O‘zbekiston endigina mustaqillikka erishgan 90-yillarning boshlarida yosh
Saqlash davrida don va donning ko‘karishi
Yüklə 244,65 Kb.
|
|
4.4. Saqlash davrida don va donning ko‘karishi.
Don va donning ko‘karishi ularni omborlarda saqlash davrida alohida donlarda yoki ma’lum qism donlarda kuzatiladi. Saqlash davrida donning ko‘karishi saqlash texnologiyasining buzilganligini bildiradi. Donning ko‘karishi o‘simlikning rivojlanish bosqichi hisoblansada, uni saqlash va qayta ishlashda salbiy jarayon hisoblanadi. Ko‘kargan donlarning murtagi kattalashadi va bo‘rtib chiqadi. Uning to‘kiluvchanligi kamayadi, xamirning yopishqoqligi pasayadi, suvda eruvchi moddalarning miqdori oshadi. Bunday donning uni shirin ta’mga ega bo‘ladi. Donning ko‘karishidagi biokimyoviy jarayonlarning asosiy ko‘rsatkichi fermentlarning faolligi bilan belgilanadi. Ma’lumki, donning ko‘karishi uchun yetarli darajada namlik, havo va yorug‘lik kerak. Donlarning ko‘karishi ularning namlikni singdirishi hamda. donning shishishi bilan boshlanadi. Donlarning nam singdirish xususiyati ulardagi gidrofill kolloidlarning miqdoriga bog‘liq. Oqsilga boy donlar o‘z zimmasiga nisbatan 150% namni, uglevodga boy donlar-80%, moyga boy donlar-140% namlikni singdirish xususiyatiga ega ekanligi isbotlangan. Don 40-70% namlikni singdirganda ham, havo harorati past bo‘lganda ham ko‘kara boshlashi mumkin. Ko‘pgina g‘alla ekinlarining doni boshqa sharoitlar mavjud bo‘lganda 2-5 o C da ham ko‘karadi. Ko‘pincha donlar yaxshi saqlanishi uchun 10 o
ko‘karishi uchun hal qiluvchi omil hisoblanmaydi. Ko‘kargan donlar, shu bilan birga rangini o‘zgartirgan va shakli shishishi natijasida bo‘zilgan donlar ham donli aralashmalarga kiritiladi. Donning ko‘karishi mobaynida namlik ta’sirida va fermentlarning ishtirokida murakkab moddalar oddiy moddalarga parchalanadi. Yaxshi saqlangan donda kraxmal miqdori 73,95% bo‘lsa, ko‘kargan donda esa 17,15% bo‘lishi aniqlangan. Qand miqdori esa yaxshi saqlangan donda deyarli bo‘lmagan, ko‘kargan donda esa 21,05% bo‘lgan. Bunday donda quruq modda miqdori ham kamayib ketadi va azot miqdori nisbatan oshadi. Saqlash texnologiyasiga qat’iy rioya qilgan holda donni ko‘karishining oldini olish mumkin. Donning namligi muntazam ravishda omborning belgilangan joylarida ko‘zatib borilishi, donli aralashmalar miqdorining don partiyasida aniqlanishi ko‘karishni dastlabki davrlarda aniqlash imkonini beradi va uning oldini olish tadbirlari ko‘rishni taqozo etadi. |