O ‘ zbekiston respublikasi oliy va o ‘ rta maxsus ta ’ lim vazirligi toshkent – 202

 

---

589
31-mavzu:Yuk tashish tariflari va transport to‘lovi hisobi 
Reja 
1.
Yuk tashish tariflari 
2.
Haq to‘lanadigan avtotonna-soatlarida yuk tashish tarifi. 
3.
Yagona yuk tashish tariflarida
 
Tashilgan yuk uchun buyurtmachi tashkilotlar avtotransport korxonasiga 
ma’lum pul miqdorini to‘laydilar. Avtomobil transportida ana shu pul miqdorlarini 
hisoblash uchun tariflar o‘rnatilgan. Tarif ma’lum birlikdagi transport ishiga davlat 
tomonidan belgilab qo‘yilgan bahodir. Hozir 1990-yil 1-yanvarda tatbiq qilingan № 
13-01-04 preyskurantda aks ettirilgan avtomobil transportida yuk tashish tariflardan 
foydalanmoqda. 
Amalda avtotransport korxonasi tashish xarajatlarini qoplash va ma’lum pul 
mablag‘ini to‘plashni ta’minlashmaqsadida tariflarga o‘stirish koeffitsientini qo‘llab 
tashish hisoblarini bajaradilar.
Yuk tashish tariflari o‘z ichiga quyidagi tariflarni oladi: 
1-qism
. 
Ishbay yuk tashish tariflari.
1. Ag‘darma avtomobillaridan tashqari boshqa avtomobil transportilarda uyum 
bo‘lmagan yuklarni tashish tarifi. 
2. Karyerlardan tashqari ishlovchi ag‘darma avtomobillarda yuk tashish tarifi. 
3. Karyerlarda ag‘darma avtomobil va ag‘darma avtopoyezdlarda yuk tashish 
tarifi. 
2-qism
.
Haq to‘lanadigan avtotonna-soatlarida yuk tashish tarifi. 
3-qism.
Yuk avtomobillaridan foydalanish tarifi. 
1. Vaqtbay uslubda yuk avtomobillaridan foydalanish tarifi. 
2. Yuk taksomotorlaridan foydalanish tarifi. 
3. Kilometr hisobida yuk avtomobillaridan foydalanish tarifi. 
4-qism.
Avtomobil transportilarni olib borish (peregon) tarifi. 
5-qism.
Qo‘shimcha va chegirmalar tarifi. 
6-qism.
Tashish bilan bog‘liq xizmat tarifi. 
7-qism.
Kelishilgan (sharnoma) tarifi. 
Yuk tashish tariflarda foydalanish qoidalarida tariflarni qo‘llash uslublari 
ko‘rsatiladi. 

---

590
Ag‘darma avtomobillaridan boshqa turdagi avtomobillarda yuklarni tashish va 
boshqa xizmatlarni bajarish haqi (daromad) quyidagicha aniqlanadi: 
 
