18 yoki e bo‘lsa, ya’ni omixtan yoki omextan deyilsa, «aralashmoq, aralashtir-
moq» degan ma’noda bo‘ladi, agar i yoki e o‘rnida u bo‘lsa, «o‘rganmoq,
o‘rgatmoq» degan ma’no chiqadi. Omez yoki omiz bo‘lsa, «aralashar,
aralashtirar», omuz bo‘lsa «o‘rganar, o‘rgatar» ma’nolarini ang
latadi. Bino-
barin, hayratomuz emas, hayratomiz degan to‘g‘ridir. Chunki hayratomuz deyilsa, «hayrat o‘rgatar» tarzidagi ma’no chiqadi. Omixta so‘zi ham shu
fe’ldan bo‘lib, buning ma’nosi «aralash» de
gani. Shuning uchun omuxta yog‘ deganga nisbatan omixta yog‘ degan to‘g‘riroq bo‘ladi. Omixta va
omizning ayrim shevalar nuqtayi nazaridan omuxta va omuz deb aytilishi
xato emas, chunki mdan keyingi ining m ta’sirida lablanib uga aylanishi
qonuniy hodisadir, ammo adabiy til nuqtayi nazaridan hayratomiz bilan
ibratomuzdagi omiz va omuznifarqlash lozim. Birinchisi «hayrat aralash»,
ikkinchisi «ibrat o‘rgatar» degan ma’nodadir. (A. Rustamov) Sh. Rahmatullayevning «O‘zbek tilining izohli frazeologik lug‘a-
ti»dan olingan quyidagi iboralarning izohlarini esda tuting. Ular
ishti
rokida gaplar tuzing.
Ipidan ignasigacha Butun tafsiloti bilan, mayda-chuydasigacha
batafsil. Varianti: ignasidan ipigacha Ma’nodoshi: miridan sirigacha; qilidan quyrug‘igacha. O‘xshashi: boshdan oyoq. Istarasi issiq Xush ko‘rinishli, yoqimli, jozibador.
Varianti: yulduzi issiq; sitorasi issiq. Zidi: so‘xtasi sovuq. 1. Nutqning asosiy maqsadi haqidagi mulohazalaringizni ayting.
2. Nutqning kommunikativ sifatlari deganda nimani tushunasiz?
3. Nutqning to‘g‘rilik sifatini tavsiflang.
4. Madaniy nutq tushunchasini izohlang.
5. Nutq madaniyatining birinchi va ikkinchi – oliy bosqichlari haqida
gapiring.
16-mashq. Matnni ko‘chiring, gapda so‘zlarning qanday bog‘lanayot-
ganini aniqlang.
