Peşəkar karyera - konkret olaraq işçi öz peşəkar fəaliyyəti dövründə müxtəlif
inkişaf mərhələlərindən keçir ki, bura təhsil, işə girmə, peşəkarlığın yüksəldilməsi,
fərdi peşəkarlıq qabiliyyətinin saxlanılması, pensiyaya getmək aid edilir. Hər bir işçi
müxtəlif təşkilatlarda bu mərhələləri ardıcıl keçə bilər.
Təşkilatdaxili karyera - üç istiqamətdə reallaşdırılır:
şaquli karyera anlayışı -karyera ilə irəliləmə bu istiqamətdə özünü daha
aydın göstərir. Karyeranın şaquli istiqamətilə struktur karyeranın ən yüksək
mərhələsinə yüksəlmək mümkündür;
üfüqi karyera anlayışı- işçinin fəaliyyətinin başqa funksional sahəyə
yerdəyişməsi, və yaxud da təşkilati struktura formal təhkim olunmamış
mərhələdə müəyyən xidməti rolun yerinə yetirilməsi nəzərdə tutulur. Üfüqi
karyeraya
nəzərdə
tutulmuş
mərhələlər
çərçivəsində
tapşırıqların
genişləndirilməsi və ya mürəkkəbləşdirilməsi çətinləşdirilməsi aid edilir.
mərkəzə sövq edən karyera- bu istiqamət adından da göründüyü kimi əksər
hallarda işçilər üçün xoşagəlimli olur. Bu karyera növündə işçinin təşkilatın
rəhbərliyinə doğru hərəkəti başa düşülür. Məsələn, işçinin müşavirələrə, formal
həmçinin qeyri-formal xarakterli görüşlərə dəvət edilməsi səbəbiylə qeyri-
formal informasiya mənbələrinə yol açılması, inamlı ünsiyyət, rəhbərliyin
ayrılıqda mühüm təklifləri və s.
İşgüzar karyeranın planlaşdırılması işçinin işə qəbul olunması anından işdən
azad olana qədər onun vəzifə sistemi və ya işi üzrə şaquli və üfüqi irəliləməsinin
planlaşdırılmasını nəzərdə tutur. İşçi yalnız qısamüddətli və uzunmüddətli dövr üçün
öz perspektivlərini bilməli, və hətta işdə irəliləmək üçün hansı göstəricilərin əldə
olunmasını bilməlidir. İşçi karyerasının müxtəlif mərhələlərində müəyyən tələbləri
ödəyir.
- 31 -
Karyera dövrü nədir?
İnsan həyatı müxtəlif dövrlərə ayrılır. Uşaqlıqdan gəncliyə yetkinlik yaşına
çatmaq insanların həyatında dönüş nöqtəsidir. Həyat dövrlərində çoxsaylı işlər
görülmüşdür. Fərdi həyatında səkkiz psixo-sosial mərhələ vardır. Bu mərhələrdən
dördü uşaqlıqdır digər dördü isə fərdin iş həyatı da daxil olmaqla yetkinliyə aid edilir.
Bunlara yeniyetməlik, gənc yetkinlik, yetkinlik və yaşlılıq deyilir. Daniel Levinsonun
modelində isə 6 mərhələ öz əksini tapmışdır. bunlar;
Ailədən ayrılma (16-22 yaş),
müvəqqəti qəbul (22-29 yaş),
keçid dövrü (29-32 il),
həll müddəti(32-39 yaş),
potensial "orta yaş böhranı" dövrü (39-43 yaş)
yenilənmə dövrü (43-50yaş).
Fərdi karyera mərhələlərinin inkişafı fərdi həyat mərhələsinə paraleldir. Bu
uşaqlıqdan yetkinlik yaşına qədər, hətta yaşlaşma yaşına qədər davam edir. Həyatın
hər bir addımında motivasiya, vəzifə və zəruri ehtiyaclar vardır. Karyeranın
inkişafına və formalaşmasına kömək edən müxtəlif amillərin təsiri vardır. Fiziki və
əsas girişlər, ailə, məktəb, etnik qruplaşma, cins, maraq, yaş, iş təcrübəsi, təcrübə, və
s. kariyeraya təsir edə biləcək amillərin bir hissəsidir. Özünə hörmət ehtiyacından
asılı olaraq, karyera inkişaf edir. Bununla yanaşı, bir istiqamət seçilməli və arzuı və
məqsədlər ortaya qoyulmalıdır. Ancaq gözləntilər və ehtiyaclar hər kəsə görə
fərqlidir. Yetkinlik dövründə karyera ideyası insanın özündə başlayır.
- 32 -
Dostları ilə paylaş: |