O‘zbekiston respublikasi fanlar akademiyasi o‘zbek tili, adabiyoti va folklori instituti

ABJADXON Eski usuldagi maktabda endigina ta’lim ola boshlagan, abjad 
o‘quvchi bola. q. abjad 2. Shunga muvofiq, darsxonaning to‘rida Navoiy, Fuzuliy, 
Bedil, Mashrab, Hofiz Sheroziy, So‘fi Olloyor asarlari, “Chor kitob” kabilarni 
o‘quvchilar, o‘rtasida Qur’on, “Haftiyak” (forscha — “Qur’oni Karimning 
yettidan biri”)ni o‘quvchilar va poygakda “abjadxonlar” (bo‘g‘inlab o‘quvchi va 
“Abjad”ga ko‘ra, hisob hamda ko‘paytirishni o‘rganuvchilar), “taxtaxonlar” 
(arab alifbosi harflari yozilgan maxsus taxtacha — “lavh”dagi harflarni yodlab 
o‘rganayotgan o‘quvchilar) o‘tirganlar. “O‘zME”. 
ABJADXONLIK Abjad o‘qish, abjad o‘rganish. Buni menga otam 
abjadxonlik vaqtimda o‘rgatgan edi. S. Ayniy, Esdaliklar. Keyingi o‘quv bosqichi 
“abjadxonlik” deb atalib, bunda o‘quvchilar bo‘g‘inlarni qo‘shishga, “Abjad”ga 
ko‘ra, hisob va ko‘paytirishga o‘rgatilgan. “O‘zME”. 
ABJAQ: abjaq bo‘lmoq yoki abjag‘i chiqmoq kam. qo‘ll. 1) pachoqlanib, 
ezilib, puturdan ketmoq. Abjag‘i chiqqan mashina. Avariyaga uchragan 
mashinalar abjag‘i chiqib yotibdi. So‘zlashuvdan; 2) kaltak yoki boshqa narsa 
zarbidan ezilib holdan ketmoq, abjaq holga kelmoq. Abjag‘ini chiqarmoq yoki 
abjaq qilmoq 1) qattiq jarohatlamoq. Fashistni ur, abjag‘ini chiqar… Oybek, 
Quyosh qoraymas; 2) urilib, ezilib, yaroqsiz holga kelmoq (keltirilmoq). 

---

ABJAQLAMOQ kam qo‘ll. Abjaq qilmoq, abjag‘ini chiqarmoq, dabdala 
qilmoq. 
ABJIR Oyoq-qo‘li tez, tez harakat qila oladigan; epchil, chaqqon. Abjir 
bola. ▬ Yo‘lchiboy... barvastaligiga qaramasdan abjirgina yigit. Oybek, 
Tanlangan asarlar. Otamdan yoshi katta bo‘lsa ham, lekin o‘zi abjir, g‘o‘labir kishi 
edi. M. Ismoiliy, Bizning roman. 
ABJIRLIK Epchil harakat; chaqqonlik. Ot munkib ketganda, egarning 
ustidan dumbaloq oshib tushgan paranjisiz qiz o‘ynoqi kaptarday abjirlik bilan 
o‘zini o‘ng‘arib oldi-da, juvonga yordam bergani shoshildi. A. Qahhor, Maston.