O’zbek ozi bilim soh Ta’lim so Ta’lim y kiston tos iq-ovqa yo hasi ohasi yo’nalishi respub shkent at mah og’LA

Takrorlash uchun savollar 
1.
Moylarni gidratlash 
2.
Moylardagi fosfatidlar miqdori 
3.
Gidratatsiya jarayonining moxiyati 
4.
Gidratatsiya qilish usullari 
5.
Gidratatsiya jarayonida gidratlovchi agent miqdorini xisoblash 
6. Gidratatsiyalanmaydigan fosfatidlar. 
7. Gidratatsiya jarayonida yog‘ning kislota sonini o‘zgarishi. 
8. Gidratatsiya jarayonida gidratlovchi agent miqdori. 
9. Gidratatsiyadan so‘ng yog‘dagi fosfatidlar miqdori. 
10. Fosfatid emulsiyasidan fosfatid konsentratini olish. 

---

23
4-MA’RUZA 
ISHQORIY NEYTRALLASH. ISHQORIY RAFINATSIYA 
Reja:
Ishqorli neytrallash jarayoni mohiyati. Ishqor sarfini hisoblash. Ishqor 
eritmasini tayyorlash. Ishqorli rafinatsiya mexanizmi. Rafinatsiya jarayoniga turli omillarning 
ta’siri. Neytrallashdagi chiqindilar. Neytrallash usullari va texnologik rejimlari. Ishqor sovun muhiti 
uzluksiz neytrallash. Neytrallangan yog‘dan sovun qoldiqlari va namlikni yo‘qotish. Paxta 
yog‘ining ishqorli rafinatsiyasi. Davriy usulda rafinatsiya texnologik sxemasi. Paxta yog‘ini 
emulsiyali usulda uzluksiz rafinatsiyalash texnologik sxemasi. 
Tayanch so‘z va iboralar: 
ishqor, moy quyqasi – fuza, soapstok, neytrallash, ishqorni 
ortiqcha miqdori, erkin yog’ kislotalari, triglitserid 
O‘simlik yog‘larida ma’lum miqdorda erkin yog‘ kislotalari bo‘ladi, bular yog‘ning 
sifatiga bog‘liq. Erkin yog‘ kislotalarining bo‘lishi yog‘ sifatini yomonlashtiradi, oziqaviy qiymatini 
kamaytiradi. Yuqori haroratda erkin yog‘ kislotalari apparatlarning korroziyalanishiga olib keladi. 
Oziq-ovqat uchun ishlatiladigan yog‘larning kislota soni 0,2-0,3 mg KOH dan oshmasligi kerak. 
Bundan esa erkin yog‘ kislotalarini yo‘qotish zarurligi kelib chiqadi. 
Sanoatda quyidagi usullar bilan yog‘ kislotalari yo‘qotiladi. 
1.
Erkin yog‘ kislotalarini ishqor bilan neytrallash (ishqorli rafinatsiya). 
2.
Yuqori haroratda va vakuum ostida erkin yog‘ kislotalarini yo‘qotish (distillyasiyali 
rafinatsiya).
3. Erkin yog‘ kislotalarini yog‘dan selektiv erituvchilar yordamida ajratib olish 
(ekstraksiyali rafinatsiya) 
Sanoatda asosan ishqorli rafinatsiya va oxirgi yillarda distillyasiyali rafinatsiya ko‘proq 
ishlatilmoqda. Selektiv erituvchilar yordamida rafinatsiyalash hali amaliy jihatdan yog‘-moy 
korxonalarida ishlatilgani yo‘q.
Ishqorli rafinatsiya-keng tarqalgan usul hisoblanadi. Bu usulda yog‘ kislotalarini yog‘da 
erimaydigan tuzi, ya’ni sovun hosil bo‘ladi. Bu reaksiya quyidagicha ifodalanadi.