1-toifa – transport vibratsiyasi, u odamga ish joyidagi o‗zi yurar va tirkama
mashinalar,
hududlar,
agrofonlar
va
yo‗llarda transport vositasining
harakatlanishida ta‘sir qiladi (shu jumladan yo‗l qurilishida).
Transport vibratsiyasi manbalariga kiradi:
- qishloq xo‗jalik va sanoat traktorlari, o‗zi yurar qishloq xo‗jalik mashinalari (shu
jumladan kombaynlar);
- yuk tashish avtomobillari (shu jumladan skreperlar, greyderlar, tekislagichlar va
hokazo);
- qor tozalagichlar, o‗zi yurar tog‗-ma‘danli temir yo‗l transporti.
2-toifa – transport-texnologik vibratsiya, u ishlab chiqarish binolari, ishlab
chiqarish maydonchalari va tog‗ ma‘danlari qazib olish joylarida chegaralangan
harakatlanishli va maxsus tayyorlangan yuzalar bo‗lgan ish joylarida odamga ta‘sir
qiladi.
Transport-texnologik vibratsiya manbalariga kiradi:
- ekskavatorlar (shu jumladan rotorli), sanoat va qurilish kranlari, mutallurgik
ishlab chiqarishda marten pechlarini to‗ldiruvchi mashinalar: tog‗ komaynlari,
shaxtalardagi yuklovchi mashinalar, o‗zi yurar burg‗ilovchi moslamalar;
- yo‗l mashinalari, beton yotqizuvchilar, erda yuruvchi ishlab chiqarish trasporti.
3-toifa – texnologik vibratsiya, u vibratsiya manbasi bo‗lmagan ish joylaridagi
statsionar mashinalari yoki ish joylariga uzatiluvchi ish joylarida odamga ta‘sir
qiladi.
Texnologik vibratsiyalar manbalariga kiradi:
- metall va yog‗ochga ishlov berish mashinalari, zarbxona uskunalari, quyish
mashinalari, elektr mashinalari, statsionar elektr qurilmalari, nasos agregatlari va
ventilyatorlar,
quduqlarni
burg‗ilash uskunalari, burg‗ulash mashinalari,
chorvachilik mashinalari, donni tozalash va saralash (shu jumladan quritgichlar),
qurilish materiallari sanoati uskunalari (beton konstruksiyalardan tashqari), kimyo,
neft-kimyo
sanoati
uskunalari
va
boshqalar.
Chastota tarkibiga ko„ra ish joylaridagi umumiy vibratsiya quyidagilarga
bo„linadi:
71
- oktav qatorlarining maksimal darajalari ustun bo‗lgan past chastotalar – 2 va 4
Gs;
- o‗rta chastotali – 8 va 16 Gs;
- yuqori shastotali – 31.5 va 63 Gs.
Mahalliy vibratsiya kelib chiqish manbasiga qarab taqsimlanadi:
- qo‗lda boshqariladigan dvigatelli mashinalardan (yoki qo‗l bilan
ishlanadigan mexanizatsiyalashgan asbobdan), qo‗l bilan boshqariladigan
mashinalar va asboblar qismlaridan berilayotgan;
- dvigatelsiz qo‗l bilan ishlanadigan asboblardan va ishlov berilayotgan detallardan
(masalan, turli modeldagi parchalovchi bolg‗alardan) berilayotgan.
Ta‘sir yo‗nalishiga qarab mahalliy vibratsiya vertikal va gorizontalga
bo‗linadi, u barcha koordinatalar ortogonal tizimi bo‗ylab harakatlanadi.
Mahalliy vibratsiya chastota tarkibi bo„yicha bo„linadi:
- oktav qatorlarida maksimum energiyali past chastotalilarga – 8 va 16 Gs;
- o‗rta chastotalilarga – 31,5 va 63 Gs;
- yuqori chastotalilarga - 125, 250, 500 va 1000 Gs.
Umumiy vibratsiya ish o„rinlarida chastota tarkibi bo„yicha bo„linadi:
- oktav qatorlarida maksimum energiyali past chastotalilarga – 2 va 4 Gs;
- o‗rta chastotalilarga – 8 va 16 Gs;
- yuqori chastotalilarga – 31.5 va 63 Gs.
Mahalliy vibratsiya shakllanish manbasiga qarab bo„linadi:
- qo‗lda boshqariladigan dvigatelli mashinalardan (yoki qo‗l bilan ishlanadigan
mexanizatsiyalashgan asbobdan), qo‗l bilan boshqariladigan mashinalar va
asboblar qismlaridan berilayotgan;
- dvigatelsiz qo‗l bilan ishlanadigan asboblardan va ishlov berilayotgan detallardan
(masalan, turli modeldagi parchalovchi bolg‗alardan) berilayotgan.
Mahalliy vibratsiya chastota tarkibi bo„yicha bo„linadi:
- oktav qatorlarida maksimum energiyali past chastotalilarga – 8 va 16 Gs;
- o‗rta chastotalilarga – 31,5 va 63 Gs;
- yuqori chastotalilarga - 125, 250, 500 va 1000 Gs.
72
Uzoq muddat davomida noqulay ob-havo sharoitida ishlaganda vibratsiya
ta‘sirida organizmda o‗zgarishlar, jumladan, vibratsiya kasalligi kelib chiqishi
mumkin.
Vibratsiya kasalligini birinchi marta 1911 yilda Italiyalik vrach G.Lori
ta‘riflab bergan.
Dostları ilə paylaş: |