O‘zbekiston respublikasi ichki ishlar vazirligi akademi ya a. A. Mavlyanov

2. Savol va uning mantiqiy tarkibi 
Muammoni hal etishda to‘g‘ri qo‘yilgan savol muammoning 
yarmidan ko‘proq yechimini tashkil etadi. Savol muammoning ifodalanish 
shakli bo‘lib, u mavjud masala haqida axborot olish va har bir 
tadqiqotchining shaxsiy fikrini aniqlash maqsadida qo‘llaniladi. 
Har bir savolning kelib chiqishi va qo‘yilishiga mavjud bilimlarning 
yetarli emasligi, qo‘shimcha bilim va axborotlarga bo‘lgan ehtiyoj asos 
bo‘ladi. 
Savol – bilim yoki asosli axborot yetarli bo‘lmaganida, javob tarzida 
qo‘shimcha yangi axborot olishning mantiqiy shakli. Savollar bir necha 
turga bo‘linadi: 
1. Aniqlovchi savollar. Barcha savollarda «mi» – aniqlovchi 
qo‘shimchasi mavjud. Masalan, «Mustaqil O‘zbekiston Respublikasi o‘z 
Konstitutsiyasiga egami?» 
«Toshkent shahrida haqiqatdan ham 3 million aholi bormi?» 
«IIV Akademiyasida mantiq fani o‘qitiladimi?» 
Aniqlovchi savollar oddiy yoki murakkab bo‘lishi mumkin. Oddiy 
savollar esa o‘z navbatida shartli va shartsiz turlarga bo‘linadi. Masalan, 
«Haqiqatdan ham koinotga birinchi bo‘lib YU. Gagarin uchganmi?» – 
oddiy shartsiz savol yoki «Agar tinglovchi a’lo baholarga o‘qisa, yuqori 
unvon bilan taqdirlanadimi?» oddiy shartli savol shaklida. 
Murakkab savollar murakkab hukmlar singari konyunktiv 
(birlashtiruvchi) va dizyunktiv ayiruvchi hamda aralash (birlashtiruvchi-
ayiruvchi) savollarga ham bo‘linadi. Masalan, «O‘zbekiston Respublikasi 
Konstitutsiyasida so‘z va vijdon erkinligi singari demokratik tamoyillar 
mavjudmi?» yoki «Jinoyat ehtiyotsizlikdan yoki qasddan sodir 
etilganmi?» va h. k. 
2. To‘ldiruvchi savollar. To‘ldiruvchi savollarning tarkibi «qachon?», 
«qayerda?», «qanday?», «nega?», «nima?», «qaysi?» kabi so‘roq 
olmoshlaridan iborat bo‘ladi. To‘ldiruvchi savollar ham o‘z navbatida 
oddiy va murakkab turlarga bo‘linadi. 
Oddiy to‘ldiruvchi savollar bir buyum yoki hodisaga oid axborotni 
olish uchun beriladi. Masalan, «O‘zbekiston shaxsiy hamkorlik 
tashkilotiga qachon a’zo bo‘ldi?» va h. k. 
Murakkab to‘ldiruvchi savollar bir necha oddiy to‘ldiruvchi 
savollardan iborat bo‘ladi. Masalan, «Kim, qachon va qayerda birinchi 
bo‘lib koinotga parvoz qildi?» va h. k.