarni qaerdan, qanchaga sotib olishi mumkinligi to’g’risida ma’lumot berilmaydi. Umumiy o’rta ta’lim maktablariga qadam qo’ygan bolaning bu borada batafsil bilim va tasavvurga ega bo’lishi maktab ma’muriyati uchun ham, ota-onalar uchun ham birdek qulaylik tug’diradi.
Iqtisodiy ta'lim - bu tashkiliy pedagogik faoliyat, o'quvchilarning iqtisodiy ongini shakllantirishga qaratilgan maxsus ishlab chiqilgan ish tizimi. Uni amalga oshirish jarayonida maktab o'quvchilari uyushgan va samarali iqtisodiyot, ishlab chiqarish munosabatlarini rivojlantirish, joriy iqtisodiy mexanizm haqidagi tushunchalar va g'oyalar yig'indisini o'zlashtiradilar. Iqtisodiy ta’lim umumbashariy bo‘lishi, aholining barcha toifalari va ijtimoiy guruhlarini qamrab olishi, bunda o‘quvchilarda ijtimoiy muammolarni baholashga ilmiy yondashish, mustaqil, ijodiy fikrlash qobiliyatini shakllantirish, iqtisodiy ongni rivojlantirishga alohida e’tibor qaratish lozim. jamiyatning butun hayotini zamonaviy qayta qurishning iqtisodiy qonunlari. Iqtisodiy ta'lim boshlang'ich maktabdayoq boshlanishi kerak, chunki shaxsning kelajakdagi shakllanishi uchun poydevor boshlang'ich maktab yoshida qo'yiladi. Insonda tejamkorlik, tartiblilik, mehnatsevarlik va boshqa fazilatlar bolalikdan tarbiyalanishi kerak. Binobarin, maktab o‘quvchilarini iqtisodiy tarbiyalash jarayoni kichik yoshdagilardan boshlab, maqsadli va tizimli bo‘lishi kerak, bu esa ko‘p jihatdan bunga psixologik-pedagogik tayyorgarligiga bog‘liqdir. Iqtisodiy ta'limning asosiy maqsadi - moddiy qadriyatlarning atrofdagi ob'ektiv dunyosini umuminsoniy madaniyatning bir qismi sifatida ochib berish va bilish jarayonida xatti-harakatlarning tegishli shakllarini o'rgatish. Hozirgi vaqtda kattalar va bolalar uchun iqtisodiy savodxonlik darajasiga qo'yiladigan talablar sezilarli darajada oshdi. Talaba eng murakkab iqtisodiy tushunchalarni tushunishni o'rganishi uchun bu yo'nalishda ishlashni boshlang'ich maktab yoshidan boshlash kerak. Iqtisodiy ta'lim muammosi mustaqil yo'nalishlardan biri sifatida XX asrning 60-yillarida psixologik-pedagogika fanida rivojlana boshladi. 70-80 yillarda. o'tgan asrda pedagogik adabiyotlarda maktab o'quvchilarini iqtisodiy tarbiyalashga bag'ishlangan ko'plab tadqiqotlar mavjud bo'lib, ularda u ko'rib chiqilgan: 1 - mehnat ta'limi elementi sifatida (Yu. K. Vasilev, NP Kulakova); 2 - mehnat, axloqiy, g'oyaviy va siyosiy tarbiyaning sintezi sifatida (V. K. Rozov); mustaqil yoʻnalish sifatida taʼlim tizimining ajralmas qismi (A.F.Amend, I.A. Barilo, Z.A. Valieva, I. B. Itkin, V. P. Kisilev, L. P. Kurakov, L. M. Nulman , OV Plaxotnik, LI Ponomarev, IF Prokopenko, IP Ryabinova, TE. Sergeeva, VA Tovstik va boshqalar). Bu asarlarda “iqtisodiy ta’lim” tushunchasiga turli ta’riflar berilgan. Ayrim asarlarda iqtisodiy ta’lim deganda o‘quvchilarning iqtisodiy bilimlarni egallashi, ularni amaliyotda qo‘llash ko‘nikmalari va ehtiyojlarini shakllantirish tushuniladi (A.Ya.Avtonomov, A.F.Amend, M.L.Malyshev, I.A.Shemyakin va boshqalar). Iqtisodiy ta'lim ta'rifida bir qator mualliflar ta'kidlashlaricha, uning asosini ishlab chiqarish va xo'jalik faoliyatida va kundalik hayotda uning uchun zarur bo'lgan iqtisodiy tafakkur, ong, xulq-atvor, shaxsiyat xususiyatlari tashkil etadi (I.B.Itkin, E.N.Kirillova, K.Ya. Klepach, N. P. Kulakova, N. V. Mixalkovich, M. I. Mixaylov, L. P. Melnikova va boshqalar). Boshqalar esa, iqtisodiy ta’lim, eng avvalo, mehnatga (B.P.Shemyakin, V.K. Rozov), mehnatga va atrof-muhitga (N.V.Mixalkovich), mehnatga, uning natijalariga, tabiiy muhitga mazmunli, ongli, mas’uliyatli munosabatda ifodalanadi, deb hisoblaydilar. vaqtga kelib (E.N. Kirillova, AS Prutchenkov, V.I.Shirinskiy va boshqalar) Hozirgi vaqtda maktab o‘quvchilariga iqtisodiy ta’lim deganda iqtisodiy bilimlar asoslarini o‘tkazish orqali iqtisodiy ong elementlarini shakllantirishga, iqtisodiy foydali faoliyat bilan bog‘liq iqtisodiy ko‘nikma va ko‘nikmalarni shakllantirishga, iqtisodiy ongni shakllantirishga qaratilgan tashkiliy pedagogik faoliyat tushuniladi. muhim shaxsiy xususiyatlar, qulay talaba darajasida iqtisodiy fikrlashni rivojlantirish ... Iqtisodiy ta'lim, V.A. Semenixinning fikriga ko'ra, aniq