O'zbekiston Respublikasi Mustaqilligining 20yilligiga bag'ishlanadi kirish

Qozog'iston Respublikasining

Prezidenti NURSULTON NAZARBOYEV

O'zbekiston Respublikasining

Prezidenti ISLOM KARIMOV

(«O`zbekiston ovozi», 1993-yil 30-iyul.)

* * *

Shu yillarda ijtimoiy hayotning ko'pgina sohalari, xususan, ilm-fan, madaniyat sohasida O'zbekiston - Qozog'iston munosabatla­ri yanada kengayganligini alohida uqtirish lozim. Xususan, 1996-yilgacha ilm-fan va texnologiyalarning 16 ta ustuvor yo'nalishi bo'yicha 107 ta qo'shma loyiha tayyorlandi.

1994-yili O'zbekistonda Qozog'iston Respublikasi Kunlari o'tkazildi va unda O'zbekiston - Qozog'iston Markazini tashkil qi­lish xususida kelishib olindi. Tenglik asosida axborot va tahririyat materiallari almashadigan bo'ldi. Xalq xo'jaligining boshqa sohala-rida ham O'zbekiston - Qozog'iston munosabatlari yanada kengaya bordi. Xususan, madaniy aloqalar an'anaviy tus oldi.

Cho'qon Valixonov, Abay, Jambul, Muxtor Avezov, Sobit Mu-qonov, Anvar Olimjonov, O'ljas Suleymonov va boshqa qozoq ijod-korlarining asarlari o'zbek va qoraqalpoq tiliga tarjima qilindi. Ayni chog'da Oybek, G'afur G'ulom, Mirtemir asarlari qozoq tilida om­maviy nusxalarda nashr qilinib, kitobxonlarga yetkazildi.

Hozirda Qozog'istonda bir million o'zbek, O'zbekistonda esa bir milliondan oshiq qozoq istiqomat qilayotganligi uchun ham ma­daniy aloqalarga katta e'tibor berildi. O'zbekistonda 605 ta qozoq maktabi bo'lib, unda 15 ming bola o'qiydi. Toshkent, Sirdaryo, Jiz-zax, Nukus va Navoiy pedagogika institutlarida qozoq tilida o'qish olib boriladigan bo'limlar ishlay boshladi.

O'zbekiston Yozuvchilar uyushmasi huzurida qozoq adabiyoti Kengashi, Jizzax viloyatida «Кок-tem» qozoq teatr studiyasi tashkil etildi. O'zbekistonda 1992-yildan boshlab qozoq tilida «Nurli job respublika gazetasi nashr qilina boshlandi. Markaziy Osiyo davlatla­ri o'z mustaqilligining dastlabki yillaridayoq iqtisodiy qiyinchiliklar-ga qaramay, Orol dengizini saqlab qolish, mintaqadagi ekologik va-ziyatni barqarorlashtirish yo'lida kuchlarni birlashtirish, bahamjihat hamkorlikda faoliyat ko'rsatish mumkinligini tushunib yetdilar. Mar­kaziy Osiyo davlatlari rahbarlari 1993-yil 26-martida Qozog'iston Respublikasining Qizil O'rda shahrida, 1994-yil 11-yanvarda Nukus shahrida, 1995-yil 3-martda Turkmaniston Respublikasining Tosh-hovuz shahrida, 1995-yil 20-sentabrda yana Nukus shahrida Orol dengizi muammosiga bag'ishlangan uchrashuvlar o'tkazdilar va bu borada amaliy ishlar olib bora boshladilar.

Ayniqsa, 1999-yil 8-aprel kuni Turkmaniston Prezidentining saroyida bo'lib o'tgan Orolni qutqarish Xalqaro jamg'armasining majlisi haqida to'xtalib o'tish o'rinli bo'ladi. Unda Jamg'arma Pre­zidenti - O'zbekiston rahbari Islom Karimov Jamg'armaning 1997— 1999-yillardagi faoliyati haqida so'zladi va kelgusida jamg'armani rivojlantirish bo'yicha o'z takliflarini bayon qildi.

Majlisda ekologik falokat mintaqasidagi vaziyatni barqarorlash­tirish borasida hamkorlikni rivojlantirish masalalari muhokama qi­lindi. Davlat rahbarlari o'zaro hamkorlik, mintaqaviy xavfsizlik va xalqaro miqyosdagi masalalar yuzasidan ham fikr almashdilar.

Mintaqamiz mamlakatlari davlat rahbarlarining Ashxabod sam-miti, albatta, faqat bir mavzu bilan cheklanib qolgani yo'q. Sam-mitning birinchi kunidayoq kun tartibidan Orol muammolaridan tashqari, boshqa masalalar ham joy oldi. Bular orasida mintaqa miq­yosidagi integratsiya jarayonlari, davlatlararo munosabatlar ham ko'rib chiqildi. Prezidentlar o'zaro manfaatli hamkorlik rivojiga turtki beradigan, davlatlarimizning xalqaro iqtisodiy munosabatlar tizimiga integratsiyalashuvini faollashtiradigan mintaqaviy loyiha-larini muhokama qildi. Ushbu loyihalar Kaspiy dengizi energetika zaxiralarini jahon bozoriga yetkazish, elektr energiyasi eksportini kengaytirish, telekommunikatsiya, temir yo'l va avtomobil yo'li alo-qasiga taalluqlidir. Uchrashuvda mintaqaviy miqyosdagi va davlat­lararo savdo-iqtisodiy aloqalarni rivojlantirish masalasi ham ko'rib chiqildi.

