O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi Buxoro davlat universiteti

 
 
3-MAVZU. BRENDNI TAYYORLOV BOSQICHI 
 
3.1. 
Brendlashda 
iste’molchilarni 
psixografik 
va 
xulq-atvor 
segmentatsiyasi 
3.2. Brendning joylashishini aniqlash 
3.3. Mavjud brendni sozlash usullari 
3.1. Brendlashda iste’molchilarni psixografik va xulq-atvor 
segmentatsiyasi 
 
Bozor segmentatsiyasining an’anaviy, taniqli usullaridan tashqari, 
tovar belgilari ko’pincha iste’molchilarni psixografik va xulq-atvor 
segmentatsiyasidan 
foydalanadi. 
Ushbu 
texnikani 
qo’llash, 
sotuvchilarga har bir tanlangan iste’molchilar guruhi uchun eng 

---

69 
jozibali bo’ladigan tovar xususiyatlarini aniq tavsiflash va nafaqat 
uning jismoniy xususiyatlarini, balki uning shaxsini shakllantirishga 
imkon beradi. 
80-yillarda AQShda XX asr 200 mingdan ortiq amerikaliklarni 
qamrab olgan fundamental tadqiqotlar asosida iste’molchilarni 
psixografik segmentatsiyasi VALS (Value and Lifestyle) tizimi 
o`rganildi. Ushbu tizimda segmentatsiya ikki mezonga muvofiq 
amalga oshiriladi - qadriyatlar va turmush tarzi. Ushbu yondashuvga 
ko’ra, to’rtta asosiy segment ajratiladi, ularning ichida kichik guruhlar 
ajratiladi. 
1. Ehtiyoj bilan boshqariladi (19%): 
a) qandaydir tarzda omon qolishga intilish; 
b) moddiy va jismoniy xavfsizligini deyarli ta’minlamaydiganlar. 
2. Ekstroverts-an’anaviylar (52%) an’anaviy qadriyatlarga va 
ijtimoiy qabulga yo’naltirilgan: 
a) erishilgan ijtimoiy maqomni saqlab qolishga intilayotgan 
konservativ konformistlar - quyi va o’rta sinf vakillari, malakali 
ishchilar, nafaqaxo’rlar; 
b) o’z hayotlarini muvaffaqiyatga erishganlar modeli asosida 
qurishga intilayotgan, ko’pincha yosh va shuhratparast taqlidchilar; 
v) yutuqlarga intilish - o’z maqomlarini yaxshilash uchun 
hayotdagi 
asosiy 
vazifa 
deb 
hisoblaydigan 
ishbilarmonlar, 
mutaxassislar, mansabdor shaxslar. 
3. Zamonaviy, innovatsion turmush tarziga moyil modernist 
introvertlar (19%): 
a) egosentrik - yosh, ajralib turishga intiladigan; 
b) hayotni sevuvchilar - g’ayratli, izlanuvchan, faol, o’qimishli 
odamlar; 
v) ijtimoiy innovatorlar - mustaqillik, burch va ijtimoiy 
mas’uliyat hissi bilan boshqariladigan ijtimoiy muammolar. 
4. Integratsiyalashgan shaxslar (10%): o’ziga ishongan, 
psixologik jihatdan barqaror, ekstraditsiya qilingan va introvert, 
an’anaviy va modernistik tendensiyalarni uyg’un tarzda birlashtirgan, 
moddiy ta’minlangan, xayriya ishlari bilan shug’ullanadigan. 
Shuni ta’kidlash kerakki, VALS ko’pincha tizimning amaliy 
qiymatini pasaytiradigan shaxsni talqin qilishda soddalashtirilganligi 
uchun tanqid qilinadi. 

---

70 
Psixografik tadqiqotlar xilma-xil bo’lib, ularning ba’zilarida 
nomlar ma’lum bir guruhning tipik vakillarini juda mohirona 
tavsiflaydi