amaliy xususiyatga ega va shuning uchun uni amalga oshirishning texnikasi va usullarini pedagogik texnika va usullarning umumiy arsenalidan ajratib ko'rsatish kerak. Iqtisodiy ta'lim natijalari, V. Ye. Kovalevaning fikricha, bolalarning har qanday mehnatga ongli munosabati bilan namoyon bo'ladi; resurslardan foydalanish samaradorligini hal qilishda ularning xatti-harakatlarida: pul, kiyim-kechak va poyabzal, elektr va suv, oziq-ovqat va chiqindilar, vaqt va sog'liq. Maktab o'quvchilarining iqtisodiy tarbiyasi ta'lim bilan uzviy bog'liq bo'lib, uning ko'pgina vazifalari eng muhim ta'lim jarayoni sifatida o'quv jarayonida hal qilinadi. Yosh maktab o'quvchilari inson va jamiyat farovonligi mehnat sifatiga bog'liqligini anglay boshlaydilar. Ular ishni o'z vaqtida taqsimlashni, vaqtni o'lchashni va uni sarflashni, ish joyini tashkil qilishni o'rganadilar. Bolalar mehnat sifati va unumdorligini oshiradigan oqilona texnikani, iqtisodiy madaniyat asoslarini o'zlashtiradilar. Iqtisodiy ta'lim tufayli kichik maktab o'quvchilari tabiiy resurslarning inson uchun ahamiyatini o'rganadilar va odamlarning tabiatga ehtiyotkor, oqilona munosabatini singdiradilar. Ularda mulk turlari, oila daromadlari va xarajatlari, oqilona sarflanishi, cho‘ntak pullari va ularning oqilona sarflanishi, maktab mulki, darsliklar, maktab binosini ta’mirlash xarajatlari, uning jihozlari va boshqalar haqida asosiy tushunchalar olinadi. Yuqoridagilarni inobatga olgan holda, maktabning boshlang‘ich sinflaridayoq asosiy iqtisodiy atamalarni, masalan: mulk, ishlab chiqarish, savdo, tovar, bozor, pul, narx kabilarni “bizning”, “umumiy”,” deb o‘zlashtirishni boshlash maqsadga muvofiqdir. begona". Iqtisodiy tafakkur shaxsning ijtimoiy ishlab chiqarish qonuniyatlarini tushunchalar shaklida, toʻgʻrirogʻi, ularning aniq tizimida, mantiqiy bogʻliqligida aks ettirishidir. Binobarin, buning uchun iqtisodiy bilim va ko‘nikmalarni doimiy ravishda takomillashtirish zarurligi aniq. Iqtisodiy bilim asoslari va iqtisodiy ta’lim metodlarini, iqtisodiy g’oyalarni shakllantirish diagnostika usullarini, kichik yoshdagi o’quvchilarni iqtisodiy tarbiyalash usullarini bilgan o’qituvchining pedagogik rahbarligi tufayli iqtisodiy ta’lim samaradorligi ortadi. Boshlang'ich maktab o'quvchilariga iqtisodiy ta'limning samaradorligi uning tizimliligi, o'quv va sinfdan tashqari ishlar mazmunining iqtisodiy yo'nalishi, bolalar tomonidan boshlang'ich iqtisodiy bilimlarni o'zlashtirish va iqtisodiy ko'nikmalarni shakllantirish imkoniyatlariga ham bog'liq. Iqtisodiyot, birinchi navbatda, ikkita asosiy savolning yechimidir: mablag'lar qayerdan keladi (pul emas) va ularni qanday tasarruf etish kerak. Kichik talaba iqtisodiy jarayonlarda ishtirok etadi. U ota-onasi bilan do'konga boradi, ba'zan o'zi xarid qiladi va shu bilan birlamchi iqtisodiy tajribaga ega bo'ladi. Shuning uchun o'qituvchining vazifasi nafaqat talabaga ma'lum miqdordagi iqtisodiy bilimlarni berish, balki juda muhim bo'lgan ushbu bilimlarni qanday qilib to'g'ri tasarruf qilishni o'rgatishdir. Yuqoridagilardan kelib chiqib, boshlang'ich maktab o'quvchilari uchun iqtisodiy ta'lim dasturiga quyidagi mavzularni kiritish taklif etiladi: 1 mening mamlakatim va mening oilam 2.Oila daromadi 3 ta oilaviy xarajatlar 4. Joriy va istiqbolli oila byudjeti 5 oilaviy jamg'arma va ulardan foydalanish Kichik yoshdagi talaba sinfda e'tibor berilgan asosiy iqtisodiy tushunchalar va toifalarni bilishi kerak; qodir bo'lish: o'z ehtiyoj va imkoniyatlaringizni o'lchash; bilingki, agar siz uni bankda emas, balki bankda saqlasangiz, pul "o'sadi"; oilangizning davlatni rivojlantirish va mustahkamlashdagi ishtirokini va ular o'rtasidagi uzviy bog'liqlikni his qilish; ish haqi ishning miqdori va sifati uchun haq, pensiya esa o'tgan ish uchun kompensatsiya, bolalar nafaqasi bolalarga kelajakdagi mehnatidan kelib chiqqan holda avans ekanligini o'rganish; oila harajatlari isrof bo'lmasligi va bola tejamkorlik bilan ularni kamaytirishi mumkinligi; oilaviy jamg‘armalar daromadingizdan oqilona foydalansangiz, iqtisod qilish mumkin bo‘lgan va oilaviy dam olishga yoki zarur, qimmatbaho narsalarni sotib olishga sarflanadigan puldir; va h.k.