Sammitda O'zbekiston rahbari - Orolni qutqarish Xalqaro jamg'armasi Prezidenti Islom Karimov Jamg'armaning 1997-1999-yillar davridagi faoliyati haqida so'zlab, o'tgan vaqt mobaynida Orol muammosi ijobiy tomonga o'zgarayotganini kuzatish mumkinligini, masalan, Orolbo'yida aholini ijtimoiy himoyalash yuzasidan ulkan ishlar amalga oshirilayotganligini, onalar va bolalar sog'lig'ini mu-hofaza qilish, aholiga tibbiy xizmat ko'rsatish, ichimlik suvi bilan ta'minlashning yaxshi yo'lga qo'yilganligini, Orol dengizi sathining pasayishi to'xtatilganligini, xalqaro tashkilotlar tomonidan ham kat­ta loyihalarni moliyalashtirish qiyin kechayotganligini inobatga olib, kelgusida esa ko'proq imkoniyatlar darajasidagi loyihalarga e'tibor qaratish lozimligini alohida ta'kidladi.

Sammit kun tartibi doirasida Orolni qutqarish Xalqaro jamg'ar-masining nizomiga o'zgarish va qo'shimchalar kiritish, Jamg'arma va uning qoshida ochilgan tashkilotlar mavqeyini belgilash masala­lari ham ko'rib chiqildi. Uchrashuv yakunida O'rta Osiyo mamla-katlari va Qozog'iston rahbarlarining Qo'shma bayonoti hamda Orol muammolari bo'yicha uchrashuv yakunlariga doir Ashxabod Dekla-ratsiyasi qabul qilindi.

Markaziy Osiyo davlatlari qardoshlik munosabatlarida O'zbe­kiston va Tojikiston munosabatlari muhim ahamiyatga ega. Chun-ki, tojik va o'zbek xalqining o'tmishi, ularning o'zaro bog'liqligi va hozirgi munosabatlari turli davrlarda turlicha munozaralarga sabab bo'lmoqda. Ayrim mafkurasi buzuq ig'vogarlar ana shu har ikki millatning nozik jihatlaridan foydalanib, ularning hissiyoti va sha'niga tegishmoqda. Har ikki millat o'rtasiga nifoq solishga urinishlar bo'ldi. Aslini olganda mintaqa xalqlarining shakllanish jarayoni asosan bir zamin va bir xil tarixiy sharoitda vujudga kel­gan. Ular bir xil hayotiy, ruhiy kechinmalar jarayonini boshdan kechirishgan. Dunyoqarashlari, ong va tushunchalari ana shu umu­miy yaxlitlik, umumiy uyg'unlik doirasida paydo bo'lgan. Tillari-dagi turli lahjalar va shevalar ularning bir butunligini, yaxlit va umumiyligbi inkor etmaydi. Aksincha o'zaro yaqinligini, qardosh va qarindoshligini tasdiqlaydi. Ular o'rtasida kirn qaysi tilda gap-lashayotgani bilan emas, kirn qanday umumiy manfaat, umumiy qadriyat xususida o'ylayotgani va unga intilayotgani bilan muno-sabatlarini baholashgan.

Novatorlar esa tojiklar va o'zbeklar o'rtasida turli g'aliz fikr va mulohazalarni tarqatishga harakat qilayotirlar. Istiqlol yillarida O'zbekiston va Tojikiston munosabatlaridagi asosiy tamoyil bir-birlarining suverenitetini hurmat qilish, ichki ishlariga aralashmaslik, ayni chog'da o'zaro hurmat bo'ldi.

Shuning uchun ham keyingi 10 yilliklarda Tojikistonda yuz be­rayotgan notinch voqealarga o'zbek xalqi, O'zbekiston rahbariyati befarq qaramadi. Tinchligi buzilgan tojik xalqiga o'zbek xalqi mun-tazam insonparvarlik yordamini berib turdi. Prezident Islom Kari­mov bir qator xalqaro minbarlarda, jumladan, BMT, YXHT va MDH davlat rahbarlari bilan uchrashuvda Tojikistonda vaziyatni normal-lashtirishga, uni tinch, siyosiy yo'l bilan hal qilishga qaratilgan tak­liflarni o'rtaga tashladi. Markaziy Osiyoda xavfsizlik, barqarorlik va hamkorlik masalalari bo'yicha BMTning Toshkentda doimiy ishlovchi seminarini chaqirish, Tojikiston va Afg'oniston mojarola-ri, narkobiznesga qarshi kurashni kuchaytirish, Orol muammosini hal etish va boshqa masalalar bo'yicha bir qator takliflarni o'rtaga qo'ydi.