Ona tili-11 sinf indd

1-mashq.
 
She’rni o‘qing, unda ifodalangan g‘oya haqida fikrlashing. 
Milliy meros, ona tili va unga posbonlik haqidagi mulo-
hazalaringizni bayon qiling. 
 
Ona tuproq
Avliyolar, daholarning beshigisan, 
Naqshbandlar topgan jannat eshigisan.
Tiriklikning navosi ham qo‘shig‘isan – 
Sen azizsan, muqaddassan, ey sajdagoh,
O‘zbekiston, ota makon, ona tuproq!
Yuragimda tulporlaring dukurlari,
Qaysi yurtning bordir buyuk Temurlari? 
Olovlardan omon chiqqan Semurg‘lari, 
Sen azizsan, muqaddassan, ey sajdagoh,
O‘zbekiston, ota makon, ona tuproq!
Asl farzand merosiga posbon bo‘lgay,
Ozod elning orzulari osmon bo‘lgay,
Bobolarim ismin aytsam, doston bo‘lgay,
Sen azizsan, muqaddassan, ey sajdagoh, 
O‘zbekiston, ota makon, ona tuproq!
Daryolarning izlarida daryo bo‘lgay,
Daholarning avlodi ham daho bo‘lgay! 
Fido bo‘lsa, shu Vatanga fido bo‘lgay,
Fido bo‘lsa, shu Vatanga fido bo‘lgay!
O‘zbekiston, ota makon, ona tuproq! 
(Iqbol Mirzo)
2-mashq.
 
Alisher Navoiyning so‘z, til borasidagi fikrlarini yodda 
tuting. Tilning inson faoliyatidagi o‘rni haqida bahslashing, 
asosiy g‘oyani ifodalovchi ixcham matn tuzishga harakat 
qiling.

---

9
Mir Alisher Navoiyning aksariyat asarlari, xususan, «Xamsa»dagi bir 
necha boblar so‘z ta’rifiga bag‘ishlangan. Ularni mutolaa qilar ekanmiz, 
so‘zning qudrati, ta’sir kuchi, jilvasiga alohida urg‘u berilganligiga guvoh 
bo‘lamiz. Shoir, avvalo, hayot mohiyati hisoblangan to‘rt unsur: suv, 
havo, olov, tuproqning ham, yetti qavat osmondagi yetti sayyoraning ham 
so‘z tufayli vujudga kelganini ta’kidlaydi.
Insonni hayvonot olamidan farqlovchi asosiy belgi ham so‘z ekanligini aytadi:
Insonni so‘z ayladi judo hayvondin,
Bilkim, guhari sharifroq yo‘q ondin.
Shunday ekan, so‘z gavharining sharofati shunchalar yuksakki, uning 
qarshisida eng qimmatbaho narsalar ham qadrsizlanadi: 
So‘z guhariga erur oncha sharaf,
Kim bo‘la olmas anga gavhar sadaf.
Xullas, Alisher Navoiy asarlari bizni dunyoning eng sirli mo‘jizasi hi-
soblangan so‘zga ehtiyotkorlik va mas’uliyat bilan munosabatda bo‘lishga, 
uni qadrlashga chorlaydi. (M. Siddiqov)