O‘zbekiston respublikasi oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi chirchiq dаvlаt pedаgogikа universite ti

Stilizatsiya
Dekorativ san’atda stilizatsiya butunni ritmik tashkil etish usuli bo‘lib, buning 
natijasida tasvir ortib borayotgan dekorativlik belgilariga ega bo‘ladi va o‘ziga xos 
naqsh motivi sifatida qabul qilinadi. Dekorativ natyurmortni yaratishda uslubni 
katta munosabatlar (shakllar, dog‘lar) bilan boshlash va asta-sekin kichikroq 
tafsilotlarni (chiziqlar, to‘qimalar va boshqalar) ishlashga o‘tish yaxshiroqdir.
Stilizatsiya bosqichlari:
1-bosqich. Siluet o‘zgarishi
2-bosqich. Siluet va fonni dekorativ detallar (segmentlar) bilan to‘ldirish
3-bosqich. Rang, to‘qimalar, bezaklar
1-variant
2-variant
3-variant
4-variant
5-variant
6-variant

---

38
1-bosqich. Siluet o‘zgarishi-Afsuski, ba’zida bu birinchi qadam e’tibordan 
chetda qoladi. Natijada natyurmort predmetlarining shakli tabiatdan oddiygina 
ko‘chirilgan va yagona uslubga tushirilmagan go‘zal bezak ishlarini ko‘ramiz. U ham 
shunday ishlashi mumkin. Biroq, agar siz shaklni shakllantirish va stilizatsiya qilish 
haqida o‘ylasangiz, dekorativ natyurmort yanada uyg‘un va qiziqarli ko‘rinadi. Ha, 
muallif bunday ishni ancha ishtiyoq bilan bajaradi, chunki shakllarni o‘zgartirish 
bilan rassomning tasavvuri faol ravishda o‘rgatiladi. Ijodkor odamlar uchun bu juda 
qiziqarli va hayajonli jarayon. 
Xo‘sh, dizayn va dekorativ kompozitsiyadagi transformatsiya nima? 
Transformatsiya - obyektning xarakteri va tasvirini saqlab qolgan holda shaklning 
o‘zgarishi. Uning shakli o‘zgaradi, lekin tasvirning asosiy motivi (ko‘rinishi) 
saqlanib qolinadi. Dizayn kompozitsiyasiga kelsak, bu erda obyektlar geometrik 
shakllarning xususiyatlarini oladi, ularning shakli soddalashtiriladi, keraksiz 
tafsilotlarni yo‘qotadi va aylana, uchburchak va to‘rtburchakdan (obyektning 
tabiatiga qarab) olingan siluetlarga qisqartiriladi.
Misol tariqasida choynakdan foydalanib, dekorativ va dizayn san’atining 
o‘zgarishini ko‘rib chiqing.
1-variant - bu obyektning odatdagi real eskizi.
2-variant choynak generatrix asosida o‘zgartirilganda qanday ko‘rinishini 
ko‘rsatadi. Ishlab chiqaruvchi chiziq, aslida, kontur chizig‘i yoki konstruktiv 
chiziqdir. Choynakimizning shakli aylanaga asoslangan. Shuning uchun eskiz 
aylana va undan olingan turli shakllar asosida qurilgan.
3-variantda shaklni o‘zgartirish simmetriya o‘qiga nisbatan ikki yarmining 
siljishini o‘z ichiga oladi.
4-variant bu erda ikkita motif birlashtirilgan, to‘g‘ri chiziq va aylana, lekin 
ulardan biri ustunlik qiladi.
5-variant asosan generatrixga asoslangan. Bu yerda choynakning bo‘yni 
cho‘zilib, “qiyshiq voronka”ga aylanadi.
6-variant ham aylana shakliga asoslangan. Siluet ikki qismga bo‘linadi, ular 
bir-biridan tekis o‘q bilan emas, balki egri chiziq bilan ajratiladi. Shuningdek, u 
doira shakliga asoslanadi.