Odam genetikasi

I BOB.
KIRISH. ODAM GENETIKASINING
TADQIQOD METODLARI
Tayanch tushunchalar: genetika, irsiyat, о ‘zgaruvchanlik, ir­
siylanish, mutatsiya, ontogenetik о ‘zgaruvchanlik, modifikatsion
о ‘zgaruvchanlik, genotip, xromosoma, genetikaning rivojlanish bos-
qichlari, duragaylash metodi, sitogenetik metod, egizaklar metodi,
molekulyar genetik metod, populyatsion statistik metod, genetikani
boshqa fanlar bilan aloqasi, genetikani nazariy va amaliy ahamiyati.
1.1. Kirish. 
Odam genetikasi genetika fanining bir shoxobchasi 
bo‘lib, u odamdagi irsiyat va o‘zgaruvchanlikni o‘rganadi. Odam 
genetikasi antropologiya va tibbiyot bilan uzviy aloqadordir. Odam 
genetikasi shartli ravishda antropogenetika va tibbiyot genetikasidan 
tashkil topgan. Antropogenetika odam organizmidagi normal belgi- 
xususiyatlarini, tibbiyot genetikasi esa uning patologiyasi, ya’ni irsiy 
kamomatlaming irsiylanishini tadqiq qiladi.
1.2. Odam genetikasi fanining rivojlanish tarixi. 
Ota-ona belgi- 
xossalarining kelgusi avlodga berilish muammosi bilan odamlar mil- 
loddan oldingi davrlarda ham qiziqqanlar. Bu sohada olimlar o‘z fikr- 
larini bayon etganlar. Xususan, qadimgi yunon olimlaridan Gippokrat 
odam urug‘ining hosil boiishida tananing barcha a’zolari qatnashadi, 
urug‘dan o‘z navbatida odam tanasi rivojlanadi, sog‘ odamdan sog‘ 
farzand tug‘iladi, deb ta’kidlab o‘tgan.
Aristotelning qayd qilishicha, kelgusi avlod uchun ona organiz- 
mi asosiy material beradi. Ota urugi esa uni harakatga keltiradi xo- 
los. Agar ota baquvvat bo‘lsa o‘g‘il, ona kuchli bo‘lsa qiz farzand 
tugiladi. Shu sababli o‘g‘il - otaga, qiz - onaga o‘xshash degan 
tasawumi ilgari surgan.
XVII asrda birinchi marotaba hujayrani mikroskop orqali ko‘rgan
A.Levenguk urug‘da shakllangan odam organizmi bor, ona esa uni 
dunyoga keltiradi, deb uqtirgan.
Faqat, XVIII asrga kelib odamdagi ba’zi belgilaming avloddan- 
avlodga berilishi haqida to‘g‘ri tasavvur paydo boigan. Masalan,

---

1752-yil Mopertyu odamlaming to‘rt avlodida polidaktiliya (barmoq- 
lar sonini beshtadan ortiq bo‘lishi)ni kuzatib, bu belgining naslga be- 
rilishi ham ota, ham onaga bogiiq ekanligini e’tirof etgan.
Ingliz shifokori Adams o‘zining