O‘qituvchi nutqi madaniyati

M e t o n i m i y a
– (gr. Boshqacha nom berish) Tashqi va ichki 
tomondan bir-biriga aloqador narsa yoki hodisalarning nomi boshqa narsa yoki 
hodisaga ko`chiriladi. 
Metonimiya ko`rinishlari quyidagicha: 
a)
narsa (idish) ichidagi narsaning ma’nosi o`sha narsa (idishga) o`tkaziladi: 
Bir tovoq (palov) bir kosa (lag`mon), bir payola (choy). 
b)
Muallifning nomi asarning nomi bilan qo`llanadi: Hamzani o`qimoq, 
Cho`lponni yodlamoq kabi. 

---

34 
c)
Harakat yoki uning natijasi shu harakatni bajarishdagi vosita, qurol bilan 
almashtiriladi: A.Qahhor – qalami o`tkir yozuvchi, uning qo`li yengil. 
d)
Biror narsa u yasalgan material bilan almashtiriladi: Atlas kiydi, 
qog`ozini tekshirishdi va h. 
e)
Ma’lum mamlakatda, davlatda yoki ma’lum o`rinda yashab turgan 
kishilar ma’nosi shu yerga, davlat yoki mamlakatga ko`chiriladi: 
Majlisga butun qishloq yig`ildi va h. 
f)
Aniq tushuncha nomi o`rnida mavhum ma’noli ot qo`llaniladi: Majlis 
raisga qaradi: yig`ilish qaror qildi va h. 
5. 
C i n e k d o x a
– narsalarning son yoki butun qismlari orasidagi 
munosabatning nazarda tutilishi. 
Sinekdoxaning quyidagi ko`rinishlari mavjud: 
a)
butun o`rnida qism qo`llanadi. 
Mo`ylov kulib qo`ydi. 
Uning, har qalay, yopig`I bor. 
b)
Qism o`rnida butun qo`llanadi: 
Besh qo`l baravar emas. Dasturxonga qarang. 
c)
Jins o`rnida tur ishlatiladi: pushka-qurol, bedana-qush, sazanbaliq kabi. 
6.
A l l e g o r i y a
(gr. Piching, kinoya) – mavhum tushunchalarni aniq 
narsa bilan almashtirish. Ko`rpangga qarab oyoq uzat. 
7.
S i m v o l – 
hayotiy voqea, tushuncha va narsalar ifodasi uchun 
shartli ravishda ko`chma ma’noda ishlatiladigan so`z: tong – yoshlik, tun – 
baxtsizlik, qora – motam. 
8.