O zbekiiton fayi a L l I lari 4illiy jamiyaii nashkiyol


'Buddizm budda so ‘zidan olingan. Budda — taxminan uyg‘onish, poklanish



Yüklə 3,66 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə12/318
tarix28.11.2023
ölçüsü3,66 Mb.
#169347
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   ...   318
Inson falsafasi. Choriyev A

'Buddizm budda so ‘zidan olingan. Budda — taxminan uyg‘onish, poklanish,
dili ravshanlik degan m a’noni bildiradi.
2 Qarang: Ф и лософ ия. Часть первая. История ф илософ и и. М ., 
1999,
32-bet.
3 Qarang: Чаттверджи С. и Датта Д. Введение в индийскую философию.
М ., 
1955, 106—145-betlar.
14


hodisa va voqealarga diqqat bilan qarash, hayotda to ‘g‘ri yo‘l 
tanlash. Ushbu prinsiplarga asoslangan e’tiqod, buddizm ta ’limotiga 
k o ‘ra, m ustahkam e ’tiqod b o ‘ladi. 0 ‘z navbatida, bunday 
e’tiqodga asoslangan inson faoliyati samarali, xayrli ishlarga 
qaratiladi.
Qadimgi H ind falsafasining noortodoksal oqimiga mansub 
diniy-falsafiy m aktablardan biri lokayatada ham inson borlig‘i, 
moddiylik bilan m a’naviylik orasidagi o'zaro aloqadorlik m uam - 
molari haqida ajoyib fikr-m ulohazalar bayon qilingan. Lokayata 
maktabiga eramizdan awalgi birinchi ming yillik o‘rtalarida yasha­
gan Brixaspati asos solgan1. Ushbu maktab ijodkorlarining fikriga 
ko ‘ra, olamning asosini to ‘rt element: suv, havo, yer va olov 
tashkil etadi. O lz navbatida, xuddi shu elem entlar inson tana- 
sida ham mavjud bo'ladi. Olam ham, odam ham o ‘sha element- 
lam ing kombinatsiyasidan iborat bo‘lib, ilohiy qudrat tom oni- 
dan yaratilmagan. Xudo haqidagi gap-so‘zlar shunchaki bir 
afsonadir. Xudo, ruh, jam iyat, u dunyoda hayotning mavjudli- 
giga ishonish — bu yolg'onchilikdir. H ar qanday organizm 
o 'lg an d an so ‘ng yana o ‘z substansiyasiga qaytadi, deyish 
bem a’nilikdir. Insonning ongi nom oddiy narsa b o ‘lib, sezish 
orqali hosil bo'ladi. Shaxs inson tanasidan tashqarida bo'lishi 
mumkin emas, degan fikrlarni bayon qiladilar.
Lokayata ta ’limoti chorvaka maktabi muxlislari tom onidan 
har tom onlam a rivojlantirildi. Chorvaka ta ’lim otining asosiy 
qoidalari eramizdan aw algi IV—III asrlarda yashagan Kautilya 
traktatlarida bayon qilingan. Chorvaka maktabi ijodkorlarining 
fikriga ko'ra, inson u dunyoda emas, balki bu dunyoda, yer 
yuzida ro‘y beradigan hodisa va voqealarga qarab m o‘ljal olishi 
zarur. Inson tanasi huzur-halovat va azob-uqubatlar bilan bog‘liq 
bo‘ladi. Shuning uchun ham inson kundalik amaliy faoliyatida 
huzur-halovat (kama) va foyda olish (artxa) prinsiplariga amal 
qilmog‘i darkor. H uzur-halovat, shubhasiz, insonning kundalik 
amaliy faoliyati bilan bog'liq. Qilgan m ehnatidan huzur-halovat 
olish, undan qoniqish hosil qilish — insonning eng oliy 
maqsadidir. Boylik va ezgulik esa unga erishish vositasidir. Yu- 
qoridagi fikr-mulohazalardan ko‘rinib turibdiki, chorvaka m akta­
bining muxlislari hayotdan qoniqish tuyg‘usini insonning eng 
m uhim xususiyati, deb qaraydilar. U lam ing fikriga ko‘ra, inson

Yüklə 3,66 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   ...   318




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin