O‘zbekiston respublikasi ichki ishlar vazirligi a k a d e m I ya birinchi tibbiy yordam toshkent
Yüklə 0,68 Mb.
|
|
QON KETISHI
Qon aylanish doirasi tomirlaridan to‘qimalarga, tashqi muhitga yoki biror bo‘shliqqa qonning chiqishiga qon ketishi deyiladi. Og‘ir shikastlanishlarda ko‘p qon yo‘qotilishi tufayli o‘lim yuz berishi mumkin. Bemorlar hayotiga katta xavf tug‘diruvchi holatlar asosan ko‘p miqdorda qon yo‘qotilganda paydo bo‘ladi, ya’ni bu hol qon aylanish doirasida umumiy qon hajmining keskin kamayib ketishi va to‘qimalarning kislorod bilan ta’minlanishi buzilishi tufayli kelib chiqadi. Arterial qon tomirlarida sistolik bosim 70 mm simob ustunidan pastga tushganda hayot uchun xavfli holat yuzaga keladi. Kattalarda tana vazniga qarab 4–5 l ga yaqin qon bo‘ladi. Shundan 60 % ga yaqini qon tomirlarida va 40 % esa depo a’zolarda (jigar, taloq, suyak iligi sohasida) bo‘ladi. Ba’zan katta bosimda va yuqori tezlikda qon ketganda (400–600 ml), yo‘qotilgan qon hajmi unchalik ko‘p bo‘lmasa-da, o‘lim holati yuz berishi mumkin. Chunki bunday qon ketishi vaqtida yurakka borayotgan qon hajmining keskin kamayib ketishi sababli, tomirlarda aylanayotgan qon hajmi, shu qon aylanish doirasi hajmiga to‘g‘ri kelmaydi. Qon ketishining hajmi va tezligi jarohatlangan tomirning katta-kichikligiga, jarohatning yuza yoki chuqur kesilganligiga hamda ezilib ketganligiga ham bog‘liq bo‘ladi. Chunki kesilgan jarohatlardan ezilgan jarohatlarga nisbatan ko‘proq qon ketishi mumkin. Qon yo‘qotishda erkaklar ayollarga nisbatan bir oz chidamsiz bo‘ladi, bu esa ayollarda hayz ko‘rish bilan bog‘liq. Qariyalarda qon ketishi ko‘pincha ularda uchrab turadigan hamroh kasalliklar – xafaqonlik, ba’zi surunkali kasalliklar, sindromlar va yuqumli kasalliklar (sepsis, ko‘kyo‘tal, vitaminlar yetishmovchiligi, nur kasalligi, xolemiya – qonning o‘t suyuqligi bilan zaharlanganligi) natijasida qon tomir devorlarining zaiflanishi tufayli ro‘y beradi. Inson hayoti uchun o‘ta xavfli bo‘lgan qon ketishlar qon kasalliklari (gemofiliya, leykemiya, trombotsitopeniya) bor bemorlarda uchraydi. Qon ketishining yuz berishida ba’zi bir dori- darmonlarning ham o‘z o‘rni bor (antikoagulyantlar, aspirin). Bu o‘rinda ba’zi tabiiy omillarning, ya’ni atrof muhit haroratining yuqoriligi, atmosfera bosimining pasayib ketganligi ham katta ahamiyat kasb etadi. Qon ketishi yoki qonning biror yerda to‘planib qolishiga nisbatan turli xil atamalar qo‘llaniladi. Teri ostida to‘planib qolgan kam hajmdagi qon to‘plamasi «petexiya», shilliq parda ostidagisi esa «purpura» deb ataladi. Teri yoki shilliq parda ostiga katta maydonda qonning to‘planishiga «ekximoz» deyiladi. Katta hajmda, ammo chegaralangan maydondagi to‘qimalar orasidagi bo‘shliqqa to‘plangan qonga «gematoma», burundan qon ketishiga «epistaxis», oshqozondan qon ketishiga «gastroragiya», qon aralash hayz 49 kelganda «gematomezis», siydikning qon aralash chiqishiga «gematuriya», bachadondan qon ketishiga «metroragiya» deyiladi. Bulardan tashqari, biror-bir a’zo bo‘shlig‘iga qon to‘planishiga qarab ham o‘zgacha atamalar ishlatiladi: «gemoperikardium» – yurak xaltasida qon yig‘ilishi, «gema- toraks» – o‘pka plevra bo‘shlig‘ida qon yig‘ilishi, «gemoperitonium» – qorin bo‘shlig‘iga qon yig‘ilishi va boshqalar. Yüklə 0,68 Mb. Dostları ilə paylaş:
|