70
holda 1 tanga 50 rus kop.ga to’g’ri kelgan. O’sha paytda tillo va mis narxi oshib
ketgan, ammo Erondan olinadigan kumush
narxi pasayib ketgan ekan, tillo 15
rub.ga ko’tarilgan.
Mazkur makolada Xiva orqali Rossiya Eron va Buxoro bilan savdo qilishi
va
Xivadan ketadigan tuyadan bir zolotnikdan,
Xivaga kirib keladigan
tovarlardan esa 1/40 miqdorda soliq olinishi xabar qilingan. Bozorlarda va savdo
bo’ladigan joylarda boj solig’i olingan. Sotilgan tuya uchun xazinaga 3 rub., ot,
82
ho’kiz va qoramol uchun 1 r,, qo’ydan 50 kop. soliq olingan .
G.I.Danilevskiyning
«Opisanie
Xivinskogo
xanstva”
asaridagi
ma’lumotlar orasida Xivaning Qo’qon kabi Hirot va Mashhad bilan to’g’ridan-
to’g’ri
savdo aloqalariga ega emasligi, vaholanki,
savdo karvonlari Erondan
to’g’ri Marv orqali o’tib, Xiva xonligining hech qayerida to’xtamay to’g’ri
Buxoroga o’tib ketishi qayd etilgan. U Xiva xonligi haqidagi barcha
ma’lumotlarni
tahlil qilib, Xiva uchun yagona va mumkin bo’lgan savdo
Rossiya bilan savdodir, degan xulosaga kelgan. Xivaliklar o’zining karvonlirini
rus tovarlari bilan to’ldirib
Xivaga olib ketishi mumkin, deb hisoblagan. Boshqa
mualliflar kabi, G.I.Danilevskiy Xivada musulmon savdogarlardan 2%, rus
savdogarlaridan 5% boj solig’i olinganligini ta’kidlaydi.
Masalan deydi u,
1842-yil Rossiyaga keltirilgan va olib ketilgan tovarlar 700000 rub.gacha yetgan
83
bo’lib, boj solig’i 35000 rublni tashkil qilgan .
1850-54- yillarda Rossiyaga Buxorodan Orenburg va Troitsk orqali 1193
r. 43 k.lik jami 60 p. 51 f., Toshkentdan Troitsk orqali 21300 r.27 k.lik 1,317p.
34 f. choy keltirilgan. Demak, choy asosan Xitoydan Toshkent orqali Rossiyaga
ko’prok keltirilgan ekan. 1853- yilda Xivadan Rossiyaga 160 r.s.ga 4 pud indigo
84
keltirilgan .
P.Nebolsin ma’lumotlariga ko’ra, XIX
asr o’rtalarida Xiva Eron va
Buxoro bilan savdo qilgan bo’lib, Erondan, deyarli birgina Mashhaddan Xivaga
Dostları ilə paylaş: 
