Nuriyeva Sevinc Qürbət qızı “Azərbaycanda fəaliyyət göstərən xidmət müəssisələrində işgüzar adaptasiya və kariyera sisteminin formalaşması”

İntellektual peşəkarlaşma - fərdin fəaliyyətində qarşıya qoyduğu 
məqsədlərinə nail olması üçün onun hadisələrə olan münasibətində şüuraltı 
formalaşmış meylləriylə çıxış etməsidir. Bu zaman fərdin mövcud hadisələrə qarşı 
münasibəti və davranışı hər hansı ehtimal olunan və qəbul edilən həmin vəzifənin 
birbaşa tələb etdiyi korporativ istiqamətdə həyata keçirilir. İntellektual peşəkarlaşma 
əsasən əmək fəaliyyəti əqli potensial üzərində qurulmuş olan rəhbər və mütəxəssis 
vəzifələr üçün nəzərdə tutulur.

---

- 15 - 
Fiziki peşəkarlaşma - əmək potensialı və texniki funksiyaların icrasına 
istiqamətlənmiş olan köməkçi vəzifələr üçün xarakterikdir. Fiziki peşəkarlaşmanın 
əsas mahiyyəti fərdin icra etdiyi vəzifənin xüsusiyyətlərinə uyğun olan fiziki 
davranışı cəmləyən əmək nəticələri ilə bağlı formalaşmış peşə vərdişlərindən 
ibarətdir. 
İnsan resurslarınının idarə edilməsinin ən əhəmiyyətli xüsusiyyəti insana 
xüsusi önəm verməsidir. Amma bu müəssisənin məqsədlərinin əsas olmaması 
mənasını vermir.
İnsan resurslarının idarə edilməsində “3 R” (right time, right position, right 
person) prinsipindən istifadə olunur ki, bu prinsipin açıqlaması doğru zamanda doğru 
əməkdaşın münasib vəzifəyə yerləşdirilməsi deməkdir. 
Doğru fərdləri vəzifəyə yerləşdirmək, əməyini dəyərləndirmək, təlimlər 
keçmək, inkişaf etdirmək, mükafatlandıraraq motivasiyasının artırmaq işinə qarsı 
ruhlandırmaq çox vacibdir. Həmçinin işçi heyətinin vəzifə öhtəliklərindəki zəif 
tərəflərin aradan qaldırılması məqsədiylə görülən tədbirlər insan resurslarının idarə 
edilməsinin bir hissəsinin təşkil edir. 
İnsan resurslarının idarə edilməsi müəssisə fəaliyyətinin ayrılmaz tərkib 
hissəsidir. Bu səbəbdən də öz strateji vəzifə və məqsədlərini müəssisənin Strateji 
Biznes planına əsaslandırır. 
İnsan resurslarının idarə edilməsinin əsas vəzifələri:
 İşçilər dəyərli varlıqlardır və müəssisə daxili effektliyi yüksəltmək lazımdır.
 Strategiya və müəssisədaxili mədəni mühit çox önəmlidir. Müvəffəqiyyət əldə 
etmək üçün müəssisə daxili mədəni mühiti inkişaf etdirmək lazımdır.
 İşçilərin iş yerlərinə bağlılıqlarını inkişaf etdirmək çox önəmlidir və bunun 
qarşılığında yüksək səviyyələrə çatmaq mümkündür.
 Digər bölmə rəhbərlərinin kadrlarının istiqamətləndirilməsi üzrə əvəz edilmə 
rolunu qeyd etmək və insan resurslarının bu aspektdən onlara kömək etməsini 
vurğulamaq. 

---

- 16 - 
İnsan resursları idarə edilməsinin spesifik xüsusiyyətləri : 
 Müəssisənin tam bir varlıq olduğunu dərk etmək. 
 Sadəcə adi bir ixtisas sahibi kimi yox, kamil bir müəssisə rəhbəri olmaq, çox 
sahəli düşünə bilmək 
 İnsan resurslarına bağlı olan proqramların müəssisə məqsədlərinə və ən alt 
təbəqəyə necə təsir etdiyinin nəzərə alınması. 
 Dəyişikliklərin əvvəlcədən müəyyən edilməsi və dəyişikliklərə vaxtında 
uyğunlaşmaq 
 Müəssisənin mədəni mühitinin və dəyər sisteminin inkişaf etdirilməsinə şərait 
yaratmaq. 
 Davranış və qabiliyyətləri dəyişdirmək gücünə malik olmaq. 
 Təşkilatın digər bölmələri və bölmə rəhbərləri ilə əməkdaşlıq etmək. 
 Rəhbər işçilərə insan resursları ilə bağlı mövzularda yardım etmək. 
 Problemlərin həllində yaradıcılıq qabiliyyətinə malik olmaq. 
 Strategiyaların hazırlanması sahəsində uzaqgörən olmaq. 
 Məhsuldarlıq və məsrəflə bağlı planlar hazırlamaq. 
 Müəssisə və təşkilatların insan resurslarına olan ehtiyaclarını müəyyən etmək. 
 Gələcəkdəki fəaliyyətlərin irkişaf planlarında əks etdirilməsi. 
Müəssisə və təşkilatların qarşıya qoyulan məqsədlərinə çatmaq üçün doğru 
planlaşdırılmış, seçilmiş və ixtisaslaşdırılmış kadrların müəssisə daxilində 
məqsədyönlü şəkildə istiqamətləndirmək önəmli faktorlardan biridir. Məhz bu 
fəaliyyət insan resurslarının idarə edilməsinin ən əhəmiyyət kəsb edən şərtlərindən 
hesab olunur.
İnsan resurslarının idarə edilməsi funksiyaları: 
1. İnsan resurslarının planlanması; 

---

- 17 - 
2. kadr tapmaq və seçmək; 
3. Təhsil və İnkişaf; 
4. Performansın qiymətləndirilməsi; 
5. Karyera inkişafı; 
6. Mükafatlandırmaq; 
7. İş əlaqələri; 
8. Sağlamlıq və təhlükəsizlik.