O zbekiiton fayi a L l I lari 4illiy jamiyaii nashkiyol

1 Muhammad Aminxo'ja — Muqimiy 1850-yiIda Q o‘qonda tug‘ilgan. Boshlang'ich
ma’lumotni mahalla maktabida olgan. Qo'qondagi «Hokim oyim», Buxorodagi
«Mehtar oyim* madrasalarida tahsil k o ‘rgan. Madrasaiarni tugatgach, Q o‘qon
yer o'lchash mahkamasida mirzalik qilgan. 1870-yildan e ’tiboran Sirdaryo yoqa-
sida joylashgan Oqjar paromida pattachi bo'lib ishlagan. 1880-yillar boshlarida
Q o‘qonga qaytgan va umrining oxirigacha Hazrat madrasasi hujrasida yashagan.
Husnixat va kotiblik bilan shug'ullangan o ‘z davrining kuchli tanqidiy-satirik
shoiri darajasiga ko‘tarilgan. 1903-yilda vafot etgan.
2 Muqimiy. Tanlangan asarlar. Toshkent, 1959, 185-bet.
312

---

Zavqiy1 fuqarolar manfaatini himoya qiladigan adolatli, in- 
sonparvar jamiyatni «dono va m a’rifatparvar hukmdor barpo 
etadi», degan g‘oyadan voz kechdi. Xonlar, beklar, eshon-u 
mullalar turmush tarzini kuzatgan shoir, xon cheksiz hokimi- 
yat egasi bo‘la turib, bu hokimiyatdan o‘z shaxsiy manfaati 
uchun foydalansa, fuqarolar manfaatini himoya qilmasa, doimo 
aysh-u ishrat, kayf-u safoda bo‘lsa, mamlakat o‘ziga o‘xshagan 
buzuq kishilar maslahati bilan idora qilinsa, bunday mamlakat, 
shubhasiz, xarobaga aylanadi. Xuddi shuning uchun ham, jam i­
yatni insonparvarlashtirishning asosiy sharti — xonlik tuzumini 
tugatishdir, degan flkmi bayon qiladi. Xonlik 
tuzumini tugat-
masdan — insonparvar, demokratik jamiyat qurib bo'lmaydi, 
degan xulosaga keldi. Zavqiy o‘z vatanida bugunmi, ertami ana 
shunday fuqaroviy jamiyat qurilishiga, «zamona inqilob bo‘lishi 
muqarrar»2ligiga qattiq ishonardi.
0 ‘zbek milliy madaniyatining yirik namoyandalaridan biri, 
ma’rifatparvar shoir, jamoat arbobi Hamza Hakimzoda Niyoziy3 
Turkistondagi ijtimoiy-iqtisodiy tuzum o'zgarmasdan qolmasligi, 
baxtli farovon kunlar kelishiga, «shohlar bir kun gado, bir 
kun gado shahzod»4 bo‘lishiga qattiq ishonadi. Shuning uchun 
ham, tinimsiz inson eng oliy qadriyat deb ulug‘lanadigan in-