Ona tili-11 sinf indd
Yüklə 0,9 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 2-topshiriq.
|
12-mashq. «Yaxshi so‘z qand yedirar, Yomon so‘z pand yedirar» maqoli dagi g‘oyani o‘z so‘zlaringiz bilan ifodalab, yozma matn tuzing. 16 mADANIy NuTq VA uNI shAKLLANTIruVChI AsOsIy sIfATLAr 1-topshiriq. Atoqli tilshunos Alibek Rustamovning «So‘z xususida so‘z» kitobidan olingan parchani o‘qing. Nutq rang-baranligining tinglovchiga ta’siri haqida fikrlashing. Tilda bir narsaning o‘zini turlicha atash imkoniyati ham ko‘pdir. Bun- da ma’nodosh so‘zlardan, so‘zlarning ko‘p ma’noliligidan va yangi so‘z yasash imkoniyatlaridan foydala niladi. Turlicha ta’bir birikma, gap, fasl, bob va kitob doirasida ham amalga oshiriladi va bu bilan san’atning muhim asoslaridan biri bo‘lmish turlilik, rang-baranglik vujudga keladi. San’atga zavqi bor kishi tilning mazkur imkoniyatlaridan foydalanib, o‘z nutqiga yoki adabiy asariga badiiylik, eshituvchi yoki o‘quvchiga laz- zat bag‘ishlaydi. 2-topshiriq. O‘zbek shoiri Sayfi Saroyining berilgan baytidagi so‘zning o‘rnini bilish haqidagi fikriga munosabat bildiring. Oqil o‘z so‘zin o‘rnida so‘zlagay Ham javobini munosib ko‘zlagay. Har qanday nutqning asosiy maqsadi muayyan axborot va hissiy holatni tinglovchi (o‘quvchi)ga yetkazish, shu yo‘l bilan unga ta’sir qilishdan iborat. Ammo nutq bunday ta’sir quvvatiga ega bo‘l ishi uchun, albatta, madaniylik talablariga javob berishi zarur. Buning uchun nutqda bir qator zaruriy sifatlar mavjud bo‘lishi kerak. Nutqning madaniyligini ta’minlaydigan kommunikativ sifatlar bir qan cha bo‘lib, ularning asosiylari qatorida quyidagilarni ko‘rsatish mumkin: to‘g‘rilik, aniqlik, mantiqiylik, ifodalilik, boylik, soflik, jo‘yalilik. Ana shu kommunikativ sifatlarning barchasini o‘zida mujas- samlashtirgan nutq madaniy hisoblanadi. Mazkur sifatlarga bog‘liq holatda nutq madaniyatining ikki bosqichi farqlanadi, ya’ni nutqda to‘g‘rilik sifatining mavjudligi nutq madaniyatining birinchi bosqichi hisoblanadi, nutqda qolgan boshqa sifatlarni ham mujassamlashtirish esa nutq madaniyatining ikkinchi – oliy bosqichi sanaladi. |