O zbekiiton fayi a L l I lari 4illiy jamiyaii nashkiyol


  Каменский Я., Л окк Д ж ., Руссо Ж ., Песталоцци И



Yüklə 3,66 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə225/318
tarix28.11.2023
ölçüsü3,66 Mb.
#169347
1   ...   221   222   223   224   225   226   227   228   ...   318
Inson falsafasi. Choriyev A


Каменский Я., Л окк Д ж ., Руссо Ж ., Песталоцци И. Педагогическое
наследие. М. 1998, 194— 198-бетлар.
298


Fransuz mexanik naturfilosoflariga xos xususiyatlardan biri — 
inson muammosini o‘rganishga mexanik yondashuv edi. Bunday 
yondashuvni Jyulen Ofre de Lametrining1 «Inson-mashina» (1747- 
y.) asarida ko‘rish mumkin. Uning ta’kidlashicha, «inson shun­
day murakkab mashinaki — u haqida o ‘zingcha aniq tasawur 
hosil qilib va undan so‘ng aniq ta’rif berib bo'lmaydi»2. Inson 
qalbini esa moddiylik deb tushunadi. 0 ‘sha moddiy qalb — tirik 
organizmni harakatga keltiruvchi kuch, deb hisoblaydi. Inson va 
hayvon o‘rtasida faqat miqdoriy tafovut mavjud, xolos. Chunon- 
chi, ular miyalarining hajmi va tarkibi turlichadir, deb ta’kidlaydi.
Lametrining fikriga ko‘ra, inson tanasi bamisoli soat mexa- 
nizmidek o‘zi harakatga keluvchi mashinaga o‘xshaydi. Tashqi 
olam inson miyasi ekranida o‘z aksini topadi. 0 ‘sha aks, o‘sha 
sadoni o ‘rganayotganda, olamdagi barcha hodisalar, voqealar- 
ning yagona moddiy substansiyasi borligini unutmaslik darkor. 
0 ‘sha yagona moddiy substansiyaga xos eng muhim xususiyat 
sezish va fikrlashdir. Bunday holatni tashqi olamning inson 
miyasiga ko‘rsatgan ta’sirida, o‘sha ta ’sir ostida shakllangan turli 
qobiliyatlami, malakalarni o‘zida mujassamlashtirgan «yagona tana­
sida» yaqqol ko‘rish mumkin.
Fransuz ma’rifatparvarining e’tirof etishicha, inson hayvon- 
dan o ‘zining ehtiyojlarining ko'pligi, o‘sha ehtiyojlarni aql-za­
kovat yordamida boshqarish qobiliyatiga ega ekanligi bilan ajralib 
turadi. Shuning uchun ham, inson tanasidagi ehtiyojlarni boshqara 
bilish qobiliyati «aqlning mezoni» bo‘lib xizmat qiladi.
XVIII 
asrning mashhur faylasuflaridan biri Klod Adrian 
Gelvetsiy3 inson tabiatini o‘zgartirishga doir fikrlarini o‘zining

Yüklə 3,66 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   221   222   223   224   225   226   227   228   ...   318




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin