Noorganik moddalar

Tutunli
g o zla r
Puflanadigan
go zla r
Yangi va
sirkulatsiva
NH,
N I L
Yonilg
 7
g a zla r
Suv
Tank
a 
, 'b _
NH3(cp ^ n
I0 
Pl
qmborga
N H ,
8 .6 -r a sm .
Kuniga 1360 tonna amm iakni s i n tez qiluvchi agregatn in g
te x n o l o g ik tasviri:
/ — ga zli isitgich; 
2 —
a m m ia k sintezi minora si; 
3 —
suv isitgich;
4
— issiqlik alm ash ti rgic h; 
5 —
havoli sovitg ic h; 
6 —
separator;
7 — k o m p r e s s o r n in g sirkulatsiya g ‘ildiragi; 
8 —
k o n d e n s a t s io n minora;
9
— b u g 'la tg ich ; 
10 —
suyuq a m m ia k y i g ‘gichi.
q i sm i da gi issiqlik a l m a s h t i r g i c h d a 603 К g a c h a , u y e r d a n c h i q i b suv 
isitgich ( J ) g a kirib, u y e r d a 4 88 К g a c h a sovitiladi.
Suv isitgich ( J ) d a si rkul at si ya ga z in in g asosiy issiqligi yuqor i
b o s i m d a g i s u v n i n g t e m p e r a t u r a s i n i 375 К d a n 583 К g a c h a isitishga 
s a r f b o ‘ladi. Bu qi zdi ri lgan suv m e t a n va u g l e r o d m o n o o k s i d i q o z o n
f o y d a l a n g i c h l a r i d a b o s i m i 10,5 M P a g a c h a b o ' l g a n suv b u g ‘iga ay- 
l antiril adi. S o ‘n g ra sirkulatsiya gazi t ashqi issiqlik a l m as h t i r g i c h
( 4)
d a 338 К — 348 К g a c h a , havoli sovitgich ( 5 ) d a es a 303 К — 313 К
g a c h a sovi til adi . S ovit is h n a t ij as ida k o n d e n s a t l a n i b hosil b o ‘lgan 
s u y u q a m m i a k si rkul at si ya g a z l a r i d a n s e p a r a t o r ( 6 ) d a aj ratiladi va 
u n d a n c h i q q a n si rkul at si ya gazi a z o t - v o d o r o d a r a l a s h m a s i k o m p -
r e sso r i n in g s ir kul at si ya g ‘ildiragi ( 7 ) d a 28, 5 M P a d a n 31, 5 M P a
g a c h a siqiladi va s h u n d a y qilib, a m m i a k sintezi reaksiyasi ketishi 
m u n o s a b a t i b i l a n h a j m n i n g tor ayi shi hi sobi ga b o s i m n i n g pasayishi 
tufayli salbiy t a ’si rn in g oldi ol inadi .
S i r k ul a t s iy a gazi k e y i nc h a l ik k o n d e n s a t s i o n m i n o r a
( 8 )
n in g i s­
siqlik a l m a s h t i r g i c h i g a va bugMatgich 
( 9 )
ga yu bo ri l ad i . Bug‘lat gich 
( 9)
d a sirkulatsiya gazi m i n u s 269 К g ac ha suyuq a m m i a k n i n g qayna b 
bugMani shi h i so bi ga soviydi. N a t i j a d a si rkul at si ya gazi tarki bi dagi
ga z h ol at idagi a m m i a k k o n d e n s a t l a n i b , su yu q l i kk a o ‘tadi va u s uyuq 
a m m i a k k o n d e n s a t s i o n m i n o r a
(8)
ning s ep a r at or qi s mi da sirkulatsiya 
g a z i n i n g q o l g a n gazli k o m p o n e n t l a r i d a n aj ratiladi. K o n d e n s a t s i o n
m i n o r a
( 8)
n i n g s e p a r a t o r qi s mi ga yangi a z o t - v o d o r o d gazi a r a -
229

