Tahlil namunasi Vaqt hamma jarohatlarni davolaydi. Gapning predikativ asosi – vaqt davolaydi.
davolaydi – kesim, sof fe‘l bilan ifodalangan, harakat-holat ma‘nosini ifodalaydi,
sodda fe‘l kesim.
vaqt – ega, ot bilan ifodalangan, payt mikdori ma‘nosini ifodalagan, sodda ega.
jarohatlarni – to‗ldiruvchi, tushum kelishigidan ot bilan ifodalangan, vositasiz
to‗ldiruvchi, kelishikli to‗ldiruvchi, sodda.
hamma – aniqlovchi, belgilash olmoshi bilan ifodalangan, sifatlovchi aniqlovchi,
sodda.
Gapda sintaktik vazifa bajarmagan birliklar yo‗q.
Topshiriq. Berilgan matndagi gaplarni gap bo`laklari bo`yicha tahlil qiling 1. Men u uchun kimman? (T.Malik) 2. Suv o`ralgan joyda baliq zoti ko`p bo`ladi. (Sh.) 3.Menga qolsa, Obid ketmon qishlog`imizning obro`sidir. (A.Qod.) 4. Siz Tolstoy nazariyasiga amal qiladigan kishilardansiz. (S.Ahm.) 5. O`z uyida qoyil bo`lish mag`lub bo`lishdan-da yomon bo`ladi. (T.Murod) 6. Aftidan, u isyonchilarning sardorlaridan biri bo`lsa kerak. (Mirm.)
Mavzu: Qo‗shma gap tahlili. Ikki yoki undan ortiq shakllangan kesimga ega bo‗lgan gaplar
qo‗shma gaplar deyiladi (uyishiq kesimlar bundan mustasno). Qo‗shma gaplar ikki yoki undan ortiq sodda
gapning o‗zaro grammatik va mazmuniy munosabatidan tashkil topadi va ohang
tugalligiga ega bo‗ladi:
Omon laganning tagini non surkab yalab turganda, besh kishi kirib keldi. Biz ziyoli bo‗lamiz va madaniyatli bo‗lamiz .
Qismlarining qanday bog‗lovchi vositalar yordamida bog‗lanishiga ko‗ra qo‗shma
gaplar uch guruhga bo‗linadi: bog‗langan qo‗shma gaplar, ergashgan qo‗shma gaplar va
bog‗lovchisiz qo‗shma gaplar.
Bog‗lovchi- yuklama vositasida bog‗langan qo‗shma gaplar. Ma‘lumki, yuklamalar so‗z yuklamalar (
axir, faqat, xuddi, ham, naq ...) va
qo‗shimcha yuklamalar (-
mi, -chi, -a, -ya, -ki, -u, -yu,- da,-ov, yov, - yoq, oq …) ga
bo‗linadi.
