O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi a’zam xoliqov
Yüklə 2,85 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
kasbiy refleksiya
o‘qituvchining o‘z– o‘zini rivojlantirishda (bu uning o‘z ijodiy mehnati natijasidan qoniqmas- ligi aslo mumkin emasligi bilan belgilanadi) shijoati, kasbiy faoliyatiga oid yangiliklarni muntazam izlanishida, ijodkorligida namoyon bo‘lishi bilan asoslanadi, demak refleksiya o‘qituvchining o‘z–o‘zini kasbiy takomillashtirishiga ham asos bo‘ladi, deb aytish mumkin. Kasbiy pedagogik faoliyatda refleksiv jarayonlarni o‘rganib ta’kid- lash mumkinki, refleksiya nafaqat pedagogik faoliyatni rejalashtirish bilan bog‘liq hodisa, balki refleksiya mohiyatini kasbiy faoliyatni opti- mallashtirish maqsadida ham qo‘llanadi. Ba’zi olimlarning fikricha, ref- leksiya – asrlar davomida o‘qituvchining kasbiy faoliyatida to‘planib kelingan tajribalarida, uning xulq–atvori, muloqot madaniyati, tafak- kurida yig‘ilgan eski andozalarni, kamchiliklarni bartaraf etish imko- niyatini beradi (G.F.Pojmelkina, E.Yu.Koloshina, E.V.Frolova). O‘qituvchining kasbiy refleksiyasiga pedagogik fikrlashning zarur tarkibiy qismi sifatida qarash mumkin, u o‘qituvchiga o‘z kasbiy faoli- yatiga tahliliy yondashishni, o‘zining pedagogik faoliyatdagi o‘rnini aniqlash va rejalashtirilayotgan ishlarda ijobiy natijalarga erishish uchun pedagogik faoliyatni maqsadli o‘zgartirishning optimal yo‘llari va konstruktiv vositalarini topish imkoniyatini beradi. Refleksiyaning kasbiy qiyinchiliklarni engishdagi rolini o‘rgangan V.A.Metayevaning ishlari hozirgi kunning eng dolzarb tadqiqotlaridan biri sanaladi. Olima refleksiyaning rivojlanganlik darajasi «o‘qituvchi- ning kasbiy faoliyatidagi qiyinchiliklarni samarali hal qilishning asosi 300 bo‘lmish» pedagogik mahorat natijasida muvaffaqiyatlarga erishishiga bog‘liq, degan xulosaga keladi. Biroq, bizning fikrimizcha, o‘qituvchi pedagogik faoliyatida muvaffaqiyatlarga erishishi unda refleksiyaning mukammal rivojlanganlik darajasini belgilamaydi, aksincha ta’lim- tarbiyada o‘qituvchining muvaffaqiyatga erishishi, o‘z faoliyati natija- laridan qoniqishi, o‘qituvchining shakllangan kasbiy pedagogik reflek- siyasiga bog‘liq. Pedagogik refleksiya o‘qituvchiga o‘z–o‘zini kasbiy jihatdan tako- millashtirish manbalarini o‘z bilimi va imkoniyatlaridan izlab topishda ko‘maklashadi hamda uning rivojlanishini ta’minlaydi. Inson psixikasi ichki tizimlari tashqi ijtimoiy faoliyat strukturasini qizg‘in o‘zlashtirish jarayonida shakllanishini, tashqi faoliyatning ichki faoliyatga o‘tishini ta’minlaydigan interiorizatsiya (tashqi omillarning ichki omillarga o‘tishi) nazariyasiga (P.Jane, J.Piaje, A.Vallon, A.A.Leontev va boshqalar) 20 asoslanib, aytish mumkinki, kasbiy reflek- siyaning rivojlanish muammosi o‘qituvchining pedagogik mahoratini oshirish asosi sifatida o‘rganiladi. O‘qituvchi o‘z faoliyatini muntazam tahlil qilmasligi aslo mumkin emasligi isbotlangan, bu o‘qituvchidan kasbiy faoliyati davomida atro- fidagi insonlar (o‘quvchi, ota-ona, hamkasblari) bilan muntazam kommu- nikativ munosabatni tashkil etish pozitsiyasida tura olishini talab qiladi, o‘qituvchida bu faoliyat subyekti sifatida o‘ziga refleksiv munosabatni shakllantiradi, bu esa ijtimoiy munosabatlar interiorizatsiyasi (tashqi omillarning ichki omillarga o‘tishi) natijalarini o‘zida aks ettiradi. Demak, refleksiya, garchi ong funksiyasi sanalsada, kishilarning o‘zaro munosabatlari yig‘indisi ta’sirida shakllanadi va inson psixikasiga sezdirmasdan o‘tadi, u o‘z navbatida, inson faoliyatini ongli ravishda o‘zgartirish mazmunini belgilaydi. Ma’lumki, har qanday kasbiy faoliyat obyektni o‘zgartirish jarayoni bo‘lib, ayni paytda, subyektning o‘zini ham o‘zgartirish jarayonidir, fao- liyatning sifat va samaradorligini oshirish esa shaxsning faoliyat subyekti sifatida takomillashuviga olib keladi yoki aksincha bo‘lishi ham mumkin. Bu qoida A.A.Leontevning «shaxsni tadqiq qilishning to‘g‘ri yo‘li ijtimoiy munosabatlarda subyekt faoliyati natijasida o‘zi – o‘zini hara- katlantirish evaziga hosil bo‘ladigan transformatsiyalarni (shakl yoki 20 Qarang: Kratkiy psixologicheskiy slovar /Red – sost. L.A.Karpenko; Pod obshch.red. A.V.Petrovskogo, M.G.Yaroshevskogo. _ Rostov –na – Donu.1998, -106, 137, 257. J.Piaje. Izbrannie psixologicheskie trudi. Psixologiya intellekta. Genezis chisla u rebenka. Logika i psixologiya. –M.1969; A.A.Leontev. Deyatelnost.Soznanie. Lichnost. –M. 1975. 301 qiyofaning o‘zgarishi) o‘rganishdan iborat» ekanligi haqidagi xulosasi refleksiv jarayonlarni o‘rganish uchun ham asos sanaladi. O‘qituvchi pedagogik faoliyatini o‘rganishga bag‘ishlangan ko‘p yillik tajribalar asosida qilingan nazariy xulosalar pedagogik mahoratning rivojlanish jarayonini beshta elementdan iborat tizim asosida o‘rganish imkoniyatini beradi. Bu o‘qituvchining kasbiy refleksiyasi rivojlangani sari kechadigan va uning asosida uzluksiz pedagogik kasbiy mahoratini va o‘z – o‘zini takomillashtirish imkoniyatini ta’minlaydigan jarayonlarni chuqurroq tushunishni ta’minlaydi ( Yüklə 2,85 Mb. Dostları ilə paylaş:
|