O‘zbekiston respublikasi ichki ishlar vazirligi akademi ya a. A. Mavlyanov
Yüklə 417,23 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
В
А 2) tobelik (bo‘ysunish) munosabati. Bir tushuncha ikkinchi bir tushunchaning hajmini bir qism sifatida o‘z ichiga olsa, bunday tushunchalar o‘rtasida bo‘ysunish munosabati mavjud bo‘ladi. Masalan: terak va daraxt, O‘zbekiston va Respublika, Oliy o‘quv yurti va IIV Akademiyasi. Tushunchalar Eyler doirasida ifodalanganda ular o‘rtasidagi munosabat yaqqol ko‘rinadi. Tushunchalarning o‘rtasidagi tobelik munosabati quyidagicha ifodalanadi. В А 53 3) qisman mos kelish (kesishganlik) munosabati. Qisman mos kelish munosabatida tushunchalar mazmuni jihatidan har xil bo‘lsa-da, ularning hajmlari bir-biriga qisman mos keladi. Masalan, oliy o‘quv yurti o‘qituvchilari va fan doktorlari. Bunda oliy o‘quv yurti o‘qituvchilarining bir qismi fan doktorlari yoki aksincha, fan doktorlarining bir qismi oliy o‘quv yurti o‘qituvchilaridir. Mazkur tushunchalar o‘rtasidagi munosabatning Eyler doirasidagi ko‘rinishi quyidagicha bo‘ladi: Hajmiga ko‘ra bir-birlarini umuman taqozo qilmaydigan tushunchalarga sig‘ishmaydigan tushunchalar deb ataladi. В А Sig‘ishmaydigan tushunchalar qarama-qarshilik, zidlik, o‘zaro tobelik munosabatlarida bo‘ladi. Qarama-qarshi munosabatdagi tushunchalar bir-biriga hajm jihatidan teskari va qarama-qarshidir. Masalan, «achchiq – shirin», «ijobiy – salbiy», «oq – qora», «baland – past» kabilar. Qarama-qarshi tushunchalar o‘rtasidagi munosabat Eyler doirasida quyidagicha ifodalanadi: Zidlik munosabatidagi tushunchalar bir-birini inkor qiladi, lekin inkor qilingan tushuncha noaniq holda qoladi. Masalan, baland – baland emas, keng – keng emas, jinoyatchi – jinoyatchi emas, ammo uning o‘rniga nima ekanligi noaniq. Mazkur munosabatlarning Eyler doirasidagi ifodasi quyidagicha bo‘ladi: Yüklə 417,23 Kb. Dostları ilə paylaş:
|