---

lashmasi h a m b er il adi; b u g az s e p a r a t o r o rq al i u c h r a s h g a n d a , gaz -
dagi suv b u g ‘lari va u g l e r o d di oksi di q o l d i q la r i u s h l a n i b q o l i n a d i .
Sir kul at siya gazi k o n d e n s a t s i o n m i n o r a
( 8 )
n i n g issiqlik a l m a s h t i r -
g i c h i d a n c h i qi b , t as hqi issiqlik a l m a s h t i r g i c h
( 4)
ni ng q u v u r l a r a r o
fazosiga boradi. U yer da bu gaz 453 К — 463 К ga c ha issiqlik a l m a s h ­
tirgich 
( 4 )
ni ng quvur l i f a zo si da n o ‘t a y o t g a n y u q or i t e m p e r a t u r a -
dagi si rkul at si ya gazi issiqligi h is obi ga isiydi. S h u n d a n s o ‘ng, isitil- 
g a n si rkul at si ya gazi a m m i a k sintezi m i n o ra s i
( 2)
ga y u bo ri l ad i va 
sh u bilan a m m i a k n i si nt ez qilish sikli tugaydi v a keyingi sikllar xuddi 
s h u n d a y d a v o m e t ave ra di .
K a t a l i z a t o r n i a m m i a k sintezi m i n o ra s i ( 2 ) ni ng i c h i d a qizdi rish 
va qayt ar i sh u c h u n al oh id a gazli isitgich ( / ) o ‘rnatilgan. Ga zl i isitgich 
( / ) n i n g i l o n s i m o n q u v u r l a r i d a n o ‘t a y o t g a n s i r k u l a t s i y a g az la r i
y oq il g ‘i ga z la rn i h a v o da gi kislorod bilan y oq i s h hi sobi ga hosil b o ‘la- 
y ot ga n t u t u n l i ga z la r issiqligi bil an kerakli t e m p e r a t u r a g a c h a q iz -
diriladi.
S e p ar a t o r ( 6 ) va k o nd e n s a t s i o n m i n o r a
( 8)
d a n c h i qa y o tg an suyuq 
a m m i a k s u yu q a m m i a k filtrlariga y u bo ri l ad i ( b u filtrlar t e x n o l o g i k
t as vi rda k o ‘rsatilgan e m a s ) va u l a r d a s uy u q a m m i a k a m m i a k sintezi 
m i n o r as i
( 8 )
ning k a t a l i z a t o r q a t l a m l a r i d a n si rkul at si ya gazlari bi lan 
olib k et il ga n k a t a l i z a t o r c h a n g l a r i d a n t o z a l a n a d i . S h u n d a n keyin 
s u y u q a m m i a k y u b o r i l a d i , u n d a n es a o m b o r x o n a g a y u b o r i l a d i .
S e p a r a t o r
( 6 )
d a n keyin sirkulatsiya g a z l a r i n i n g b i r q i s mi , t a r ki bi da
8 —9% a m m i a k b o ' l g a n p u f l a n u v c h i g az si fat ida a m m i a k n i ajratish 
q ur i lma s i ( 8 . 7 - r a s m ) ga yu bo ri l ad i . Yi g‘gi ch 
( 10)
d a n ajralib c h i q a ­
y o t g an t a n k gazlari t a r k i b i da h a m a m m i a k n i n g m i q d o r i n i s b a t a n
b a l a n d d i r va 20% ga y a q i nd i r. S h u bi lan b i r g a p u f l a n u v c h i va t a n k
ga z la ri ni ng u m u m i y m i q d o ri a n c h a g i n a kat t ad i r, s h u n i n g u c h u n h a m
bu t a s h l a n d i q ga z la r a m m i a k sintezi agr egati t ar ki bi dagi a m m i a k n i
ajratish q u r i l m a s i g a y u bor i ladi .
T a n k gazlari bugMatgi ch 
( 3)
ga yubori li b, u ye r da s u y u q a m m i ­
akni bugManishi hi sobi ga 253 К g a c h a sovi til adi va bu j a r a y o n n a ­
tijasida t a n k gazlari t ar ki bi dagi gaz h ol at idagi a m m i a k s e p a r a t o r
( 4)
ga yuboril ib, qol gan t a n k g az la r i dan ajratiladi va o m b o r x o n a g a j o ‘n a -
tiladi; t a r k i b i d a o z o d a m m i a k deyarli q o l m a g a n t a n k gazlari yoqilgM 
g az si fat ida ishlatiladi.
P u f l a n u vc h i ga z la r p u f l a n u v c h i g a z l a r n i n g k o n d e n s a t s i o n m i n o ­
rasi ( / ) n i n g q u v u r l a r a r o fazosiga y u bor i li b, sovi tiladi va k e y i n c h a ­
lik bugMatgich ( 2 ) g a y ubor i li b, u n i n g q u v u r l a r a r o fa zo s i d a s uy u q
a m m i a k n i n g 243 К d a q ayna b, bugManishi natijasida hosil boMayotgan 
q o ‘s h i m c h a sovuqlik hi sobi ga 246 К g a c h a sovitiladi. Sovit ilgan p u f ­
l an uv ch i g a z y an a q a y t a d a n k o n d e n s a t l a n g a n a m m i a k n i ajrat ib olish
230

---