O‘zbekiston respublikasi ichki ishlar vazirligi a k a d e m I ya birinchi tibbiy yordam toshkent

Qon tuflash va o‘pkadan qon ketishi 
Shifoxonagacha bo‘lgan yordam bosqichida ko‘pgina bemorlar qon
tuflashdan shikoyat qilishadi, vaholanki, o‘pkadan qon ketishi hamma vaqt
ham bu narsaning tashxisi bo‘lavermaydi.
Bemor tupugiga (balg‘amda) qon aralashgan bo‘lsa, buni yuqori nafas
yo‘llaridan (eng oldin burundan) yoki oshqozon ichak yo‘llaridan
(oshqozondan qon ketishi) ketayotgan «qon tuflash»dan farqlash kerak.
Haqiqiy qon tuflash ko‘pincha qonning diapedez sizib chiqishi, kichik qon
aylanish doirasida gipertenziya (yurak poroklari, birlamchi o‘pka
gipertenziyasi) bo‘lganda, o‘pka silida, o‘pka o‘smasida va pnev-
mosklerozda kuzatiladi.
Arzimas qon tuflash keyinchalik odam hayotiga xavf soluvchi
o‘pkadan birdaniga ko‘p miqdorda qon ketishiga olib kelishi mumkin.
Shuning uchun bunday holatda bemorni davolash va kuzatish talab
qilinadi. O‘pkadan qon ketishida qisqa vaqt ichida ko‘p miqdorda (10 ml 
dan ko‘p) yo‘tal turtkilari ta’sirida och ko‘piksimon ajralmaning og‘iz
orqali chiqishi xosdir.
O‘pkadan qon ketishini oshqozondan va burun-tomoqdan qon keti-
shidan farqlash zarur. Burun-tomoqdan qon ketganda qon ko‘piksimon
aralashmasiz va to‘q rangda bo‘ladi, ko‘pincha, burunga tampon
tiqilganda u to‘xtaydi. Oshqozondan qon ketganda qon to‘q xira rangda
bo‘lib (gemoglobin bilan xlorid kislotasining o‘zaro ta’siri natijasida),
ovqat massasi bilan aralashgan bo‘ladi hamda qusish vaqtida ajraladi.
O‘pkadan qon ketishining asosiy sabablariga: o‘pka sili, bronxoektaz
146

---

kasalligi, o‘pka gangrenasi va abssessi, o‘pka o‘smasi, pnevmoskleroz,

ba’zan yurak kasalliklari (mitral va aortal poroklar) va aorta anev-
rizmasining yorilishi kiradi.
Shifoxonagacha bo‘lgan yordam bosqichida o‘pkadan qon ketishini
aniqlash ancha qiyin.
Shifoxonaga yotqizishda bemorga o‘pka sili tashxisini o‘z vaqtida
qo‘yish katta ahamiyatga egadir. O‘pka sili tashxisi shifoxonagacha
bo‘lgan yordam bosqichida bemorning kasallik tarixi (sil kasali bor
bemorlar bilan kontakt), yo‘tal borligi, nafas qisishi, harorat ko‘tarilishi
(subfebril), terlash, ishtaha pasayishi, ozish va boshqalarga asoslanadi.