O’zbek ozi bilim soh Ta’lim so Ta’lim y kiston tos iq-ovqa yo hasi ohasi yo’nalishi respub shkent at mah og’LA

 
7.1. SOVUN RETSEPTURASINI TUZISh 
 
Sovunning yog‘ xomashyo retsepturasiga, uning fizik-kimyoviy xususiyati, tannarxi, 
tayyorlash texnologiyasi bog‘liq bo‘ladi. Shuning uchun retseptura tuzish, sifatli sovun ishlab 
chiqarishning muhim elementi hisoblanadi. 
Retseptura tuzganda turli yog‘lardan shunday yog‘larni tanlab olish, kerakki, sovun qattiq va 
qayishqoq, suvda yaxshi eriydigan, kam sarflanadigan va yaxshi yuvish qobiliyatiga ega bo‘lsin. 
Atir sovun, odatda sovuq yoki iliq suvda ishlatilgani uchun, uning tarkibida sovuni suvda 
yaxshi eriydigan, C
12
– C
16
yog‘ kislotalari bo‘lishi kerak. Shu maqsadda atir sovun retsepturasiga 
kokos yog‘i va sintetik yog‘ kislotalarini obdon tozalangan C
10
–C
16
fraksiyasi kiritiladi. 
Sovunning qattiqligi retsepturaga kirgan yog‘ kislotalarining titriga bog‘liq. Sovundan 
ajratib olingan yog‘ kislotalarining titri 35-42 
0
C atrofida bo‘lishi kerak. Retsepturaga kiritilgan 
yog‘ kislotalarining o‘rtacha titrini aniqlash uchun quyidagi formuladan foydalaniladi. 
T yo.k. = t
1
⋅
C
1
+ t
2
⋅
C
2 
+ t
3
⋅
C
3
+ …./100 
bu yerda: Tyo.k. – yog‘ kislotali aralashmaning titri, 
0 
C; t
1
,t
2
,t
3
– retsepturaga kiritilgan yog‘ 
kislotalarning titri, 
o
C; C
1
,C
2
,C
3
– retsepturaga kiritilgan yog‘ kislotalarning miqdori,%. 
Yog‘li aralashmani sovunlanish soni quyidagi formula bo‘yicha topiladi: 
Cc.yo.= Cc
1
⋅
C
1 
+ Cc
2
⋅
C
2
+ Cc
3
⋅
C
3 
+…./100 
bu yerda: Cc.yo. – yog‘li aralashmaning sovunlanish soni; Cc
1
,Cc
2
,Cc
3
–retsepturaga 
kiritilgan yog‘larning sovunlanish soni; C
1
,C
2
,C
3
– retsepturaga kiritilgan yog‘larning miqdori, %. 

---

 162
1-jadval 
Yog‘ va moylarning ko‘rsatkichlari 
Yog‘ va moylar 
O‘rtacha qiymati 
Titr, 
o
C Sovunlanish 
soni 
Mol yog‘i 
48 
196 
Qo‘y yog‘i 
45 
198 
Paxta moyi 
5 
195 
Kungaboqar moyi 
- 
190 
Salomas 48 
194 
Kokos yog‘i 
22 
260