D = (tjo‘n · njo‘n · k + dq ) δ + do.t + dj 
so‘m 
Bunda: 
tjo‘n 
– bir jo‘natish tarifi, so‘m; 
Njo‘n 
– jo‘natishlar soni; 
Dq 
– qo‘shimcha jarayonlarni bajarish daromadi, so‘m; 
K 
– avtomobil transportining maxsus ekanligini e’tiborga oluvchi koeffitsient; 
Δ
– tuman tuzatish koeffitsienti (xorazm viloyati uchun 
Do.t 
– ortish va tushirish ishlarida me’yorlangan vaqtdan ortiq to‘xtab turganligi 
uchun jarimadan tushadigan daromad; so‘m; 
Dj 
– ortish-tushirish ishlarida me’yorlangan vaqtdan ortiq to‘xtab turganligi 
uchun jarimadan tushadigan daromad.Qo‘shimcha jarayonlarni bajarish haqi 
daromadi quyidagicha aniqlanadi. 
Dq = ntq tq 
, so‘m
Bunda: 
n 
qo‘shimcha jarayonlar soni u qatnovlar soniga bog‘liq bo‘ladi. 
Tq
– qo‘shimcha jarayonlarni bajarish vaqt me’yori (№ 13-01-04 preyskuranti, 
ishbay tariflarni qo‘llash qoidalari;13-punkt) 
Tq
– qo‘shimcha jarayonlarni bajarish uchun to‘xtab turish tarif haqi. (№ 13-01 
04 preyskuranti, 5-qism 2-punkti). Uyum yuklarni ag‘darma avtomobillarda 
tashish haqi (daromadi) va boshqa xizmatlar quyidagicha aniqlanadi:
D = (tt q + dq ) δ + dj 
, so‘m
Bunda: 
tt 
– tonna yukni tashish tarifi 
Q 
– yuk tashish hajmi. 
Karyerlardan tashqarida ishlovchi ag‘darma avtomobillarda yuk tashish haqi 
(daromad) ishbay tarifining 1-qismi, 2-punktiga asosan hisoblanadi. Bunda 
tashiladigan har bir tonna yuk uchun tashish masofasiga qarab tashish haqi olinadi. 
Bu tariflarni 50 kilometr masofagacha hisoblarda qo‘llash mumkin. Agarda tashish 
masofasi 50 kilometrdan katta bo‘lsa, jo‘natiladigan yuk massasiga bog‘liq 
bo‘lmasdan ishbay tarifning 1-qism, 1-punkti, 9 -grafasi asosida tashish haqi 
hisoblanadi. 
Turli sharoitlar uchun tashish haqi (daromad) hisoblari avtomobil transportida 
yuk tashish va boshqa xizmatlar tariflariga (13-01-04 preyskuranti, 1-qism, 1-punkt) 
asosan aniqlanadi. 
Masalan, 1. Umumiy hajmi 100 tonna bo‘lgan qoplardagi unni yuk 
ko‘taruvchanligi 6 tonna bo‘lgan bortli avtomobilda 16 km masofaga tashish haqini 
(daromadi) aniqlash kerak. (№ 13-01-04 preyskuranti, ishbay tariflari 1- qism, 1-
punkt, 9-bandi). Jo‘natiladigan yuk hisob massasi: bir jo‘natish tarifi 
. 
Tjo‘n 
= 1,58 
· 
6 = 9,48 so‘m
Jo‘natishlar soni:135 

---

591
Tashish (daromadi): 
d = (tjo‘n · njo‘n 
· 
δ
= 9,48 · 16,67 · 1,15 = 181,70
1.
Tjo‘n 
= 1,86 
· 
10 + 0,42 
· 
4,2 = 20,32 so‘m 
Jo‘natishlar soni: tashish haqi (daromadi): 
D = tjo‘n · njo‘n 
· 
δ
= 20,32 · 20 · 1,15 = 467,36 so‘m 
D = (tt · q 
· 
δ)
= 3,13 · 300 · 1,15 = 1079,85 so‘m 
Izoh: 
yuqoridagi misollardagi hisoblarda tashish xarajatlarini qoplash va 
ma’lum pul mablag‘larining to‘planishini ta’minlash maqsadida (tashish rentabelligi 
20+30
foiz) yuk tashish tariflariga qo‘llaniladigan o‘stirish koeffitsientlaridan foydalaniladi
. 
Yagona yuk tashish tariflarida avtomobil transportini maxsus bo‘lgan transport 
uchun tariflarni o‘stirish qo‘shimcha foizlari belgilangan. Masalan, non va non 
mahsulotlarini tashuvchi furgon kuzovli avtomobillar uchun tashish masofasi 50 km 
gacha bo‘lganda 30%, 50 kilometrdan katta bo‘lganda 50% va hokazo holatlarda 
tashish 
tariflario‘stiriladi.Avtomobillarning 
qo‘shimcha 
jarayonni 
bajarishda 
me’yorlangan vaqtdan ortiq to‘xtab turganligi uchun ham qo‘shimcha haq 
belgilangan
.